برجام و ماموریت ناتمام اتحادیه اروپا
امریکا با خروج از برجام، بار اجرای توافق هسته‌ای را بر دوش تروئیکای اروپا نهاد و اینک با اتخاذ سیاست «فشار حداکثری» بر تهران قصد ممانعت از پیشبرد اجرای برجام را دارد؛ کارشکنی‌هایی که راه را برای اتحادیه اروپا برای انجام ماموریت دشوار ساخته است.
به گزارش ایرنا، اردیبهشت ماه امسال با دستور «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری امریکا مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای، امیدها برای نجات برجام کمرنگ شد اما ایران و گروه 1+4 همانند قبل، اجرای برجام را در دستور کار قرار دادند. در این میان مسوولیت برجامی که در بلوک غرب متوجه امریکا و اروپا بود با خروج ترامپ بر دوش رهبران اتحادیه نهاده شد.
تا امروز که بیش از سه سال از عمر برجام می‌گذرد، اتحادیه اروپا همواره به دلیل پایبند ماندن کامل تهران به مفاد توافق تلاش کرده تا دست کم در مواضع اعلانی خود از برجام حمایت کند. بطوری که حتی در روزهای اخیر نیز شاهد حمایت عالی‌ترین مقام اتحادیه در این خصوص بودیم.
«فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه چند روز پیش بار دیگر به بیان ضرورت‌های حفظ برجام اشاره و تاکید کرد: ما به عنوان اتحادیه‌ای از 28 کشور با بقیه جامعه بین‌المللی همکاری می‌کنیم تا توافق هسته‌ای را که تاکنون به گواهی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 13 گزارش متوالی، بطور کامل به اجرا درآمده است، نگه داریم.
همچنین موگرینی با کنایه به کارشکنی‌های امریکا بر اهمیت استقلال عمل اروپا اصرار ورزید و گفت که «ما اروپاییها نمی‌توانیم بپذیریم قدرتی خارجی، حتی اگر از متحدان نزدیکمان باشد، برای تجارت قانونی ما با کشوری دیگر تصمیم‌گیری کند»؛ مواضعی که آشکارا شکاف بین اروپا و امریکا را به عنوان شرکای دیرینه ترسیم می‌کند.
ترامپ و همفکران وی در کاخ سفید چند ماهی است که سیاست فشار حداکثری بر جمهوری ایران را با هدف نابودی برجام در پیش گرفته اند؛ سیاستی که در اجرای دو دور تحریم‌های ثانویه نمود یافت و هر نوع همکاری اقتصادی بین‌المللی ایران را نشانه گرفت.
«برایان هوک» که از سوی «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا به ریاست «گروه اقدام ایران» در این وزارتخانه انتخاب شده، بیش از دیگران در پی اعمال محدودیت بر تهران است. او ماموریت یافته تا صادرات نفت ایران را به صفر برساند. از این رو روز شنبه (22 دی) تهدید کرد که معافیت‌های این کشور در مورد خریداران نفت ایران به هیچ‌وجه تمدید نمی‌شود.
فشار خریداران نفت ایران بر امریکا پس از دور دوم تحریم‌ها که فروش نفت کشور ما را نشانه رفته بود، سبب عقب‌نشینی ترمپ از مواضع خود شد بطوری که وی دستور معاف شدن هشت کشور (شامل چین، تایوان، هند، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا و یونان) را صادر کرد. اینک اما ایالات متحده به هر نحوی که شده تلاش دارد تا معافیت در نظر گرفته را بردارد.
از طرف دیگر، کاخ سفید افزون بر فشار اقتصادی تلاش دارد تا به ائتلاف‌سازی در سطح بین‌الملل علیه ایران اقدام کند که سفر کنونی پمپئو به خاورمیانه را می‌توان در این راستا ارزیابی کرد. وزیر امور خارجه امریکا در این سفر هشت کشور عربی منطقه (اردن، مصر، امارات، بحرین، قطر، عربستان، عمان و کویت) هدفگذاری شده‌اند تا ضمن ایجاد وحدت میان آنها، اجماع بین‌المللی علیه تهران ایجاد و تقویت شود.
پمپئو اخیرا در گفت‌وگو با «فاکس نیوز» از یک نشست بین‌المللی پرده برداشت که قرار است ماه آینده در لهستان برگزار شود. امریکایی ها قصد دارند در این اجلاس، ایران را به عنوان عامل بی‌ثبات ساز در خاورمیانه معرفی کرده و نفوذ و قدرت منطقه‌ای تهران را زیر سوال ببرند.
ناظران بر این باورند که با وجود تمرکز تیم ترامپ بر ایران اما شرایط جمهوری اسلامی کاملا متفاوت از دوره پیش از برجام است؛ دوره‌ای که به دلیل قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت، ائتلاف‌سازی علیه تهران کار دشواری نبود. اینک ایران بر خلاف ایالات متحده، عضو تعهدپذیر جامعه بین‌المللی است که حتی پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام به آن متعهد و پایبند مانده است.
از طرفی ایران در آسیا متحدان دیرینه‌ای همچون روسیه، ترکیه، هند، چین و غیره را در کنار خود دارد. ضمن اینکه تهران در برجام، اتحادیه اروپا را از امریکا جدا ساخت و به سوی همکاری با خود سوق داد. اینک مقامات اتحادیه و امریکا را در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند. به عنوان نمونه «اس‌پی‌وی» سازوکاری مالی است که رهبران بروکسل برای دور زدن تحریم‌های ایالات متحده طراحی کرده‌اند.
البته تاخیر و تعلل اروپا در اجرای سازو کاری که به باور بسیاری از کارشناسان به دلیل مشکل تراشی‌های ترامپ صورت گرفته، نمی‌تواند چرخ روابط اقتصادی و دیپلماتیک ایران را با جهان متوقف کند. در فضای پسابرجام مناسبات تهران و جهان به سمت «عادی‌سازی» سوق پیدا کرده و اینک بازیگران بین‌المللی در قالب متغیری بازدارنده در مقابل زیاده‌خواهی ترامپ عمل می‌کنند، همانطور که رییس‌جمهوری امریکا را به اعطای معافیت برای چند کشور در زمینه خرید نفت از ایران مجاب کردند.
بنابراین در برهه کنونی که ایران در عرصه بین‌المللی از وزن قابل توجهی برخوردار است، مقامات تهران حتی روی کانال مالی اروپاییها نیز حساب باز نکرده‌اند. به همین دلیل بود که هفته گذشته «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه دیدار با «نیتین گادکاری» وزیر حمل و نقل هند ضمن اشاره به همکاری رو به جلوی ایران و اروپا در زمینه سازوکار ویژه مالی، تاکید کرد که «منتظر اروپا نمی‌مانیم و با شرکای سنتی خود همکاری می‌کنیم.»
