سرنوشت تاریخ مدفون در مغازه اسباب‌بازی فروشی چه شد

20 روزی می‌شود که کار کاوش در مغازه پلاک ۲۴ بازار حضرتی تمام شده، باستان‌شناس با تفاهمِ میراث، مالک و شهرداری، کلید مغازه را با خود برده و حالا مالک مغازه اسباب‌بازی فروشی مانده و مغازه‌ای که زیر و رو شده از تاریخی که شاید تهران را غنی‌تر کند. مغازه اسباب‌بازی فروشی در پلاک ۲۴ بازار حضرتی تهران، که از حدود سه ماه قبل با حضور باستان‌شناسان و کاوش‌هایشان در حال نشان دادنِ روی دیگرِ تاریخِ باستان‌شناسی تهران است تاکنون چند جرز تاریخی از دوره صفوی و تکه سفال‌هایی از دوره‌های تاریخی مانند پیش از تاریخ را پس داده است، اتفاقی که به مرور عمر تهران قدیم را بیشتر می‌کند. اما میانه‌های انجام کارهای کاوش تیم باستان‌شناس چند مسوول حوزه فرهنگی با حضور در سایت کاوش، اظهارنظرها و قول‌های مختلفی را برای کمک به مالک کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد حالا که وقت عمل رسیده، همه پا پس کشیده‌اند و فقط قانون را ملاک قول‌هایشان قرار می‌دهند! محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به ایسنا می‌گوید: چون در آن فضا حفاری رخ داده است، باید پژوهشکده باستان‌شناسی گزارش کاملی به ما برساند تا بتوانیم درباره آینده آن مکان به نتیجه برسیم که چه کاری انجام دهیم. او با اشاره به همکاری و کمک مالک مغازه به میراث فرهنگی، برای انجام مطالعات باستان‌شناسی در این فضا و به دست آمدن اطلاعات تاریخی جدید از تهران، ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی باید به مالک که تاکنون به ما کرده، کمک کند. این اتفاق یک نمونه تشویقی برای مکان‌هایی است که احتمال رخ داد چنین اتفاقی برای آنها نیز هست، می‌توانیم با کمک شهرداری کارها را جلو ببریم، اما پژوهشکده باستان‌شناسی باید به ما گزارش کامل بررسی‌ها را بدهد تا در این زمینه به نتیجه برسیم. دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل میراث فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران نیر می‌گوید: بر اساس اخباری که در اختیار من قرار داده‌اند، خوشبختانه مالک مغازه، استقبال خوبی برای حفاظت از سازه‌های به دست آمده داشته است و حتی قصد حفاظت از فضا را دارد. او تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد مالک مشکلی برای همکاری با میراث فرهنگی با هدف بررسی‌های باستان‌شناسی ندارد، ادامه این کار در قالب تفاهم قابل انجام است. محسن شیخ‌الاسلامی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، نیز بیش از ۱۰ روز قبل و بعد از پایان کار کاوش درباره اقداماتی که باید برای این مغازه انجام داد، می‌گوید: معتقدم دفتر تسهیل‌گری بازار تهران زیرنظر سازمان نوسازی، می‌تواند به خوبی فضای مناسبی را برای این مغازه و سایت تاریخی طراحی کند، حتی می‌توان برای کاربری آن‌جا کمک گرفت. او ادامه می‌دهد: با آنها مطرح کردم که بحث طراحی را به عهده بگیرند تا اگر نیاز است تجهیزاتی یا کاربری داده شود، دفتر کار آنها به دفتر تسهیل‌گری بازار، کمک بزرگی است، حتی دفتر بافت تاریخی تهران نیز در این زمینه اعلام آمادگی کرده است. به گفته وی از سوی دیگر یکی از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی تهران، موظف به تهیه طرحی برای این فضای تاریخی شده است. او همچنین درباره اظهارنظرش به مالک مغازه که گفته است «روی سایت را با شن پر کنید» توضیح می‌دهد: کار اولیه در این فضا با توجه به استعلام نگرفتن از میراث فرهنگی و گودبرداری برای ایجاد زیرزمین غیرقانونی بوده است اما اکنون که مالک با میراث فرهنگی همکاری دارد، ما نیز باید به او کمک کنیم. او با تاکید بر اینکه روش‌های مختلفی برای حفاظت از آثار تاریخی است، ادامه می‌دهد: در برخی مواقع بعد از گمانه‌زنی در مکان و به دست آمدن اطلاعات از فضا، سایت را با خاک قابل برداشت پر می‌کنند، اما معمولاً این کار در فضاهای بیابانی انجام می‌شود، نه در کارهای باستان‌شناسی شهری، این خود یک راه حفاظتی محسوب می‌شود. در شرایط انتهایی کار، وقتی همه تلاش‌های خود را برای نجات این فضا انجام دادیم، اما موفق به گرفتن نتیجه نشدیم، در نهایت به او گفته می‌شود که می‌تواند فضا را با شن قابل برداشت پر کند.

او اضافه می‌کند: در جلسه‌ای که با مالک مغازه بیش از یک ماه قبل داشتیم، درباره اقداماتی که باید انجام شود، صحبت کردیم که بعد از انجام مستندنگاری‌های مورد نیاز، یکی از آخرین راه‌ها در صورتی که به هیچ نتیجه دیگری نرسیم، پر کردن فضا است، اما این بحث انجام نشد که از همان لحظه اول مالک این کار را انجام دهد.