سنگ‌آهن، فولاد و مس، پیشرو در ظرفیت‌سازی

 افزایش ظرفیت‌های تولید، سرمایه‌گذاری، فعالیت‌های اکتشافی، رشد اشتغال و توسعه زیرساخت‌ها از جمله اقداماتی است که طی 40 سال اخیر از سوی وزارتخانه‌های سابق صنایع، معادن و فلزات، صنایع و معادن و همچنین وزارت صنعت معدن و تجارت و مجموعه ایمیدرو (از سال 81 به این‌سو) و بخش خصوصی به ثمر نشسته است. در همین حال آمارها نشان می‌دهد بخشی قابل توجهی از این ظرفیت‌ها، در سال‌های گذشته ایجاد شده است.

   نگاه کلان به عملکرد 40 سال گذشته

طی 4 دهه اخیر شاهد رشد ظرفیت‌های تولید در بخش معدن و صنایع معدنی بوده‌ایم بطوری رشد ظرفیت‌های سنگ‌آهن، فولاد و مس بیشترین رشد تولید را به ثبت رسانده‌اند. جدول مبین این است که میزان تولید فولاد از 368هزار تن با رشد حدود 60 برابری به بیش از 21 میلیون و 800 هزار تن رسیده است. تولید محصولات فولادی هم با رشد 53برابری از 368هزار به بیش از 19 میلیون تن افزایش یافته است. در این مدت تولید سنگ‌آهن افزایش 83برابری را تجربه کرده است.

   اجرای طرح‌ها و پروژه‌های استراتژیک

طی این سال‌ها با وجود مشکلات تحریم و جنگ تحمیلی، طرح‌های عظیم و متفاوتی به سرانجام رسیده است . امروزه در بخش معدن 110 هزار نفر و در بخش صنایع معدنی 600 هزار نفر مشغول به کار هستند . در این میان طی سال‌های 1381 (آغاز فعالیت ایمیدرو) تا آبان سال جاری 1397 بیش از 111 طرح معدن و صنایع معدنی راه‌اندازی شده که از ارزش 14.4 میلیارد دلار برخوردار است.

این تعداد طرح 45هزار شغل مستقیم و 100هزار شغل غیر مستقیم ایجاد کرده است. برنامه‌ریزی‌های انجام شده نیز مبین آن است که تا سال 1400 افزون بر 42هزار شغل ایجاد خواهد شد که حاصل 16 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد بود.

در این میان 54طرح مشارکتی و دولتی وجود دارد. همچنین 49 پروژه توسعه‌ای نیز مسمول کمک می‌شوند.

   عملکرد 5 سال گذشته؛ اوج‌گیری سرمایه‌گذاری و رشد ظرفیت‌های تولید

حال چنانچه نگاهی نیز به عملکرد 5 سال گذشته داشته باشیم، بخش معدن و صنایع معدنی شاهد راه‌اندازی بیش از 63طرح به ارزش بیش از 5 میلیارد دلار شد. همچنین طی 9 ماه سال 97 نیز 6 طرح به ارزش بیش از 585 میلیون دلار افتتاح شده است. از سوی دیگر تا انتهای سال جاری نیز 19 طرح در نوبت راه‌اندازی قرار دارند که با احتساب پروژه‌های افتتاح شده به ارزش دو میلیارد و 600 میلیون دلار می‌رسد.

   طرح‌های شاخص 1397-1392

* احداث کارخانه‌های فراوری سنگ‌آهن در سنگان به ظرفیت 10 میلیون تن و سرمایه‌گذاری 10 هزار میلیارد تومانی با مشارکت بخش خصوصی

* توسعه بندر منطقه ویژه خلیج فارس و دوبرابر شدن ظرفیت حمل و بارگیری به 12 میلیون تن

* راه‌اندازی 4 طرح از فولادهای استانی به ظرفیت تولید 3.2 میلیون تن آهن اسفنجی

* راه‌اندازی نخستین کارخانه کنسانتره سنگ‌آهن هماتیتی

* راه‌اندازی نخستین کارخانه ذوب مس به روش فلش

* تولید کاتد مس به روش تانک بایولیچینگ

* احداث کارخانه طلای زرشوران

* احداث واحد پایلوت تیتانیوم کهنوج

* احداث واحد پایلون کرین کک

* احداث واحد پایلوت آنتیموان سفیدابه

* احداث واحد تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران

* احداث واحد تولید عناصر نادر خاکی

* احداث مناطق ویژه اقتصادی بخش معدن و صنایع معدنی

* ایجاد زیرساخت‌های گسترده در بخش معدن و صنایع معدنی از جمله راهسازی، برق رسانی، احداث بنادر تخصصی

   اکتشاف

تمرکز بر اجرای برنامه‌های جدید اکتشاف از اقدامات اساسی ایمیدرو در طی 5 سال گذشته بوده است. با این حال ارقام اکتشافی از سال 1382 به این سو نشان‌دهنده رشد عملکرد در این حوزه است. عملکرد اکتشاف در دو بخش حفاری و صرف بودجه مورد بررسی قرار گرفته به‌طوری که میزان حفاری‌ها از 25480 متر سال 82 به بیش از 119 هزار متر سال 96 رسید. همچنین سرمایه‌گذاری در این بخش نیز از 49 میلیارد ریال به 1147 میلیارد ریال سال قبل افزایش یافت.

از سوی دیگر با اجرای برنامه 270 هزار کیلومتر مربعی اکتشاف از اواخر سال 92 شاهد اوج‌گیری فعالیت‌های اکتشافی توسط ایمیدرو شدیم. طی این مدت بیشترین حفاری‌ها در سال 93 به ثبت رسید و از 212هزار متر عبور کرد اما بیشترین رقم سرمایه‌گذاری در این بخش نیز به سال 94 اختصاص یافت و در آن سال بیش از 1289 میلیارد ریال هزینه شد.

در 9 ماه 97 نیز نزدیک به 520 میلیارد ریال صرف برنامه‌های اکتشافی توسط ایمیدرو و شرکت‌های تابعه شد. میزان حفاری‌های انجام شده در این مدت نیز به بیش از 72هزار متر رسید.

   دستاوردها و اقدامات دیگر پس از انقلاب اسلامی

* بومی‌سازی دانش فنی کارخانه احیای مستقیم فولاد تحت عنوان پِرِد (PERED)

* بومی‌سازی بخش‌هایی از کارخانه‌های گندله و کنسانتره سنگ‌آهن

* انتقال دانش فنی مهندسی پروژه‌های اجرا شده در بخش معدن (به ویژه در صنعت فولاد و آلومینیوم) به داخل کشور

* تکنولوژی شارژ گرم (Hot charging) در تولید آهن اسفنجی و همچنین شمش ریخته‌گری

* توسعه و اجرای فناوری بیولیچینگ مس

* احداث مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی کرج به عنوان بزرگ‌ترین مرکز تحقیقاتی بخش معدن در خاورمیانه

* احداث کارخانه فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین ورق‌های فولادی تخت در خاورمیانه

* بهره‌برداری از معادن بزرگ سنگان، چادرملو، گل‌گهر، سرب و روی مهدی‌آباد و سرب و روی انگوران

* صدور خدمات فنی مهندسی صنعت سیمان به خارج از کشور و احداث 2 واحد تولید سیمان در سوریه و ونزوئلا

* احداث بندر منطقه ویژه خلیج فارس و دستیابی به ظرفیت توسعه حمل و بارگیری 12 میلیون تن