موانع تحصیل کدامند؟
تفاهم‌نامه شناسایی و جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل میان وزارتخانه‌های تعاون، آموزش و پرورش با کمیته امداد امام(ره) امضا شد
ریحانه جاویدی|
اگرچه در سال‌های اخیر، آمار بیسوادی در کشور سیر نزولی داشته اما هنوز هم بیسوادی به‌طور کامل ریشه‌کن نشده است. مشکلات اقتصادی خانواده‌ها همچنان اصلی‌ترین عاملی است که سد راه تحصیل کودکان و نوجوانان می‌شود و بعد از آن عوامل فرهنگی و معلولیت نمی‌گذارد برخی کودکان بین سنین 6 تا 13سال پشت نیمکت‌های مدرسه بنشینند. براساس آماری که روز گذشته وزیر رفاه اعلام کرد، از میان ۱۴میلیون دانش‌آموز، ۱۳۰هزار نفر بازمانده از تحصیل هستند و بنابر گفته‌ها وزیر آموزش و پرورش از میان این تعداد، 10 هزار دانش‌آموز بدون دلیل به مدرسه نمی‌روند که البته کارشناسان آموزش این اظهارنظر را قبول نداشته و معتقدند بازماندگی از تحصیل بطور قطع دلیل دارد که آموزش و پرورش باید به جای انکار، آن را حل کند. چنین وضعیتی در حالی است که از میان دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، حدود 2 هزار و 150نفر از کودکان خانوار تحت پوشش کمیته امداد بوده اما به مدرسه نرفته‌اند که پرویز فتاح، رییس کمیته امداد امام خمینی (ره) علت عمده آن را عوامل فرهنگی و آشنا نبودن خانواده‌ها با فرهنگ تحصیل می‌داند. روز گذشته وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت آموزش و پرورش به همراهی کمیته امداد امام خمینی (ره) تفاهم‌نامه‌ای را با هدف شناسایی و جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل امضا کردند اما کارشناسان آموزش معتقدند اگرچه این تفاهم‌نامه اتفاق مثبتی است ولی تا زمانی که زیرساخت‌های آموزش و پرورش به شرایط استاندارد نرسد، جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل می‌تواند تبدیل به یک اقدام نمایشی شود که در نهایت هم به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
چرا کودکان از تحصیل بازماندند؟
محمد شریعتمداری، وزیر رفاه، در هشتمین جلسه شورای هماهنگی بهبود و ارتقای شاخص‌های آموزش و پرورش مناطق محروم درباره بازماندگی از تحصیل کودکان بیان کرد: «در حال حاضر ۱۴ میلیون دانش‌آموز در کشور تحصیل می‌کنند. ۷میلیون در مدارس ابتدایی هستند و این شورا برای ارتقای شاخص‌های آموزشی در مناطق محروم برگزار می‌شود که سعی می‌کنیم با همکاری دستگاه‌ها این مشکل را حل کنیم و امکان بازگشت کودکان بازمانده را فراهم کنیم.» او افزود: «از میان ۱۴ میلیون دانش‌آموز براساس اطلاعات به دست آمده، ۳۵۰۰ دانش‌آموز به‌دلیل منابع مالی امکان تحصیل نداشتند که به راحتی قابل انجام است که از فردا می‌توانیم با همکاری بهزیستی و کمیته امداد، برای آنها اقدام کنیم.
همچنین مشخص شده که 10 هزار نفر از کودکان بازمانده به دلیل معلولیت‌ها امکان تحصیل ندارند که با همکاری امداد و بهزیستی می‌توان این مشکل را حل کرد.»
اظهارات شریعتمداری در حالی است که محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش، در بخش دیگری از این جلسه اعلام کرد: «براساس بررسی‌های انجام شده ۱3۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود دارند که ۱۰ هزار دانش‌آموز در دوره ابتدایی بدون هیچ دلیلی به مدرسه نمی‌روند که باید با والدین آنها مذاکره کرد و آنها را برای رفتن به مدرسه تشویق کرد. همچنین معلولیت، ناتوانی، فقر و مشکلات فرهنگی دلیل بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان واجب التعلیم بوده که این وضعیت در استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، کرمان و هرمزگان که صف اول محرومیت هستند، شدیدتر است.»
آمار دانش‌آموزان جذب شده
اگرچه هنوز 130 هزار دانش‌آموز در استان‌های مختلف کشور به دلایل مختلف به مدرسه نمی‌روند اما در مقابل از سال 1392 تاکنون، ۳۰ هزار و ۸۰نفر دانش‌آموز به مدرسه بازگشتند. رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره این موضوع اظهار کرد: « روند رشد نرخ پوشش تحصیلی در از سال ۹۲ تا ۹۷ در استان آذربایجان غربی از ۹۸.۵۸ درصد به ۹۸.۱ و در استان سیستان و بلوچستان از ۹۰.۴۹ به ۹۲.۴۳، در استان کرمان از ۹۶.۶۳ به ۹۷.۶۵ و در هرمزگان از ۹۷.۵۳ به ۹۸.۱۸درصد رسیده است که این استان‌ها مورد هدف ما بوده‌اند.»
او با اشاره به اینکه همچنین نرخ پوشش پیش دبستانی در استان آذربایجان غربی از ۵۱ درصد به ۶۵ درصد، در کرمان از ۸۷.۷ به ۹۱.۸ درصد و در سیستان و بلوچستان به ۸۲ درصد و در هرمزگان از ۷۸.۵ به ۸۷.۵ درصد رسیده است که تمام این آمارها نشان از رشد پوشش خوب دارد. در پوشش پیش دبستانی این نرخ را در چهار استان از میانگین کشوری بالاتر برده‌ایم، افزود: «با وجود اینکه امکانات خاصی برای رفع موانع خاص نبوده، در سال ۹۲ با ابلاغ انسداد موانع بیسوادی به استانداران، رشد خوبی در دوره ابتدایی و پیش دبستانی داشته‌ایم. سال گذشته ۱۴۲ هزار کودک بازمانده از تحصیل را شناسایی و آمار آنها را به دو مرجع ارسال کردیم که از این تعداد وزارت رفاه ۹ هزار نفر آنها را تحت پوشش قرار داد.»
جذب فایده ندارد؛ زیرساخت را درست کنید
با وجود آنکه مسوولان امید دارند با امضای تفاهم‌نامه و شروع برنامه‌های شناسایی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل این مشل را حل کنند اما کارشناسان آموزش و پرورش معتقدند، جذب دانش‌آموزان بازمانده به تنهایی کفایت نمی‌کند چرا که تا زمانی که زیرساخت‌های آموزش درست نباشد، دانش‌آموزان مشغول به تحصیل هم به ترک تحصیل به صورت جدی فکر می‌کنند.
مهدی بهلولی، کارشناس آموزش درباره این موضوع به تعادل گفت: «در زمینه علت‌یابی بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان باید به تفکیک عوامل توجه کرد، برخی از عوامل از داخل نظام آموزشی کودکان را از تحصیل دور می‌کند و برخی عوامل دیگر از خارج از این نظام به سیستم آموزش تحمیل می‌شود. اینکه وزیر آموزش و پرورش اعلام می‌کند 10 هزار دانش‌آموز بدون دلیل به مدرسه نمی‌روند، اظهارنظر صحیحی نیست و به جای انکار باید علت واقعی را شناسایی کنند. در صدر فهرست عوامل بازماندگی، همانطور که مسوولان هم اعلام کردند، مسائل اقتصادی و فقر است که از خارج از نظام آموزش به این سیستم تحمیل می‌شود اما عامل مهم‌تر بی‌انگیزگی دانش‌آموزان برای درس خواندن است.»
او افزود: «زمانی که دانش‌آموزان شاهد این هستند که تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی بیکارند یا با حقوق اندک مشغول به کار هستند، میل به تحصیل نخواهند داشت به ویژه در دانش‌آموزان پسر این را به وضوح می‌بینیم که در سال‌های اخیر به دلیل اینکه جذب بازار کار آن هم در مشاغل نه چندان مطلوب شدند، تحصیل را رها کردند. این موضوع وقتی در مناطق محروم مطرح می‌شود وضعیت دیگری پیدا می‌کند، چرا که در این مناطق خانواده‌ها تعداد فرزندان زیادی دارند که با شرایط اقتصادی امروز جامعه سرپرست خانواده توان تامین مالی تحصیل تمام فرزندان را ندارد بنابراین اغلب به فرزند پسر به عنوان نیروی کار نگاه می‌شود که باید به تامین معاش کمک کند.» بهلولی با اشاره به کمبود زیرساخت‌های آموزش و پرورش بیان کرد: «از طرف دیگر شاهد این هستیم که سرانه فضای آموزشی در استان‌های کشور مطلوب نیست. در روستاها و مناطق محروم می‌بینیم که دانش‌آموزان برای آنکه به مدرسه بروند باید از یک روستا به روستای دیگر مراجعه کنند که اگر قرار باشد حمل و نقل با سرویس مدرسه باشد باز هم هزینه جانبی به خانواد تحمیل می‌شود و از طرفی در تمامی مناطق محروم اصلا سرویس مدرسه وجود ندارد و در چنین شرایطی دانش‌آموز مجبور است مسیر طولانی را پیاده تردد کند که در این شرایط هم به ویژه برای دانش‌آموزان دختر شرایط فرهنگی اجازه چنین چیزی را نمی‌دهد. در حالی که دانش‌آموزان در ایران مشکل داشتن مدرسه مناسب دارند، دانش‌آموزان کشورهای دیگر حتی یک وعده غذای گرم رایگان از مدرسه دریافت می‌کنند اما در ایران سهمیه شیر مدارس هم چند سالی است که منتفی شده پس صرف جذب دانش‌آموزان بازمانده کافی نیست. باید زیرساخت‌ها درست شود.»
این کارشناس آموزش و پرورش گفت: «از طرف دیگر مسوولان می‌گویند بعد از مشکلات اقتصادی و فرهنگی، معلولیت عاملی است که دانش‌آموزان را از تحصیل محروم کرده اما باید پرسید چه امکاناتی برای دانش‌آموزان معلول فراهم شده است؟ در مناطق محروم اصلا مدرسه مناسب این دانش‌اموزان وجود ندارد چه برسد به سیستم حمل و نقل استاندارد بنابراین دانش‌آموز معلول باید در مدارس عادی درس بخواند که این هم سرآغاز مشکلات روحی بسیاری برای او و خانواده است.»
