راه‌اندازی نهضت ملی بهرهوری
گروه اقتصاد کلان|
رییس سازمان ملی بهرهوری با بیان اینکه محاسبات این سازمان بر اساس آمار بانک مرکزی است که آخرین به روزرسانی این آمار مربوط به سال ۹۶ می‌شود، گفت: اشتباه رایجی وجود دارد که برخی بهرهوری نیروی کار را معادل راندمان نیروی کار می‌گیرند در حالی که این غلط است. طبق آمارهای سال ۱۳۹۵ بهرهوری نیروی کار در کل اقتصاد سالانه به ازای هر نفر ۶۴ میلیون تومان بوده است. به عبارتی در بین جمعیت حدود ۲۳ میلیون نفری شاغل بهرهوری نسبت به تولید ناخالص داخلی این مقدار است که البته بیشترین آن مربوط به بخش نفت و گاز با حدود ۱,۹۴۱ میلیون تومان و کمترین مربوط به بخش ساختمان با حدود ۲۱ میلیون تومان به ازای هر شاغل است. فاطمه پهلوانی در پاسخ به سوال خبرنگار تعادل درباره ناکارآمدی سیاست فرهنگی و آموزشی صرف سازمان و عدم توجه به مسائل تکنیکال و اقتصادی، گفت: ما نمی‌خواهیم به یک نهاد اندازه‌گیری و متربه دست تبدیل شویم، بلکه هدف ما ایجاد یک نهضت ملی و تبدیل بهرهوری به یک حساسیت ملی است.
انتقاد از خود
به گزارش «تعادل» روز گذشته رییس و چندتن از مدیران سازمان ملی بهرهوری در نشستی با خبرنگاران به تشریح وضعیت بهرهوری تولید در کشور و امکانات و فرصت‌های این سازمان برای ارتقاء و رشد بهرهوری پرداختند. فاطمه پهلوانی در ابتدای این نشست به دلایل کند بودن کارکرد سازمان تابع خود پرداخت و از این مسیر نقدهایی هم به مسائل قانونی مانند عدم درک جایگاه و نبود تناسب بین وظایف و اختیارات سازمان مذکور وارد کرد. به گفته وی با اینکه سازمان ملی بهرهوری از سال 77 شکل گرفت، اما بعد از 20 سال هنوز نهادی نوپا محسوب می‌شود.
پهلوانی با بیان اینکه تناسبی بین وظایف و اختیارات وجود ندارد، گفت: نقش حاکمیتی و نظارتی که برای این سازمان تعیین شده با زیرساخت‌های قانونی و حقوقی هماهنگی ندارد. طی این 20 سال جایگاه این سازمان در ساختار دستگاه‌های دولتی چندین بار تغییر کرده و با اینکه متولی این نهاد حاکمیتی در شرایط بسامانی قرار نداشته، برای آن هدفگذاری‌های کمی 30 و 35 درصدی درنظر گرفته می‌شد.
وی گفت: البته طی این سال‌ها اقدامات ارزنده‌ای هم از سوی کارکنان این سازمان انجام شده است برخی از آنها شامل پیگیری سیاست‌های برنامه‌های توسعه‌ای، تلاش برای برنامه ملی بهرهوری، تدوین برنامه جامع بهرهوری، پایش‌های مستمر و تدوین راهنمای اجرای ماده 5 برنامه ششم، شبکه‌سازی در حوزه بهرهوری می‌شود.
وی در ادامه مهم‌ترین عوامل بهرهوری در کشورهای موفق را توجه به نظام آموزشی و فرهنگ‌سازی و برنامه‌ریزی از سنین پایین دانست و اعلام کرد: توجه به نظم، اجرای دقیق دستورالعمل‌ها، کاهش هزینه‌های اضافی، نگهداری درست تجهیزات، تقویت فرهنگ گروهی و کاهش مصرف کالاهای غیرضروری مثال‌هایی از اینگونه فرهنگ‌سازی‌ها است که باید به صورت پایه‌ای در نظام آموزشی کشور مورد توجه قرار گیرد.
از همین رو است که مهم‌ترین سیاست‌ها و اقدامات اجرایی سازمان برای ارتقاء بهرهوری از همین مبانی نظری منتج شده است؛ سیاست‌هایی که رییس سازمان برخی از آنها را شامل دوره‌های آموزشی «ای‌پی.او»، فرستادن دانشجویان داوطلب به مدارس و ترویج فرهنگ بهرهوری از طریق بازی‌های فکری، همکاری با بنگاه‌های بزرگ و استقرار چرخه بهرهوری در سال 97 دانست.
در اینجا لازم شد که پرسیده شود آیا با توجه به اینکه تعریف بهرهوری ناظر بر کاهش ساعت یا افزایش سرعت تولید است، می‌توان آن را تنها موضوعی فرهنگی داست، یا به اقتصاد، فناوری و اقتصاد سیاسی هم مربوط می‌شود؟
پهلوانی پاسخ داد: خواهش می‌کنم به این موضوعی که اکنون می‌خواهم بگویم توجه جدی داشته باشید. سازمان تلاش خواهد کرد که نقش تکنیکال و فنی در زمینه بهرهوری داشته باشد اما همه اینها ما را به یک سازمان متر به دست تبدیل می‌کند. متر به دست گرفتن بهرهوری را بالا نخواهد برد و ما همیشه می‌گوییم برخورد سلبی با موضوعات است که آنها را ناکارآمد می‌کند. من نمی‌گویم متری برخورد کردن برخورد سلبی است اما اگر تنها این باشد؛ سلبی خواهد بود و تنها متولی بهرهوری در کشور به یک نهاد اندازه‌گیری تبدیل شود.
وی افزود: بهرهوری باید به یک حساسیت ملی تبدیل شود به‌طوری که جامعه ابتدا با مفهوم آن آشنا شوند و بعد آن را در تمام امور زندگی خود به کار گیرند. این کاری است که سازمان باید در دستور کار قرار دهد.برای همین است که می‌گویم ما باید از سنین پایین شروع کنیم؛ موضوعی که در تمام اقتصادهای موفق تجربه شده است .
به گفته پهلوانی بهرهوری در اقتصاد ایران مغفول و رمزی کشف‌نشده و بسیارپیچیده است و درک و اجرای آن کاری نیست که با اندازه‌گیری آمار و ارقام بانک مرکزی و مرکز آمار انجام شود، لذا کاری که ما به دنبال آن هستیم پایه‌گذار یک نهضت ملی در بهرهوری است به‌طوری که در تمام ارکان و نظام آموزشی، اقتصادی و اجتماعی تبیین شود.
آنطور که رییس سازمان ملی بهرهوری در این نشست اعلام کرد، این سازمان برای محاسبه آمارهای بهرهوری کشور از داده‌های بانک مرکزی استفاده می‌کند. این موضوع در حالی است که ماه گذشته شورای عالی آمار بانک مرکزی را در تولید و انتشار آمار تورم و تولید ناخالص داخلی منع کرد. در حال حاضر اکنون دو ماه است که بانک مرکزی آمارهای مربوط به تورم ماهانه را در سایت خود منتشر نکرده است. شورای عالی آمار معتقد است که بانک مرکزی طبق قانون باید آمارهای تخصصی خود را تولید کند. از نظر آنها آمارهای تخصصی تنها مربوط به شاخص‌های بانکی می‌شود، در حالی که مسوولان بانک مرکزی این نظر را رد می‌کنند و می‌گویند آمارهای تورم و تولید هم جزو آمارهای تخصصی این بانک محسوب می‌شود.
پهلوانی با بیان اینکه، برای دریافت آمارهای اقتصادی همچنان منتظر بانک مرکزی هستیم، گفت: سهم بهرهوری در رشد اقتصادی 96 حدود 1.3 درصد و در سال 95 حدود 1.9 درصد بوده است. این آمار برای نیمه اول سال 97 اعلام نشده چراکه برای اعلام دقیق سهم شاخص بهره وری در رشد اقتصادی باید آمارهای بانک مرکزی را دریافت کنیم. وی افزود، بهره وری نیروی کار در رشد اقتصادی سال 96 رشد صفر درصدی داشته و بهره وری سرمایه 2.4 درصد و بهره وری کل عوامل تولید 1.3 درصد رشد کرده است.
در این نشست خبری خاور پور مشاور اقتصادی سازمان ملی بهره وری تاکید کرد، برای اعلام شاخص بهره فقط باید به آمار بانک مرکزی رجوع کنیم چراکه آمارهای مرکز آمار ایران قابلیت و کفایت لازم برای اعلام شاخص‌های بهره وری را ندارد. وی گفت: متاسفانه با عدم اعلام آمارهای رشد اقتصادی از سوی بانک مرکزی فعلا آمارهای مربوط به سهم بهرهوری اعلام نشده است. باید به این نکته توجه داشت که سهم نیروی کار و سهم سرمایه در آمارهای مرکز آمار ایران وجود نداشته واساسا تولید نمی‌شود.
وی افزود، مرکز آمار ایران آمار موجودی سرمایه کشور را ارایه نمی‌کند این در حالی است که این اعداد از سال‌ها قبل توسط بانک مرکزی تولید و منتشر شده است. به عبارت ساده‌تر اگر این آمار و شاخص‌ها در دسترس نباشد امکان اعلام بهرهوری کل عوامل تولید وجود نخواهد داشت. در خواست ما از مرکز آمار ایران این است که سری زمانی‌های قابل اتکا را به سازمان ملی بهرهوری اعلام کند. در ادامه رییس سازمان ملی بهرهوری با بیان اینکه، برآورد اولیه بهرهوری دستگاه‌های اجرایی در اردیبهشت 98 اعلام خواهد شد، گفت: انتهای سال 98 نیز تخمین دوم بهره وری دستگاه‌های اجرایی اعلام می‌شود.
تاکید بر ظرفیت‌های داخلی
در ادامه این نشست رییس سازمان ملی بهرهوری با اشاره به اینکه در سالگرد ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در خدمت شما هستیم، اظهار داشت: بند‌های ۲۳ گانه این سیاست‌ها باید اجرا شود و در بند ۲ و ۳ به رقابت‌پذیری و اتقاء بهرهوری اشاره مستقیم شده است، در شرایط تحریم هستیم و فشارهای زیادی وارد می‌شود و باید بیش از گذشته بر توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی اتکا کنیم. فاطمه پهلوانی افزود: در بیانیه اخیر مقام معظم رهبری به راهکارهای عملیاتی و اجرایی در اقتصاد اشاره شده است، از جمله ضعف‌های وضع موجود. رییس سازمان ملی بهره وری با بیان اینکه کمتر به توان تولید داخلی توجه شده و این نقطه ضعف است، تصریح کرد: باید بر توانمندی نیروی انسانی به صورت کیفی تمرکز کنیم که اکنون وجود ندارد. وی تصریح کرد: روند بودجه‌ریزی حتما باید اصلاح و متوازن شود، با بودجه‌ریزی عملیاتی به بهرهوری برسیم.
بنزین و خودرو؛ دو مشکل بهرهوری انرژی
آنطور که رییس سازمان ملی بهرهوری اعلام کرده فقط بنزین نیست که مشکل بهرهوری در انرژی را ایجاد کرده بلکه کیفیت خودرو و موتورهای آن نیز در این موضوع دخیل است. پهلوانی درباره بهرهوری انرژی و نقش خودروها و شرکت‌های خودروسازی داخلی در این رابطه توضیحاتی ارایه و اظهار کرد: سال‌هاست که با مشکل بهرهوری انرژی مواجه هستیم و حتی در این رابطه پژوهشگاهی به‌طور جداگانه ایجاد شد تا این موضوع را بررسی کند. وی ادامه داد: با وجود اینکه در مقطعی تصور می‌شد مشکل بهرهوری انرژی و مسائل پیرامون آن به بنزین بر می‌گردد، بنزین‌هایی با کیفیت یورو ۴ و ۵ را به عنوان راهکار ارایه کردند که باید توجه داشت کیفیت خودروها و موتورهای آنها نیز جزئی از این مساله بوده است؛ به‌طوری که ما مشکلاتی را در روش‌های تولید و سیستم‌های آن داریم. به گفته وی، سازمان ملی بهرهوری به‌طور مشخص در مورد انرژی ورود نکرد اما شاخص‌های مربوطه را به بخش صنعت که در واقع انرژی جزئی از آن است اعلام و اجرای آن را پیگیری کرده است. این در حالی است که به دنبال آن هستیم بتوانیم اطلاعات کافی را از جزء جزء زیرشاخه‌های صنعت دریافت و با ایجاد کارگروه‌های کارشناسی موضوع مربوطه را حل و فصل کنیم.
بهرهوری نیروی کار در کل اقتصاد به ازای هر نفر ۶۴ میلیون تومان است در ادامه این نشست، رییس سازمان ملی بهرهوری با اشاره به وضعیت بهرهوری در نیروی کار گفت: برخی اعلام می‌کنند که بهرهوری نیروی کار مثلاً ۲۵ دقیقه است. در حالی که این تعریف درستی نیست و بهرهوری را شامل نمی‌شود، بلکه راندمان نیروی کار است. رییس سازمان ملی بهره وری در ادامه با بیان اینکه به نسبت افزایش سطح تحصیلات در بازار کار، بهره وری نیروی کار در بنگاه‌های اقتصادی افزایش نیافته است، گفت: از جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، کل جمعیت مفید و فعال کاری در سال ۹۶، ۲۳ میلیون و ۶۷۸ هزار و ۶۱۳ نفر است؛ بنابراین بحث تعدیل نیروی انسانی در افزایش بهره وری مطرح نیست بلکه باید کیفیت نیروی انسانی را افزایش دهیم. وی به بهره وری نیروی کار کشور اشاره کرد و افزود: به صورت میانگین، بهره وری نیروی کار کشور نسبت به تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر در سال ۶۴ میلیون تومان است. پهلوانی ادامه داد: بیشترین نرخ مربوط به بخش نفت و گاز (با حدود ۸۰ هزار شاغل) با هزار و ۹۴۱ میلیون تومان به ازای هر نفر (۱.۹ میلیارد تومان) و کمترین نرخ هم مربوط به بخش ساختمان با ۲۱ میلیون تومان به ازای هر نفر است. لازم به یادآوری است که در سال ۱۳۹۵ با توجه به افزایش صادرات نفت بهرهوری در این بخش افزایش داشته و از سوی دیگر با رکودی که در بخش ساختمان ایجاد شد بهرهوری نیروی کار در آن کاهش پیدا کرد.
رییس سازمان بهرهوری همچنین با تاکید بر اهمیت استقرار چرخه بهرهوری در دستگاه‌ها گفت: در تلاشیم بتوانیم برآورد اولیه‌ای از وضعیت بهرهوری دستگاه‌های اجرایی تا اواخر اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ اعلام کنیم که البته این کار بسیار پیچیده‌ای است و فرآیند علمی سختی را به همراه دارد.
