خزان کسب وکار

تعادل|

حال عمومی محیط کسب وکار در ایران وخیم‌تر از قبل گزارش می‌شود. ارزیابی‌ها حاکی از این است که وضعیت کسب وکارها در فصل پاییز نسبت به فصل تابستان 97 با افت روبرو بوده است. نتایج پایش ملی محیط کسب وکار ایران در پاییز 1397، عدد 6.49 را به عنوان شاخص کل به دست می‌دهد که در قیاس با عدد ۶.۴۰ فصل قبل افتی معادل 0.09 درصد را نشان می‌دهد. همچنین این عدد در قیاس با سال‌های پیش از آن نیز روندی منفی طی کرده است. بر این اساس، این شاخص در سال ۱۳۹۵ معادل ۵.۸۵ واحد، در سال ۱۳۹۶، برابر با ۵.۷۸ واحد و در پاییز ۱۳۹۶ هم معادل ۵.۸۵ واحد گزارش شده است. براساس نتایج این بررسی، عدد شاخص در پاییز 1397 نسبت به فصل مشابه سال قبل تغییری محسوس، برابر با7.30 درصد را نشان می‌دهد. همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد پس از بهار 1396 که وضعیت محیط کسب و کار بهبودی نسبی را نشان داده، این روند همواره به شکل منفی دنبال شده و از ۵.۶۹ واحد در نخستین فصل از سال گذشته به عدد فعلی نزول یافته است.

از آن سو، برآورد نظرات فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، نشان می‌دهد، وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران، در پاییز سال جاری نامساعدتر شده است. براساس این تحلیل و از دیدگاه فعالان اقتصادی «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» را می‌توان 3 عامل اثر گذار در نامساعد بودن کسب وکارها عنوان کرد. همچنین بررسی فعالیت‌‌های اقتصادی حاکی از آن است که دو بخش «کشاورزی و خدمات»، به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط کسب وکار به شمار می‌روند. از طرفی، نتایج ارزیابی طرح پایش در پاییز سال جاری نشان می‌دهد، از منظر وضعیت مولفه‌های محیط کسب و کار، سه استان «گیلان، آذربایجان غربی و زنجان» دارای محیط کسب وکار مساعدتر و در مقابل سه استان «خراسان شمالی، ایلام و کرمانشاه» دارای محیط کسب وکار نامساعدتری نسبت به سایر استان‌ها بوده‌اند.

   کشاورزی بهترین، خدمات بدترین

پایش ملی کسب و کار از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران با نظرسنجی از فعالان اقتصادی انجام می‌شود. در اجرای طرح پایش در فصل پاییز سال جاری، 3047 نمونه (فعال اقتصادی) با بیش از 71درصد مشارکت به پرسش‌های این طرح پاسخ داده‌اند که بیشترین میزان مشارکت از ابتدای اجرای طرح پایش در اتاق ایران است.  براساس این پایش و باتوجه به تقسیم رشته فعالیت‌ها در سه بخش عمده «کشاورزی، صنعت و خدمات»، فعالان اقتصادی سراسر کشور در پاییز 1397، وضعیت محیط کسب وکار در بخش کشاورزی و بخش خدمات را به ترتیب، مساعدترین و نامساعدترین محیط کسب وکار ارزیابی کرده‌اند. در بررسی‌های انجام شده، حوزه «خدمات» با شاخصی معادل ۶.۵۸ واحد بدترین آمار را به ثبت رسانده، که پس از آن «صنعت و کشاورزی» قرار دارند. همچنین براساس این پژوهش، مهم‌ترین موانع کسب وکار بیان شده از سوی فعالان اقتصادی نشان‌دهنده آن است که «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار» و «دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» به ترتیب، مهم‌ترین موانع کسب و کار در نظر فعالان اقتصادی پرسش شده هستند. نکته قابل توجه این است که مانع «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» همانند فصل تابستان سال جاری، همچنان در صدر عواملی قرار گرفته که به نامساعدتر شدن فضای کسب‌وکار دامن زده است.

با بررسی اطلاعات مشاهده می‌شود که در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات، «غیرقابل پیش‌بینی بودن» و «تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، نامساعدترین و در بخش صنعت و خدمات، «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی» (برق، گاز، گازوئیل و...) و در بخش کشاورزی، «محدودیت دسترسی به آب»، مساعدترین مولفه یا مانع از میان 28 مولفه پیمایشی پرسش شده از فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در طرح ارزیابی شده‌اند. علاوه بر این، اولویت دوم در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار» عنوان شده است. اولویت سوم در بخش کشاورزی، صنعت و خدمات نیز «دشواری تأمین مالی از بانک ها» برآورد شده است.

  گیلان در صدر، کرمانشاه در قعر

از دیگر سو، نتایج ارزیابی طرح پایش در تابستان 1397 نشان می‌دهد که از منظر وضعیت مولفه‌های محیط کسب وکار، استان‌های «گیلان، آذربایجان غربی و زنجان» دارای محیط کسب وکار مساعدتر و استان‌های «خراسان شمالی، ایلام و کرمانشاه » دارای محیط کسب وکار نامساعدتری نسبت به سایر استان‌ها بوده‌اند. قابل ذکر است که عدد شاخص برای حدود 26 درصدی استان‌های کشور از عدد شاخص ملی فضای کسب وکار بالاتر بوده است. همچنین اختلاف عدد شاخص وضعیت محیط کسب وکار در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل 0.86 واحد است که نشانگر عدم وجود تفاوت قابل توجه در وضعیت عدد شاخص استان‌ها نسبت به یکدیگر است. از دیگر سو، در پاییز 1397، رشته فعالیت‌های «اداری و خدمات پشتیبانی»، «سلامت انسان و مددکاری اجتماعی»، «عمده فروشی و خرده فروشی، تعمیر وسایل و صادرات و واردات»، به ترتیب دارای نامساعدترین محیط کسب وکار و رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه»، «هنر، سرگرمی و تفریح» و «آموزش» به ترتیب مساعدترین محیط برای کسب وکار نسبت به سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی ارزیابی شده‌اند. همچنین براساس این تحلیل، از 21 رشته فعالیت عمده اقتصادی، 4 رشته فعالیت به دلیل قرارگرفتن در بخش عمومی و خانواری از چارچوب آمارگیری طرح حذف شده‌اند.

علاوه براین، در پاییز 1397، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، سه مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «بی ثباتی سیاست‌ها، قوانین، مقررات و رویه‌های اجرایی و «دشواری تأمین مالی» را نامناسب‌ترین و سه مولفه «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی (برق، گاز، گازوئیل و...) »، «محدودیت دسترسی به آب» و «محدودیت‌های دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت» را مناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند.

از دیگر سو، اولویت اول در اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تعاون ایران و اصناف ایران، «غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» عنوان شده است. اولویت دوم در اتاق ایران، «بی ثباتی سیاست‌ها، مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار» و در اتاق تعاون ایران و اصناف ایران، «دشواری تامین مالی از بانک‌ها» عنوان شده است. اولویت سوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، «دشواری تامین مالی از بانک ها»، در اتاق تعاون و اتاق اصناف ایران، «بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین، مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار» عنوان شده است.

از دیدگاه کلی، شاخص ملی محیط کسب وکار ایران در پاییز 1397، عدد 6.47 (عدد 10 بدترین ارزیابی است) را نشان می‌دهد، به طوری که میانگین ارزیابی محیط نهادی (شامل محیط سیاسی، محیط آموزشی و علمی، محیط فرهنگی، محیط فناوری و نوآوری، محیط حقوقی و ساختار دولت) عدد 6.41 و میانگین ارزیابی محیط اقتصادی (شامل محیط اقتصاد کلان، محیط مالی، محیط جغرافیایی و ساختار تولید) عدد 6.54 است. نگاه اجمالی نشان می‌دهد همانند فصل گذشته، محیط جغرافیایی با عدد 5.37 و محیط مالی با عدد 8.79 به ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها بوده‌اند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که مولفه «غیرقابل پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» بیشترین سهم را در ایجاد محیط نامناسب برای فعالان اقتصادی در محیط مالی داشته است. این در حالی است که شاخص ملی کارآفرینی نسبت به فصل تابستان 1397، دارای درصد تغییرات 0.78 بوده که به معنی بدتر شدن شرایط کارآفرینی در فصل پاییز سال 1397 نسبت به فصل تابستان 1397 بوده است. همچنین تغییرات نسبت به فصل مشابه سال قبل (7.30 درصد) نشان می‌دهد شرایط کارآفرینی نامساعدتر شده است. مولفه‌های پیمایشی به تفکیک تعداد کارکنان نیز نشان‌دهنده آن است که عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌های دارای 101 تا 200 کارکن، حدود 6.34 واحد محاسبه شده که نشان‌دهنده وضعیت کسب و کار مساعد در این بنگاه‌ها نسبت به سایر بنگاه‌های اقتصادی است. علاوه بر این، عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌هایی با تعداد 50 تا 100 کارکن، حدود 6.62 واحد محاسبه شده که بر این اساس، این بنگاه‌ها دارای وضعیت بدتری در محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند. از دیگر سو، در بنگاه‌هایی که فعالیت اقتصادی آنها زیر دو سال است، مساعدترین محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها با میانگین 6.31 واحد اعلام شده و بنگاه‌های اقتصادی بیش از 16 سال سابقه فعالیت اقتصادی هم، دارای نامساعدترین وضعیت کسب و کار، با شاخص  6.58 واحد هستند.