بازار داغ بار دزدی در پایانه‌های بار
مسوولان حوزه حمل و نقل می‌گویند بخش عمده بار ورودی به پایانه‌های بار در بنادر کشور بدون بارنامه به مقاصد حمل می‌شود و رانندگان ثبت شده در سیستم نوبت‌دهی، سهمی از حمل این‌بارها ندارند.
به گزارش مهر، بیش از ۱۰ ماه از آغاز اعتراضات رانندگان خودروهای باری سنگین جاده‌ای و کامیون‌ها به دلایل صنفی و معیشتی می‌گذرد؛ اگرچه بسیاری از موارد مورد نظر کامیونداران از سوی دستگاه‌های ذی ربط از جمله سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، وزارت راه و شهرسازی، گمرک، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان تأمین اجتماعی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کمیسیون عمران مجلس و سایر ارگان‌ها تا حد زیادی برطرف شده است که مهم‌ترین مورد آن، ابلاغ نحوه محاسبه کرایه حمل بار بر اساس تن-کیلومتر از سوی سازمان راهداری به ادارات کل حمل و نقل و پایانه‌های استانی در آذرماه بود، با این حال برخی رانندگان معتقدند هنوز برخی مشکلات پایانه‌های بار به خصوص در پایانه بار شهید رجایی به عنوان اصلی‌ترین مرکز ورود و خروج بار به کشور برطرف نشده است.
بسیاری از رانندگان کامیون می‌گویند: کارمندانی که پیش از آغاز اعتراضات کامیونداران در بخش «اعلام بار» پایانه شهید رجایی حضور داشتند، همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.
به گفته رانندگان کامیون، در حالی که بخش عمده‌ای از کامیونداران بین یک تا دو هفته در پایانه بار شهید رجایی منتظر دریافت بار هستند، به ناگهان چند کامیون معدود می‌توانند خارج از نوبت، بارهای مهم و با کرایه حمل بالا را به خود اختصاص دهند.
به اعتقاد کامیونداران، سه اشکال عمده بار فروشی، توزیع بار خارج از نوبت و دریافت کمیسیون اضافه همچنان و با وجود اعتراضات گسترده ماه‌های گذشته آنها، در برخی پایانه‌های بار خصوصا پایانه بار شهید رجایی به قوت خود باقی مانده است.
نظر رییس مجلس
علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در مراسم گرامیداشت روز حمل و نقل (۲۶ آذر) در جمع رانندگان کامیون و مقامات ارشد وزارت راه و شهرسازی در حوزه حمل و نقل، با بیان اینکه فعالیت‌های حمل و نقل باید شفاف‌سازی شود، گفت: در گزارشی ادعا شده بود که برخی کامیونداران ۷ تا ۸ روز در بنادر معطل می‌شوند تا بار بگیرند اما برخی در همان روز بار دریافت می‌کنند. این دغلبازی است، فساد است، شفاف‌سازی نیست و انگیزه رانندگان را کاهش می‌دهد. اگر باری وجود ندارد باید برای همه به صورت علی‌السویه بار نباشد اما اگر یکی احساس می‌کند دیگری توی خط می‌زند و دزدکی بار می‌برد ولی برخی دیگر باید ۷ تا ۸ روز بمانند تا بار بگیرند، این کار را خراب می‌کند.
رییس مجلس شورای اسلامی افزود: آقای اسلامی محکم پای این موضوع بایستید. آقای حسن‌نیا بازرسی خاص بگذارید. اسم دارم که چه کسی در کجا این کار را می‌کند. آقای حسن‌نیا اگر نام این فرد را می‌دانید پیگیری کنید و اگر نمی‌دانید من گزارش را به شما بدهم؛ این کار خیانت است.
در همین خصوص غلامحسین دغاغله، مدیرکل حمل کالای سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه دو سه بندر کشور، مهم‌ترین مبادی ورود بار به کشور محسوب می‌شوند که رانندگان کامیون از سراسر کشور به آنجا مراجعه می‌کنند، اظهار داشت: بنادر شهید رجایی و بندر امام خمینی (ره) دو گلوگاه اصلی ورود بار به کشور هستند.
وی ادامه داد: سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در راستای اجرای عدالت و جلوگیری از تضییع حقوق رانندگان، چند اقدام را طی سال گذشته و جاری انجام داده است
این مقام مسوول در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای به تشریح وضعیت توزیع بار در پایانه بار شهید رجایی به عنوان گلوگاه اصلی بار کشور پرداخت و گفت: ۴ مدل حمل بار در بندرعباس داریم. در این بندر، ترخیص کاران پس از طی مراحل قانونی ترخیص بار و پرداخت عوارض دولتی واردات کالا، برای انجام آخرین مرحله حمل کالا به شرکت‌های حمل و نقل مراجعه می‌کنند.
۴ روش اصلی حمل کالا در بنادر
دغاغله توضیح داد: اولین مدل حمل کالا در این بندر، ترانزیت داخلی است. به این معنا که یک بار از گمرک منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی به سایر گمرکات، مناطق آزاد یا مناطق ویژه اقتصادی کشور حمل می‌شود. این نوع از کالاها با بارنامه حمل می‌شوند اما در سالن‌های اعلام بار و نوبت قرار نمی‌گیرند به دلیل اهمیت ترانزیت، چند سال است که ترانزیت در سالن نوبت بار قرار نمی‌گیرد. این روش از قبل هم اجرا می‌شده و رانندگان در حال حاضر به این موضوع اعتراضی ندارند.
دغاغله تصریح کرد: مدل دوم حمل بار در بندر شهید رجایی، کالاهای عبوری یا ترانزیت خارجی است. این کالاها با بارنامه حمل نمی‌شوند بلکه با راه نامه یا CMR حمل می‌شود. بنابراین ترانزیت داخلی و خارجی مشمول ضوابط سالن بار نمی‌شوند. وی ادامه داد: مدل سوم حمل بار در بندر شهید رجایی، کالاهای شهری است. کالاهایی که از اسکله بندر به سمت انبارهای موجود در بنادر و گمرک شهید رجایی حمل می‌شوند. در این مدل هم به دلیل آنکه مسیر کوتاه است، بارنامه صادر نمی‌شود و برای دریافت آن به سالن بار و نوبت مراجعه نمی‌کنند.
به گفته دغاغله، مدل چهارم حمل کالا، همان مدلی است که مورد اقبال رانندگان است و مستقیما زیرنظر سازمان راهداری قرار دارد؛ در روش حمل داخلی بار رانندگان به سالن بار و نوبت دهی مراجعه کرده و بار را به اقصی نقاط کشور منتقل می‌کنند. برای این مدل بارنامه صادر می‌شود؛ ترخیص کاران به شرکت‌های حمل و نقل مراجعه می‌کنند و شرکت‌ها هم تعهد بارگیری را بر عهده می‌گیرند.
وی افزود: با وجود اینکه عمده‌ترین رانندگان کامیون در کشور، به مدل چهارم تعلق دارند، اما عمده‌ترین بار کشور در این روش قرار ندارد. به این معنا که قسمت اعظم بارهای موجود در بندر، برای استریپ و انبار، به انبارهای اطراف پایانه حمل می‌شود؛ بخش کمتری از بار استریپ، به ترانزیت‌های داخلی و خارجی تعلق دارد و نهایتا بخش کمی به حمل داخلی بار تعلق می‌گیرد.
مدیرکل حمل کالای بار سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تأکید کرد: بنابراین در مدل چهارم، عرضه و تقاضای حمل بار همخوانی ندارد. راننده زیاد و بار محدود است.
نوبت دهی مجازی شروع شده است
وی ادامه داد: سازمان راهداری برای رفع تبعیض در پایانه‌های بار چند کار انجام داده است. نخستین اقدام این بود که از دو سال پیش نوبت دهی مجازی را از بندر شهید رجایی شروع و به بنادر امام خمینی (ره) و بوشهر تعمیم دادیم. تا پیش از آغاز نوبت دهی مجازی، رانندگان کامیون، بدون بار از شهرستان محل اقامت خود به بندرعباس برای گرفتن نوبت مراجعه می‌کردند. بعد از گرفتن نوبت، دو اتفاق رخ می‌داد؛ یا منتظر رسیدن نوبت خود می‌شدند یا مجددا بدون بار به شهرستان محل اقامت خود بازمی‌گشتند و منتظر می‌ماندند تا ۱۰ ـ ۱۵ روز آینده که نوبت آنها می‌شد و باز هم بدون بار به بندرعباس بازمی‌گشتند تا بارگیری کنند.
دغاغله افزود: برای رفع این مشکل، نوبت دهی مجازی را راه‌اندازی کردیم که یک اپلیکیشن موبایلی است؛ شماره موبایل همه رانندگان در آن رجیستر شده و راننده‌ها می‌توانند از محل اقامت خود، نسبت به زمان فرا رسیدن نوبتشان مطلع شوند و ۲۴ ساعت قبل از نوبت به پایانه مراجعه می‌کنند. با انجام این کار، جلوی ترددهای اضافه گرفته و مصرف سوخت کمتر شد.
وی درباره ایراداتی که رانندگان به توزیع بار وارد می‌دانند، گفت: در حال حاضر نوبت دهی در سالن‌های اعلام بار را به حالت سیستمی و بدون دخالت افراد تبدیل کرده‌ایم. بلکه بر اساس کارت هوشمند، سیستم به افراد نوبت می‌دهد. مانیتورهای بزرگی هم در سالن‌های بار تعبیه کرده‌ایم و بارهایی که شرکت‌های حمل و نقل دریافت کرده‌اند، در این مانیتورها به اطلاع رانندگان می‌رسد و رانندگان می‌توانند بار مورد نظر خود را انتخاب کنند.
معرفی با اثر انگشت
این مقام مسوول در وزارت راه و شهرسازی، با بیان اینکه در سیستم‌های توزیع بار، سامانه اثر انگشت هم تعبیه شده است، افزود: با این روش دیگر کسی نمی‌تواند بار انتخاب شده از سوی یک راننده را به راننده دیگری واگذار کند. این کار را جدیدا شروع کرده‌ایم و کمتر از دو هفته است که راه‌اندازی شده است.
با وجود فعال شدن سیستم مکانیزه نوبت دهی به رانندگان، اما ترخیص کاران گمرک هیچ تکلیفی برای ارجاع بار به سیستم نوبت دهی ندارد.
در همین ارتباط، دغاغله با اشاره به مجزا بودن وظایف گمرک و سازمان راهداری، به حضور ترخیص کاران اشاره و اظهار کرد: برای ترخیص کاران هیچ تکلیفی نیست که باید انتخاب ماشین را به صورت سیستمی و حضور در پایانه بار و نوبت دهی به رانندگان انجام دهند. این معضل به جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های حاکمیتی در این حوزه شامل راهداری و گمرک برمی‌گردد. بنابراین راننده‌ها مثلا ۱۰ روز است که در نوبت قرار دارند ولی ناگهان راننده دیگری با همکاری صاحب کالا وارد گمرک شده، بار را بدون آنکه نوبت بگیرد، حمل می‌کند.
اقدام ترخیص کاران در عدم رجوع به سیستم مکانیزه نوبت دهی ناشی از فقدان ارتباط سیستمی بین گمرک و سازمان راهداری است.
مدیرکل حمل کالای بار سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در این زمینه به خبرنگار مهر توضیح داد: فقدان ارتباط بین سیستمی بین گمرک و سازمان راهداری به عنوان حلقه مفقوده رفع مشکلات رانندگان، به این معضلات دامن زده است.
وی ادامه داد: گمرک باید به ماشینی اجازه تردد بدهد که فرآیند نوبت‌دهی را در پایانه بار طی کرده و برای حمل بار معرفی شده باشد اما این اتفاق نمی‌افتد. به همین دلیل یک راننده ۱۰ روز منتظر دریافت نوبت می‌ماند و راننده دیگری در این ۱۰ روز، دو سرویس بار حمل می‌کند!
گمرک به توافقات پایبند نیست
به گفته این مقام مسوول، سازمان راهداری نمی‌تواند در حوزه گمرک ورود کند. دغاغله گفت: ما بیش از ۱۵ جلسه با مسوولان گمرک داشته‌ایم و چندین بار صورت جلسه کردیم که سامانه‌های دو دستگاه به هم متصل شود و خودرویی بتواند بار از گمرک دریافت کند که سازمان راهداری زمان رسیدن نوبت آن را تأیید کرده باشد اما متاسفانه این اتفاق هنوز نیفتاده است. آخرین جلسه راهداری با گمرک در بندر شهید رجایی در اوایل تابستان امسال و با حضور مدیران ارشد سازمان راهداری با مدیرکل گمرک هرمزگان بود.
منکر وجود فساد در پایانه بار نیستم
آیا همه مشکلات ناشی از کوتاهی گمرک در برقرار ارتباط سیستمی است؟ و در پایانه بار بساط تمام فسادها برچیده شده است؟
دغاغله پاسخ می‌دهد: منکر وجود فسار در پایانه‌های بار نیستم و نمی‌خواهم همه کمبودها را گردن گمرک بیندازم، اما با متصل شدن راهداری به گمرک، بخش اعظم تبعیض‌ها میان رانندگان رفع می‌شود. اگر بار کم است باید برای همه به یک اندازه کم باشد نه اینکه وقتی راننده‌ای بیش از دو هفته در پایانه بندر شهید رجایی منتظر دریافت بار است، ناگهان می‌بیند ۱۰۰ خودرو بدون رعایت نوبت، بار دریافت کرده‌اند. اما اگر این ارتباط میان راهداری و گمرک برقرار شود، ۴ روش حمل بار (ترانزیت داخلی، ترانزیت خارجی، کالای شهری و حمل داخلی بار) شفاف خواهد شد. به این صورت که بارهایی که قرار است با CMR حمل شوند، مجزا شده و سایر انواع بارهای موجود در بنادر ملزم به دریافت بارنامه می‌شوند.
روش عجیب بار دزدی برخی کامیونداران
دغاغله یادآور شد: برخی کامیون‌هایی که باری را بدون بارنامه به عنوان بار شهری از اسکله به انبارهای اطراف بندر حمل می‌کنند، همین بار را بعدا خودشان بدون دریافت بارنامه از پایانه بار سازمان راهداری و رعایت نوبت، از همان انبار دریافت کرده و به محل مورد نظر حمل می‌کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این مشکل باردزدی قابل حل است، گفت: راه برطرف شدن این مشکل، هماهنگ شدن گمرک با سازمان راهداری است به این صورت که از ابتدا این‌باری که تحت عنوان بار شهری به انبارهای بنادر منتقل می‌شوند، از ابتدا تحت نظارت سازمان راهداری باشند و رابطه اختصاصی میان ترخیص کاران با شرکت‌های حمل و نقلی یا برخی رانندگان قطع شده و به صورت سیستماتیک بتوانند از طریق سامانه نوبت دهی راهداری بارهای شهری را از انبارها خارج کنند.
وی تصریح کرد: یک موضوع دیگر این است که در سراسر کشور بار کم ولی ناوگان زیاد است که سبب می‌شود بهره وری ناوگان حمل و نقل جاده‌ای کالا بسیار کم باشد.
