سهم 12 درصدی چک برگشتی از مبلغ چک‌های مبادله شده

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

بالغ بر ٧٦١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٨٩ هزار میلیارد ریال در دی ماه ١٣٩٧ در کل کشور برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۳۰.۴ درصد و ۲۹.۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین از میزان 746 هزار میلیارد ریال چک مبادله شده به میزان 88 درصد آن معادل 657 هزار میلیارد ریال وصول شده و 12 درصد آن معادل 89 هزار میلیارد ریال برگشت خورده است.

به گزارش تعادل، از سوی دیگر، معادل 86.2 درصد از کل تعداد چکهای وصولی عادی و 13.8 درصد رمزدار بوده است. این درحالی است که از نظر ارزش و رقم چک‌ها، 17.6 درصـد از کـل ارزش چـکهـای وصـولی عـادی و 82.4 درصـد رمـزدار بوده است. یعنی چک‌های رمزدار با 13.8 درصد تعداد به میزان 82.4 درصد مبلغ چک‌های وصولی را به خود اختصاص داده‌اند. این نکته نشان می‌دهد که به دلیل افزایش چک‌های برگشتی، تمایل مردم و فعالان اقتصادی به چک‌های رمزدار بیشتر شده و سیستم یکپارچه چک با عنوان صیاد و و ارتباط تمام چک‌های مبادله شده و برگشتی کشور در یک سیستم و همچنین استفاده از دسته چک متحد الشکل بانک مرکزی که قابل استعلام از سوی بانک‌ها و مشتریان در ارتباط با سوابق عملکرد صاحب دسته چک است، هنوز نتوانسته انتظارات مدیران بانکی را برآورده سازد و منجر به کاهش چک‌های برگشتی شود.

برخی کارشناسان اقتصادی، دلیل این امر را رکود حاکم بر برخی بخش‌های اقتصاد، مشکلات نقدینگی، نوسان نرخ ارز و قیمت‌ها، رشد هزینه‌های تولید و معاملات ارزیابی کرده و معتقدند که در شرایط رکود تورمی، فعالان اقتصادی نمی‌توانند در موعد مقرر به تعهدات خود عمل کنند و در نتیجه افزایش چک برگشتی یکی از ویژگی‌های طبیعی این شرایط اقتصادی است.

از سوی دیگر، رشد تراکنش‌های بانکی از طریق کارت‌ها و بانکداری الکترونیک، اینترنت، موبایل بانک، کارت‌های فروشگاهی و عابر بانک‌ها، موجب شده که توجه به استفاده از چک کاهش یابد و اگرچه هنوز 50 درصد مبادلات بانکی و به خصوص معاملات رقم بالا با چک انجام می‌شود اما سهم بانکداری الکترونیک روبه افزایش و سهم چک رو به کاهش است و در حال حاضر هر تراکنش بانکی در بانکداری الکترونیک معادل 105 هزار تومان و در معامله با چک، معادل 10 میلیون و 360 هزار تومان به ازای هر چک مبادله شده است. این نکته نشان می‌دهد که ارقام میانگین مبادله چک تقریبا معادل 99 برابر میانگین هر تراکنش بانکی است.

    چک‌های برگشتی

در ماه مورد گزارش، در کل کشور ۱۰.۶ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۱.۹ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مورد گزارش، در استان تهران ۱۰.۵ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۱.۶ درصـد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. بالغ بر ٧٦١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٨٩ هـزار میلیارد ریال در دی ماه ١٣٩٧ در کل کشور برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۳۰.۴ درصد و ۲۹.۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، در استان تهران بالغ بر ٢٧٢ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٤٧ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های سمنان (۱۶.۲ درصد)، لرستان (۱۵.۲ درصد) و هرمزگان (۱۴.۹ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های ایلام (۵.۷ درصد)، بوشهر (۶.۲ درصد) و سیستان و بلوچستان (۷.۶ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.

   چک‌های برگشتی به تفکیک علل

 حدود ٧٣٠ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٨٣ هزار میلیارد ریال در دی ماه ١٣٩٧، در کل‌ کشور به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشـور از نظـر تعداد ۹۵.۹ درصد و از نظر ارزش ۹۴.۱ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.در دی ماه ١٣٩٧، درکل کشور بالغ بر 1میلیون فقره چک رمزدار به ارزشی بـالغ بـر ٣٠٦٦ هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 9.6 درصـد و 3.9 درصد افزایش داشته است در استان تهران حدود ٣٥٣ هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی حـدود ٢٥٠٠ هزار میلیارد ریال وصول شد. همچنین 49.2 درصد از تعداد چکهای رمزدار وصولی در سه استان تهـران 34.3، خراسان رضوی 7.5 درصد و اصفهان 7.4 وصـول شده اسـت کـه بیشـترین سـهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین 86.1 درصد از ارزش چکهای فوق در استان‌های تهران 81.5 درصـد، اصـفهان و خراسان رضوی هر یک 2.3 درصد وصول شده است در دی ماه ١٣٩٧، درکل کشور حدود 7.5 میلیون فقره چک وصول شد کـه از ایـن تعـداد حدود 6.5 میلیون فقره عادی و بالغ بر 1 میلیون فقره رمزدار بوده است. بر این اساس درکل کشـور 86.2 درصد از کل تعداد چکهای وصولی، عادی و 13.8 درصد رمزدار بوده است . در ماه مورد گزارش، در کل کشور بالغ بر ٣٧٢٣ هزار میلیـارد ریـال چـک وصـول شد کـه حدود ٦٥٧ هزار میلیارد ریال چک عادی و بالغ بر ٣٠٦٦ هزار میلیارد ریال چک رمـزدار است.

 74 هزار میلیارد تومان مبادله چک در دی ماه

 براساس آمار بانک مرکزی بالغ بر ٧ میلیون و ۲۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٧٤٦ هزار میلیارد ریال در دی ماه ١٣٩٧ در کل کشور مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۲۵.۵ درصد و ۱۷.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش در استان تهران حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٤٠٧ هزار میلیارد ریال مبادله شد.

۵۳.۵ درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشور در دی ماه ١٣٩٧ در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است کـه به ترتیب با ٣٦ درصد، ۹.۹ درصد و ۷.۶ درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین ۶۵.۹ درصد از ارزش چک‌های فوق در سه استان تهران (۵۴.۶ درصد)، اصفهان (۵.۷ درصد) و خراسان رضوی (۵.۶ درصد) مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

   چک‌های وصولی

حدود ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٦٥٧ هزار میلیارد ریال در دی ماه ١٣٩٧، درکل کشور وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ٢٥ درصد و ۱۵.۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، در کل کشور ۸۹.۴ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۸۸.۱ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شد.در دی ماه ١٣٩٧، در استان تهران بالغ بر ٢ میلیون و ۳۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٣٦٠ هزار میلیارد ریال وصول شد. در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد ۸۹.۵ درصد و از نظر ارزش ۸۸.۴ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای وصول شده است.در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصـولی بـه کـل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گیلان (۹۱.۸ درصد)، یزد (۹۱.۳ درصد) و البرز (۹۱ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کردستان (٨٤ درصد)، کهگیلویه و بویراحمد (۸۴.۵ درصد) و چهارمحال و بختیاری (۸۵.۶ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی بـه کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله‌ای در استان به‌ترتیب به استان‌های ایلام (۹۴.۳ درصــد)، بوشهر (۹۳.۸ درصد) و سیستان و بلوچستان (۹۲.۴ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های سمنان (۸۳.۸ درصد)، لرستان (۸۴.۸ درصد) و هرمزگان (۸۵.۱ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.