مقابله با تراکنش‌های مشکوک و پولشویی در نظام بانکی ایران
گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری|
در دومین روز همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، کارشناسان و نخبگان نظام بانکی به بیان نقطه نظرات خود در خصوص کمبود‌ها و ضرورتهای نظام بانکی ایران پرداختند و با تاکید بر روش‌های مدرن و بانکداری باز اعلام کردند که پول نقد آخرین سنگر بانکداری سنتی است و از طریق بانکداری مدرن و باز می‌توان شاخص‌های امنیت و شفافیت و کارایی و رقابت در بانکداری را تقویت کرد.
به گزارش تعادل، محمدحسین دهقان رییس گروه بازرسی اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی در دومین روز از همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، اظهار داشت: اگر در این حوزه مسوولیت را در نظر بگیرم باید بگوییم همه مسوول هستند ولی نوع مسوولیت فرق می کند. برای بررسی و شناسایی تراکنش‌های مشکوک باید حتما مشتری از قبل شناسایی شده و سابقه عملکرد وی موجود باشد. برای مدل‌های مختلف باید فعالیت حوزه مشتریان بررسی شود. نگاه به رفتار گذشته شاید در حوزه تقلب پاسخگو باشد ولی در حوزه پولشویی عملکردی ندارد. رییس گروه بازرسی اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی با بیان اینکه تراکنش‌های مشکوک را باید از دید عدم تناسب جست‌وجو کرد، گفت: البته اگر هر عدم تناسبی را که مشاهده کردیم باید با علامت سوال مواجه شده و آن را حتما بررسی کنیم که این موضوع فقط مختص تراکنش‌های بانکی نیست. همه دستگاه‌ها و مجموعه‌ها مسوول هستند اگر هر مورد مشکوکی در مبارزه با پولشویی رویت کرده‌اند را به بانک مرکزی گزارش دهند. این مهم در قانون نیز دیده شده است.وی به نرم افزارهای فناوری اطلاعات و ارتباط آن با شناسایی تراکنش‌های مشکوک اشاره و تصریح کرد: برای شناخت دقیق این موضوع باید یک مرحله به عقب برگردیم و به شناسایی مشتری‌ها با دقت بیشتری نگاه کنیم .
این مقام مسوول در بانک مرکزی درباره شناسایی مشتریان گفت: متولی این مهم در حوزه مبارزه با پولشویی شناسایی شده است، اگر از فضای رقابتی استفاده کرده و نظارت بازار را ببینیم به این نتیجه می‌رسیم که فعالان این حوزه دنبال خدمت و سرویس دهی به مشتریان خود هستند.دهقان افزود: طبق قانون اگر بانک مقصر ضرر و زیان به مشتری باشد باید جبران کند ولی در این حوزه نیز باید مشتری بین شرکت‌های متولی قدرت انتخاب داشته باشد که این مهم مستلزم این است که فضای رقابتی داشته باشیم. دهقان با بیان اینکه باید ریسک‌های حوزه پولشویی در کشور نیز مورد بررسی قرار گیرد، ادامه داد: همه ریسک‌های عمده باید از قبل بررسی شود. وقتی راجع به ریسک‌های مشتری نیز صحبت می‌کنیم همه موارد از جمله اینکه چه کسی است و چطور خدمت می‌گیرد و ... برای ما مهم است. وی ضمن اشاره به اینکه کنترل و بررسی در مبارزه با پولشویی اهمیت بالایی دارد گفت: با محدودیت به ویژه در حوزه قوانین و مقررات و استانداردها به‌شدت مخالفم. همچنین وقتی یکسری محدودیت به صورت استاندارد برای همه تعریف می‌شود یا دور زده می‌شود یا چالش‌هایی را برای برخی کسب و کارها ایجاد می‌کند. دهقان افزود: اما اگر برای افراد مختلف و فعالیت‌های تجاری مختلف محدودیت‌ها را مناسب با شغل و عملکردشان تعریف کنیم از خیلی از مشکلات جلوگیری می‌شود. این مقام مسوول در بانک مرکزی درباره زیرساخت‌های حقوقی و قانونی برای شناسایی تراکنش‌های مشکوک گفت: فضای مقرراتی در کشور با فضای اجرا فاصله زیادی دارد. دستورالعمل‌ها روی کاغذ با زمان اجرا تفاوت‌های زیادی دارد.
راستی‌آزمایی اطلاعات مشتریان
وی با بیان اینکه باید نگاه ما به مبارزه با پولشویی در سیستم بانکی اصلاح شود درباره عدم وجود بسترهای مناسب در این حوزه تصریح کرد: راستی‌آزمایی خیلی از اطلاعات دریافتی ممکن نیست و به همین دلیل حتما باید مرکزی برای راستی‌آزمایی اطلاعات مشتریان وجود داشته باشد.
رییس گروه بازرسی اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی تاکید کرد که ما در شبکه بانکی نکته مهم خوداظهاری را فراموش کرده‌ایم. در بانک‌ها خیلی کم خوداظهاری می‌شود و شاید اصلا انجام نشود. قبول دارم خوداظهاری شاید کامل و جامع نباشد ولی از این مرحله‌ای که داریم قطعا خیلی بهتر خواهد بود.دهقان با اشاره به سختی تعامل با سازمان‌های دیگر تصریح کرد: از دوستان متولی خواهش داریم که حتما اطلاعاتی که می‌توانند از خود مشتری دریافت کنند را از آنها بگیرند. اطلاعاتی از قبیل خوداظهاری و دریافت اطلاعات و مدارک در بانک‌ها می‌تواند انجام گیرد.وی از تفکیک وظایف در حوزه مبارزه با پولشویی در سیستم بانکی خبر داد و افزود: البته خیلی از شاخص‌ها هنوز آنطورکه ما می‌خواهیم در سیستم کافی نیست. دوستان بانکی باید رفتار مشتری در هر بانک را رصد کنند و در صورتی که همخوانی با شاخص‌ها نداشته باشد حتما به بانک مرکزی گزارش دهند. ضمن اینکه در حوزه شاپرک و چکاوک نیز می‌توانیم رفتار مشتری را در سطح شبکه بانکی رصد کنیم.
ضرورت افزایش امنیت شرکت‌های پرداخت با ارتقای نرم‌افزارها
در ادامه همایش ماتیاژ استروور شنیک مدیر پروژه شرکت S&T اسلوونی در مورد سیستم‌های احراز هویت مشتری گفت: بانک‌ها باید تمام امنیت‌های تراکنش را تامین کنند.
مدیر پروژه شرکت S&T اسلوونی گفت: شرکت‌های پرداخت باید با بهبود نرم‌افزارهای خود از کلاهبرداری‌ها در حوزه پرداخت جلوگیری کنند. وی افزود: شرکت‌های ارایه‌کننده خدمات پرداخت باید نرم‌افزارهای خود را ارتقاء دهند تا از کلاهبرداری‌ها جلوگیری شود. البته سارقین اطلاعات همیشه دو قدم جلو هستند. در اروپا به دلیل بازرسی‌های سالانه از بانک‌ها و گزارش حسابرسی از آنها دیگر بانک‌ها هم به نوعی محافظت می‌شوند و هیچ چیزی مخفی نمی‌ماند. ماتیاز گفت: برای داشتن احراز هویت قوی مشتری، باید از چندین عامل امنیتی بهره برد و برای مثال می‌توان از کد امنیتی و کد شناسایی یک‌بار مصرف استفاده کرد. از جمله ویژگی‌های کد احراز هویت می‌تواند استفاده از اعداد ترتیبی باشد تا از جعل آن جلوگیری شود.مدیره این شرکت اسلوونی به این نکته اشاره کرد که ایجاد ارتباط پویا بین شرکت‌ها و کاربر برای اطلاع داشتن از جابه‌جایی پول و ردیابی آن یک اصل مهم است. یکپارچگی اطلاعات و نمایش آن بین دو طرف باید انجام گیرد. وی همچنین گفت: بهترین کار انجام امضاء دیجیتال است تا انجام پرداخت‌ها برای طرفین احراز شود. شرکت‌های ارایه‌کننده خدمات مسوول ایجاد امنیت در تراکنش‌ها هستند.
پول نقد آخرین سنگر بانکداری سنتی
در ادمه برگزاری هشتمین همایش بانکداری الکترونیک نظام‌های پرداخت، محمد مظاهری مدیرعامل شرکت توسن تکنو اظهار کرد: همانطور که از قبل نیز اعلام شده بود، اصلی‌ترین محور همایش انقلاب بلاک‌چین و تحول دیجیتال است و از این رو بررسی آنچه در طول سال‌های گذشته برای نظام بانکی رخ داده و در آینده پیش روی این حوزه قرار دارد اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت.
وی با بیان اینکه پول نقد آخرین سنگر بانکداری سنتی است و اگر بلاک‌چین و ارز رمزدار روزی آمد و جای پول نقد را گرفت آخرین سنگر هم فتح می‌شود، تصریح کرد: ما امروز نمی‌توانیم بطور دقیق بگوییم که چه زمانی این اتفاق رخ خواهد داد ولی این مسیر حداقل 10 سال زمان خواهد برد. مدیرعامل شرکت توسن تکنو درباره تجربه بین‌المللی موجود در حرکت بانک‌ها به سمت ساختارهای نوین، توضیح داد: این فرآیند را می‌توان به چند مرحله تقسیم کرد. اگر الگوهای بانکداری دیجیتال را رصد کنیم می‌بینیم که در مرحله اول کانال‌های دیجیتال صرفا ارایه اطلاعات می‌کردند. مرحله بعد آنلاین است که بسیاری از بانک‌های ما در این مرحله هستند. مرحله بعد خدمات سلف سرویس است که در دل آن توانایی بیشتری به مشتری داده شود تا مشتری خود بتواند بسیاری از کارها را مدیریت کند که امروز بعضی از بانک‌ها به این مرحله رسیده‌اند. مرحله بعد ارتباط و اتصال بانک به مشتری است که یکی از اهداف اصلی این مسیر به شمار می‌رود.مظاهری با بیان اینکه ما در نظام بانکی امروز کشور باید درباره مرحله سوم بحث کنیم، بیان کرد: در این جا باید ببینیم چه وزنه‌هایی به پای بانک وصل است که حرکت را دشوار می‌کند. امروز تنها برای 10 درصد از نیازها مشتری به شعبه می‌آید و ما باید ببنیم چه می‌شود کرد که همین حضور نیز کمتر شود. ما در تابستان امسال تعدادی از بانک‌ها را بررسی کردیم تا ببینیم مشتری برای چه به بانک مراجعه می‌کند. وی ادامه داد: در این بانک‌ها بطور متوسط ۲۶ درصد ظرفیت شعبه صرف انتقال می‌شود. ۲۰ درصد تسهیلات، ۱۹ درصد واریز و مرحله بعد نیز خدمات مربوط به چک‌های بانکی است. البته این عملکرد در قیاس میان بانک‌های مختلف متفاوت است. اگر ما بتوانیم کاری کنیم که بانک آزاد شود و این سرویس‌ها را به طریق دیگری ارایه کند می‌توان انتظار داشت که بانک‌ها سیاست‌های جدیدی را اجرا کنند.
2 درصد هزینه دستگاه عابر بانک
این صاحب‌نظر اقتصادی با بیان اینکه ما نزدیک به ۶۰ هزار دستگاه ATM داریم که در سال ۱۷۵ هزار میلیارد تومان توزیع مالی دارند، تاکید کرد: هزینه این فرآیند برای شبکه بانکی ۳۵۰۰ میلیارد تومان است. اگر بتوانیم این فرآیند را نیمه مکانیزه کنیم بخش زیادی از ظرفیت شعبه آزاد می‌شود و هزینه‌هایی مانند هزینه پول رسانی کاهش پیدا می‌کند. خودکارسازی فرآیند، بهبود تجربه مشتری، کاهش هزینه و افزایش امنیت بخشی از مزایایی است که ورود به این مرحله برای بانک‌ها به وجود می‌آورد.
مظاهری با ارایه این پیشنهاد که با خودکارسازی چرخه پول نقد بخشی از دغدغه‌های هزینه‌ای بانک‌ها کاهش می‌یابند، توضیح داد: با اجرای این سیاست می‌توان 8 درصد از عملکرد و ۱۲ هزار میلیارد تومان هزینه را تا سال ۲۰۲۰ از چرخه پول نقد وارد فرایند خودکار کرد که از نظر اقتصادی صرفه جویی قابل توجهی به همراه خواهد داشت. با پیگیری این سیاست‌ها می‌توان میان مشتریان این فرهنگ را به وجود آورد که مردم برای واریز وجه نقد نیاز به حضور فیزیکی در شعبه ندارند.
در ادامه رضا صاحب زمانی، رییس هیات‌مدیره شرکت سامانه هوشمند آبان به ارایه گزارشی با موضوع (بانکداری مجازی، رویکردها و روش‌های بین‌المللی و نیازهای ایران) پرداخت.وی با بیان اینکه مسیر استفاده از فناوری که از چند سال قبل آغاز شده امروز به این مرحله رسیده که چگونه می‌توان با استفاده از فناوری‌های نوین خدمات جدید ارایه کرد یا خدمات گذشته را بهینه کرد، اظهار کرد: در شعب هنوز استفاده از کاغذ و سند دستی نیاز است و هنوز کارهایی باقی مانده که نیاز به حضور فرد در شعبه دارد. وی با اشاره به ورود اطلاعات غیر ساختارمند در سال ۲۰۱۳ به بانک‌ها، تصریح کرد: بر اساس آمارهای جهانی حدود ۸۰ درصد از کارهای مشتریان کارهایی است که به نقل و انتقالات اسنادی نیاز دارد اما در ایران این مساله متفاوت است و حتی کار پیچیده‌تر می‌شود. بانک‌هایی در جهان کار خود را آغاز کرده‌اند که هدفشان مدیریت تبادلات محتوایی در حوزه غیر ساختارمند است. صاحب زمانی ادامه داد: یکی از محورهای فعالیت در این حوزه به بانکداری مجازی از طریق تمام درگاه‌های دیجیتال مربوط می‌شود. در این حوزه خدمات مختلفی ارایه می‌شود که از طریق شعبه مجازی اتفاق می‌افتند. البته در این بخش یک سوال پیش آمد که خلأ این برنامه به نبود ارتباط رودررو بازمی‌گردد و در فضای مجازی امکان مشاوره گرفتن یا سوال پرسیدن بیرون از شعبه وجود ندارد. این سوال پیش آمد که این خلأ را باید چگونه جبران کرد؟ وی با بیان اینکه امروز بخش زیادی از خدمات بانکی در کشورهای توسعه‌یافته غیرحضوری انجام می‌شود، تشریح کرد: برای از بین بردن آن خلا، این برنامه‌ریزی مطرح شد که چگونه می‌توان افراد مستقر در شعبه را تجمیع کرده و در مجموعه‌ای با هزینه‌های کمتر امکان ارتباط کامل با مشتری را فراهم کرد. اگر امکان پاسخگویی در تمامی روزهای هفته و در ساعات مختلف شبانه‌روز فراهم شود، به شکل قابل توجهی ارایه خدمات به مشتری توسعه یافته و بانک‌ها را وارد مرحله‌ای جدید از فعالیت‌هایشان می‌کند.
در ادامه، احمد طالبی، معاون مرکز مدیریت راهبردی افتا به ارایه گزارشی با محوریت هم افزایی جمعی برای مقابله با حوادث سایبری پرداخت. وی درباره حوزه فعالیت‌های مرکز افتا توضیح داد: مرکز افتا تولید و تبادل اطلاعات را مدیریت استراتژیک می‌کند. ما تلاش کرده‌ایم که با در هر دو بخش زیرساختی و خصوصی فعالیت کنیم و چه در حوزه پیشگیری و مقابله و چه در حوزه فنی در حوزه سایبری فعالیت داشته باشیم.
