آشوب در آشوراده

چهارده سال از نخستین حرف و حدیث‌ها برای اجرای طرح گردشگری در آشوراده، تنها جزیره دریای خزر که زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری مهم و در معرض خطر انقراض است، می‌گذرد. مخالفت فعالان محیط زیست با اجرای این طرح با اتکا به این دلیل که ساخت و ساز و گردشگری، آشوراده را به قهقرا می‌برد، در تمام این سال‌ها به قوت خود باقی بود، اما با این وجود، طرح گردشگری آشوراده از نظر فنی تصویب شد و هر روز جدی‌تر می‌شود تا آشوراده به کیش دوم تبدیل شده و نفسش به شماره افتد. آذر امسال با ایین کلنگ زنی در اسکله بندر ترکمن طرح گردشگری جدیدی شروع به کار کرد که فعالان محیط زیست بر این باورند، این طرح تنها جزیره دریای خزر را نابود می‌کند چرا که نه‌تنها ابعاد ارزیابی محیط‌زیستی آن معلوم نیست، شفافیت هم نداشته و جزییاتش تاکنون بطور رسمی اعلام نشده است. دغدغه کارشناسان محیط‌زیست درحالی است که مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور نسبت به طرح گردشگری آشوراده اظهارات ضد و نقیضی دارند. در حالی که معاون محیط زیست طبیعی سازمان اعلام کرده است در هر مرحله از طرح که تخلف صورت گیرد، درخواست توقف می‌دهند، مدیرکل اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست بر این باور است که تاکنون طرحی از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای اجرایی شدن این طرح به سازمان حفاظت محیط زیست ارایه نشده. اظهارات ضد و نقیض محیط‌زیستی‌ها در حالی است که استاندار استان گلستان که مسوولیت طرح را پذیرفته و امور اجرایی را به سازمان همیاری شهرداری‌های استان سپرده، می‌گوید، هیچ فردی نمی‌تواند مانع اجرای طرح طبیعت گردی جزیره آشوراده شود.

   دغدغه مردم و فعالان محیط‌زیست

نابسامانی و شفاف نبودن طرح گردشگری جزیره آشوراده سبب شد تا روز گذشته ستاد مردمی نجات آشوراده و حمایت از مناطق چهار گانه حفاظتی ایران (سمنا) با ارسال نامه‌ای به معاون دادستان کل کشور از وی تقاضا کردند دستور توقف طرح گردشگری جزیره آشوراده را صادر کند. در بخشی از نامه که در مهر منتشر شد، آمده است: » طرح گردشگری جدیدی که در تاریخ 8 آذرماه در محل اسکله بندر ترکمن با ایین کلنگ زنی رسما آغاز شده است، از هیچ شفافیتی برخوردار نیست. عدم شفافیت و فقدان اعلام رسمی جزییات این پروژه مغایر با اعلام نظر رهبری است که فرموده‌اند «به جز اسناد و مدارک مربوط به جنگ و امنیت ملی در کشور هیچ امر محرمانه‌ای وجود ندارد»؛ مقام معظم رهبری در ضمن این فرمایشات تاکید کردند که کلیه امور عمرانی و اجرایی کشور باید کاملا شفاف باشد. همچنین از آنجایی که حفظ‌ و احیا و اصلاح‌ و توسعه‌ و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع‌ و بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی ملی شده‌ متعلق‌ به‌ دولت‌ به‌ عهده‌ سازمان‌ جنگل‌ها و مراتع کشور‌ است‌ سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس کدام مجوز قانونی طرح مذکور را آغاز کرده است.

با این اوصاف، و نظر به ملاحظات محیط زیستی مربوط به منطقه و کنوانسیون‌های جهانی، اجرای این پروژه غیرقانونی است و هیچ توجیهی ندارد و باید سریعا متوقف شود. بدینوسیله ستاد مردمی نجات آشوراده، بر اساس اصل 50 قانون اساسی، ماده 38 قانون برنامه ششم توسعه، آیین اجرایی ماده 88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت در واگذاری برخی از طرح‌ها، ماده 690 قانون مجازات اسلامی و ماده 7 قانون الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تنوع زیستی و مواد 1، 6، 10 و16 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، علیه دکتر عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین آقای عبدوس مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان اعلام جرم می‌نماید.» این نامه در حالی است که از مدت‌ها قبل فعالان محیط زیست نسبت به گردشگری در آشوراده هشدار داده بودند، محمد سعیدی، فعال محیط زیست، درباره این موضوع به «تعادل» گفت: در شرایط فعلی در فصل گردشگری آشوراده، شاهد آن هستیم که بیش از دو تا سه هزار گردشگر به این منطقه سفر می‌کنند آن هم بدون اینکه ضوابط خاصی بر منطقه حاکم باشد. بنابراین مسوولان باید توجه کنند که آشوراده برای رونق اکوتوریسم بیش از آنکه به تاسیسات آسیب‌زننده نیاز داشته باشد، به قوانین حمایتی نیاز دارد. به جای استفاده از پیمانکاران برای اجرای طرح‌های پر خرج باید بر ظرفیت نیروهای بومی توجه شده و بوم‌گردی گسترش داده شود. فلسفه حضور گردشگر و توسعه گردشگری در مناطق حفاظت شده این است که مردم منطقه را ذی‌نفع کند و اگر قرار باشد؛ سرمایه‌گذار از منطقه دیگری بیاید و سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کند مردم به عنوان صاحبان آن منطقه احساس عدم تعلق خاطر به منطقه را خواهند داشت و می‌توانند مشکلات را با انجام صید و شکار بیشتر کنند، چرا که احساس می‌کنند منطقه از دست‌شان بیرون رفته است.

او افزود: بارها و بارها مردم به این منطقه آمده و با ایجاد سر و صدا باعث مزاحمت پرندگان می‌شوند و در آنجا آتش روشن می‌کنند و زباله‌هایشان را رها می‌کنند در حالی که همیشه یک پنجم مناطق حفاظت شده به عنوان منطقه امن حیات وحش در نظر گرفته می‌شود و حیات‌وحش در آن مناطق باید از امنیت کافی برخوردار باشد اما هجوم افراد بی‌شمار در چنین مناطقی باعث می‌شود، این مناطق دستخوش تخریب‌ها و نابودی‌هایی در عرصه طبیعت ‌شود.

این فعال محیط زیست بیان کرد: ارزیابی زیست‌محیطی که برای پروژه‌های مختلف انجام می‌شود فاقد استانداردهای بین‌المللی است. پروژه‌های اینچنینی باید براساس شاخص‌های زیست‌محیطی ارزیابی شود و براساس این ارزیابی‌ها نظارت شود.بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که ساخت و سازها در منطقه میانکاله باعث نابودی و سیر قهقهرایی این منطقه نمی‌شود.

   اظهارات ضد و نقیض مسوولان

نگرانی‌های فعالان محیط زیست در حالی است که میان صحبت‌های مسوولان درباره این طرح تناقض وجود دارد. پیش از این معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود که اگر در روند اجرای طرح گردشگری آشوراده تخلفی از پیمانکار دیده شود سازمان محیط زیست طبق قرارداد منعقد شده اقدام به خلع ید و توقف طرح خواهد کرد. حمید ظهرابی درباره جزییات این موضوع بیان کرد: محلی که کلنگ زنی شده در سایت 138 هکتاری خارج از پناهگاه حیات وحش است که در بندر ترکمن قرار دارد. بنابراین جایی که اکنون کلنگ زده شد در محدوده‌ای خارج از پناهگاه حیات وحش آشوراده است اما داخل ذخیره گاه زیستکره قرار دارد یعنی در زون بینابینی ذخیره گاه زیستکره میانکاله واقع شده که قرار است تمام فعالیت‌های سنگین ساخت و‌سازی که احیانا تخریب محیط زیست را به دنبال دارد در این بخش انجام شود.

بر این اساس آنچه قرار است در داخل حیات وحش و جزیره آشوراده انجام شود فعالیت در یک محدوه 22 هکتاری است که در این وسعت مساحت اشغالی پیش‌بینی شده کمتر از 7 درصد است و واگذاری زمین هم صورت نمی‌گیرد. با این حال اگر تخطی صورت گیرد یا از نحوه کار رضایت نداشته باشیم می‌توانیم خلع ید کنیم و قرارداد تمدید نشود که در این صورت تمام ساخت و سازهایی که انجام شده به هم سازمان حفاظت محیط زیست تحویل داده می‌شود. این اظهارات در حالی است که 12 دی ماه امسال، مناف هاشمی، استاندار گلستان در یک نشست خبری درباره آشوراده گفت: توانستیم پروژه گردشگری آشوراده را کلنگ‌زنی کنیم و 5 میلیارد تومان اعتبار هم برای آن درنظر گرفتیم. اما آیا این حق گلستان است که عده‌ای با این طرح مخالفت کنند و رسانه‌ها پاسخ آنها را ندهند. اینکه یکی خوشش نمی‌آید فرد دیگری روی سبزه‌های آنجا قدم بزند، مشکل ما نیست.آشوراده روال قانونی را پشت سر گذاشته و چیزی نمی‌تواند مانع اجرای آن شود. امروز پیمانکار در شرایطی کار می‌کند که قرار است پولش را سال بعد بگیرد، اگر به پیمانکار توهین شود کار را رها می‌کند. اما ما پای اجرای این طرح ایستاده‌ایم و برای سال آینده هم به دنبال افزایش اعتبارات آن هستیم.

از طرف دیگر مدیرکل اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان این موضوع که سازمان حفاظت محیط زیست با ایجاد شرایط توریستی در جزیره آشوراده مبتنی بر اکوتوریسم و بدون ساخت و ساز موافق است، اعلام کرد: تاکنون طرحی از سوی سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای اجرایی شدن این طرح به سازمان حفاظت محیط زیست ارایه نشده است. هنوز گروه سرمایه‌گذار بخش خصوصی بطور جدی طرحی را جهت تایید به سازمان محیط زیست ارایه نکرده است اما در صورتی که طرحی مطابق با موازین زیست محیطی مذکور به سازمان ارایه شود بطور قطع جهت اجرایی شدن از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مجوز خواهد گرفت.