چالش تاسیس شهرک‌های جدید صنعتی

تعادل|

شهرک‌های صنعتی که روزی برای تقویت بنگاه‌های کوچک و متوسط و سوق یافتن آنها به سوی صادرات ایجاد شده بود، حالا خود به معضلی برای بخش صنعت بدل شده است. توسعه فیزیکی شهرک های صنعتی با وجود ضعف های زیرساختی، فعالیت بنگاه های صنعتی مستقر در این شهرک ها را باچالش مواجه کرده است. به گفته فعالان اقتصادی، افزایش بی‌رویه ایجاد خوشه‌های صنعتی توسط دولت، باعث اتلاف منابع دولت می شود که در نهایت، خروج تمرکز دولت از رفع نیاز ها و مشکلات صنایع کوچک را به دنبال دارد؛ پس بهتر است که شهرک صنعتی جدیدی راه‌اندازی نشود و تمرکز دولت و سازمان شهرک‌های صنعتی روی رفع مشکلات زیرساختی شهرک‌های موجود باشد. «نبود امکانات حداقلی نظیر آب، برق و سیستم فاضلاب»، «عدم پایبندی به تعهدات زیرساختی»، «عدم ثبات مدیریتی» و «افزایش بی‌رویه خوشه های صنعتی» مهمترین انتقادهای بخش خصوصی از عملکرد دولت در حوزه صنایع کوچک و شهرک های صنعتی است. «ایجاد شرکت های مدیریت صادرات» توسط دولت در این شهرک ها دیگر موضوع مورد انتقاد بخش خصوصی است؛ به عقیده آنها، ایجاد این شرکت ها جز افزایش بوروکراسی نتیجه دیگری در برندارد.

     تاسیس بیش از 800 شهرک صنعتی

سی و یکمین نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران به بررسی مسایل و مشکلات شهرک‌های صنعتی اختصاص یافت و برنامه‌های این سازمان در دور جدید مورد نقد و بررسی قرار گرفت. معاونان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی نیز در این نشست حضور یافتند تا در مورد آنچه سازمان انجام داده و در نظر دارد انجام دهد، سخن بگویند.

در ابتدا عملکرد سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، به عنوان دستور اصلی این نشست بررسی شد. اصغر مصاحب، یکی از نمایندگان این سازمان، مهمترین فعالیت‌های حمایتی و توسعه‌ای سازمان صنایع کوچک را برشمرد و گفت: شناسایی 433 خوشه کسب و کار، اتمام 94 پروژه خوشه کسب و کار و حمایت از توسعه 31 پروژه توسعه خوشه‌ای توسط سازمان انجام گرفته است. او ادامه داد: در عین حال، بهره‌برداری از 6 شهرک فناوری، 36 مرکز خدمات کسب و کار، ایجاد و توسعه 14 فن‌بازار منطقه‌ای و مراکز مبادله فناوری و برنامه‌ریزی و هم‌چنین سازماندهی و راه‌اندازی 21 کلینیک کسب و کار در استان‌ها از دیگر اقدامات حمایتی است. مصاحب همچنین به تصویب 983 و بهره‌برداری 807 شهرک و ناحیه صنعتی نیز به عنوان اهم فعالیت‌های این سازمان اشاره کرد. او سپس از فعالیت 2 هزار واحد صنعتی صادراتی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی با میزان صادرات 4 میلیارد دلار خبر داد و گفت: سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی از تشکیل60 کنسرسیوم صادراتی در حوزه‌های صنایع غذایی و خشکبار، محصولات پلاستیک، سنگ، پوشاک، کفش با 76 میلیون دلار صادرات حمایت کرده است. در عین حال، کمک به اعزام هیات‌های تجاری به بازار‌های هدف در راستای توسعه بازار بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز صورت گرفته است.

او با بیان اینکه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی از حضور 31 هزار و 260 واحد صنعتی جهت شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی حمایت کرده است، گفت: اکنون 204 سرمایه‌گذار خارجی با اشتغال17 هزار و 10 نفر و سرمایه‌گذاری 2 میلیارد دلار در شهرک‌های صنعتی فعالیت ‌می‌کنند.

او در ادامه به سایر فعالیت‌های این سازمان اشاره کرد و گفت: سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی برای حمایت و تسریع در شناسایی محصولات و صادرات بنگاه‌های کوچک و متوسط، دو موضوع ایجاد تشکل شرکت‌های مدیریت صادرات و ارائه لایحه حمایت از شرکت‌های مدیریت صادرات را با هماهنگی سازمان توسعه تجارت مورد تاکید قرار داده و هم اکنون موضوع تشکیل انجمن تخصصی شرکت‌های مدیریت صادرات در اتاق بازرگانی ایران مطرح و امور تشکل‌ها با ایجاد تشکل تخصصی شرکت‌های مدیریت صادرات موافقت کرده است و موضوع باید در شورای راهبردی اتاق ایران مطرح و مصوب شود. ضمن این که امیدواریم این اقدام مورد حمایت اتاق بازرگانی تهران نیز قرار گیرد.

     وقتی که زیرساخت‌ها فراهم نیست؟

پس از ارائه این گزارش، نوبت به فعالان اقتصادی رسید تا دیدگاه‌های خود را درباره وضعیت شهرک‌های صنعتی بیان کنند. مسعود شنتیایی، عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران و فعال در شهرک صنعتی پرند با انتقاد از اینکه شرکت شهرک‌های صنعتی به تعهدات قراردادی خود در زمینه ایجاد زیرساخت‌ها پایبند نبوده است، گفت: شهرک صنعتی پرند از سال 1384 شروع به فعالیت کرده و فعالان بخش خصوصی تاکنون چندین برابر مقدار سرمایه‌ای که برای خرید زمین پرداخت کرده‌، برای راه‌اندازی واحد‌های صنعتی خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما دولت تعهدات زیرساختی خود در زمینه آب و فاضلاب را ایفا نکرده است. در حالی که پول ایجاد این امکانات از سوی واحدهای صنعتی پرداخت شده است.  شنتیایی افزود: بهتر است دولت پیش از توسعه شهرک‌های جدید، زیرساخت‌های مورد نیاز برای شهرک‌های موجود را تکمیل کرده و بعد فروش زمین را آغاز کند. عدم تکمیل پروژه‌های موجود و ایجاد شهرک‌های جدید به منزله هدر دادن منابع ملی است.

     واحدهای صنعتی در انتظار برق

رییس کمیسیون صنعت ومعدن اتاق تهران هم در ادامه این نشست، گفت: مدیران صنعتی که واحد‌های خود را در شهرک‌ها مستقر کرده‌اند، انتظار دارند حداقلی از امکانات نظیر آب، برق و سیستم فاضلاب را در اختیار داشته باشند،که این انتظارات محقق نشده است. به گفته مهدی پورقاضی، در واقع، گزارش‌های ارائه شده، ظاهر قشنگی دارد اما واقعیت این نیست و واحدهای صنعتی از نظر دسترسی به ابتدایی‌ترین نیازها در مضیقه‌اند.

از آنسو، محسن مولایی، عضو هیات مدیره شرکت خدماتی شهرک صنعتی عباس‌آباد نیز با بیان اینکه شرکت شهرک‌های صنعتی کشور از عدم پایداری مدیریتی رنج ‌می‌برند، ادامه داد: بوی فاضلاب در شهرک صنعتی عباس‌آباد شرایط بغرنجی را ایجاد کرده است. در عین حال، 24 واحد صنعتی معطل تامین برق هستند. او با اشاره به اینکه واحد‌های کوچک و متوسط صنعتی، بار بخش بزرگی از اشتغال را به دوش ‌می‌کشند، افزود: اما با وجود این درجه اهمیت، معاونِ معاونِ وزیر مسئول این بخش است. ضمن آنکه به نظر ‌می‌رسد بی‌ثباتی مدیریتی در شرکت شهرک‌های صنعتی ناشی از عدم تمرکز و توجه دولت به این بخش است.

     اجتناب از ایجاد شهرک‌های جدید

درخواست سیروس کوهی، عضو هیات مدیره شهرک صنعتی پایتخت نیز این بود که دولت از ایجاد شهرک‌های جدید صنعتی اجتناب کند و اگر نمایندگان مجلس برای ایجاد شهرک‌ها فشار ‌می‌آورند، زیر بار این فشار‌ها نروند. او افزود: اکنون در شهرک صنعتی پایتخت، نزدیک به 200 واحد صنعتی با کمتر از 30 درصد ظرفیت خود فعالیت ‌می‌کنند. کوهی با بیان اینکه دولت در جانمایی شهرک‌ها نیز باید درست عمل کند، ادامه داد: شهرک صنعتی پایتخت، بیش از20 سال است که درگیر مساله دو استانی بودن است؛ گاهی جزو استان تهران و گاه جزو استان سمنان در نظر گرفته ‌می‌شود و این مساله، منجر به سردرگمی صنعتگران شده است.

عدم ثبات مدیریتی نیز یکی از دیگر از چالش‌های این حوزه است و تا مدیری به زیرو بم شهرک‌ها آشنایی پیدا ‌می‌کند، دچار تغییر ‌می‌شود.

 مسعود لطفی، عضو هیات مدیره شهرک سالاریه هم گفت: ما آنچه که در گزارش سازمان آمده بود را در شهرک‌ها مشاهده نمی‌کنیم. در حال حاضر نیز 5 شهرک در اطراف شهرک سالاریه وجود دارد که همه با 30 الی 40 درصد ظرفیت‌شان فعالیت ‌می‌کنند.

از سویی دیگر، حبیب‌الله انصاری، دبیر انجمن صنایع لوازم خانگی، یکی از چالش‌های عمده صنعتگران در شهرک‌های صنعتی را نبود زیرساخت به رغم پرداخت هزینه عنوان کرد و عدم تامین آب به ویژه در تابستان، نبود سیستم حمل و نقل در شهرک‌ها، نبود درمانگاه و نبود رابطه ارگانیک میان شهرک‌های صنعتی و مراکز علمی را از مشکلات زیرساختی فعالان اقتصادی خواند.

در ادامه این جلسه، محمدرضا رضوی، رییس سابق سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی با بیان اینکه سازمان صنایع کوچک به شدن تحت تاثیر مسایل سیاسی است، ادامه داد: در ایران با 80 میلیون جمعیت حدود 900 شهرک صنعتی تاسیس شده است. در حالی که در کشور کره‌جنوبی با جمعیت 50 میلیون نفری و اقتصاد یک هزار میلیارد دلاری، تعداد شهرک‌های صنعتی به 40 نیز نمی‌رسد. او گفت: هر معاون وزیری که بر سر کار ‌می‌آید، دستورات توزیعی صادر ‌می‌کند. در حالی که مشتریان شهرک‌ها از امکانات موجود در آنها راضی نیستند و باید در مورد این مساله، یک تدبیر اساسی اندیشیده شود. رضوی با اشاره به تلاش دولت برای افزایش بی‌رویه خوشه‌های صنعتی و شرکت‌های مدیریت صادرات گفت: دلیل اصلی ایجاد خوشه‌های صنعتی، رقابتی شدن بنگاه‌های کوچک و متوسط و سوق یافتن آنها به سوی صادرات بود. اکنون دولت برای ایجاد خوشه‌های صنعتی خیز برداشته و از سوی دیگر در صدد ایجاد شرکت مدیریت صادرات است. خوشه صنعتی به معنای تجمع واحد‌های صنعتی رقابت‌پذیر است که صادرات نیز انجام ‌می‌دهند. ایجاد شرکت مدیریت صادرات توسط دولت به این معناست که این واحد‌ها کارکرد خوشه صنعتی را ندارند و این جز افزایش بوروکراسی نتیجه دیگری در برندارد.

در بخش دیگری از این نشست نیز، مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت، به مسایل خودروسازان پرداخت و گفت: از اردیبهشت سال جاری، با توجه به جهش قیمت ارز، خودروسازان از ناحیه افزایش قیمت‌ها تحت فشار قرار گرفتند و متحمل زیان شدند. اما اکنون مجوز افزایش قیمت برخی محصولات صادر شده و مقرر شده است که قیمت خودروهای مشمول در شورای رقابت تعیین شود و خودروهای غیرمشمول نیز با قیمتی معادل 5 درصد کمتر از حاشیه بازار به فروش برسد. محمدرضا فیاض ادامه داد: تثبیت مصنوعی قیمت خودرو زیان هنگفتی به خودروسازان تحمیل کرد. چنانکه گویی شرکت‌های خودروسازی در ازای فروش دو خودرو، یک خودرو نیز به صورت رایگان به دلالان اعطا ‌می‌کردند. اما در کنار خودروسازان اصلی، 7 شرکت خودرویی هم وجود دارد که 10 برابر ظرفیت واردات‌شان پیش‌فروش کرده‌اند. در مورد این مساله، البته پرونده‌هایی نیز در قوه قضاییه گشوده شده و باید ببینیم قوه قضاییه، چه تصمیمی خواهد گرفت.

فیاض که به نمایندگی از وزیر در انجمن نظارت بر نهمین دوره انتخابات اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور نیز حضور دارد،به ارائه گزارشی از روند برگزاری انتخابات اتاق پرداخت وگفت: در 34 اتاق سراسر کشور، ثبت نام نامزدها در 4 گروه بازرگانی، صنعت، معدن و کشاورزی صورت گرفته و در 13 استان، ریاست هیات نظارت بر انتخابات بر عهده بخش خصوصی بوده و در 21 استان، مدیران صنعت، به ریاست هیات نظارت گمارده شده‌اند.

 او عنوان کرد که تاکنون به جز مساله کارت‌های یک‌بار مصرف که در حال پیگیری و حل شدن است، مشکل دیگری در روند انتخابات مشاهده نشده است.  فیاض همچنین به میزان اقبال فعالان اقتصادی به نامزد شدن در انتخابات اشاره کرد و گفت: از نظر استقبال عمومی، نامزدهای عضویت در هیات نمایندگان اندکی کمتر از دوره گذشته است. در برخی از استان‌ها، برخی چهره‌های سرشناس ثبت نام نکرده‌اند اما خوشبختانه جوانان تازه‌نفس، استقبال خوبی از این انتخابات به عمل آورده‌اند.