ائتلاف پوپولیستی در آستانه فروپاشی

گروه جهان| طلا تسلیمی|

حزب راست افراطی جنبش 5ستاره با ظهور و پیشروی ناگهانی خود در صدر سیاست ایتالیا، جهانیان را شگفت‌زده کرد، اما عملکرد آن در انتخابات محلی نشان داد که سقوط این حزب می‌تواند به‌اندازه صعود آن سریع باشد. انتخابات منطقه‌ای در ایتالیا اتفاقی تحقیرآمیز برای این حزب بود و شریک آن در دولت ائتلافی یعنی حزب «لیگ» هم اگرچه عملکرد بهتری در این انتخابات داشت، اما همچنان برای به دست آوردن قدرت مطلق در دولت باید تلاش و از فرصت‌ها به‌خوبی استفاده کند.

به نوشته بلومبرگ، در انتخابات هفته گذشته در «ساردینیا»، دومین جزیره بزرگ دریای مدیترانه، نامزد حزب پوپولیستی جنبش 5ستاره حتی موفق نشدن 10‌درصد آراء را به دست آورد و پس از نامزدهای حزب جناح‌راستی لیگ و حزب چپ میانه در جایگاه سوم دموکراتیک قرار گفت. شدت این شکست تعجب‌آور بود. در همین انتخابات اخیر سراسری ایتالیا در ماه مارس گذشته، جنبش 5ستاره توانسته بود 40‌درصد آراء را به دست آورد و با فاصله فاحشی از دیگر احزاب، جایگاه محبوب‌ترین حزب ایتالیا را به دست آورد.

«لوئیجی دی مایو» رهبر این حزب و معاون نخست‌وزیر ایتالیا تلاش کرده نتایج این انتخابات محلی را بی‌اهمیت جلوه دهد. او به این مساله اشاره کرده که 5ستاره همواره در انتخابات محلی عملکرد ضعیفی داشته و از این رو، قیاس نتایج انتخابات ساردینیا با انتخابات سراسری بی‌معنی و به مثابه «مقایسه سیب با پرتقال» است. اما شدت شکست ساردینیا از آن نظر اهمیت دارد که چند هفته پیش جنبش 5ستاره در انتخابات در «آبروزو» یکی دیگر از مناطق جنوبی که در انتخابات سراسری از این حزب حمایت کرده بود، نیز عملکرد بدی داشت و نامزد آن در جایگاه سوم قرار گرفت.

خارق‌العاده‌ترین داستان سیاسی ایتالیا در یک دهه گذشته از یک بحران هویتی عمیق رنج می‌برد. جنبش 5ستاره که به ناگاه به بزرگ‌ترین حزب ایتالیا تبدیل شد، از زمان تشکیل دولت تاکنون بهره چندانی از حمایت گسترده‌ای که به دست آورده بود، نکرده است. این حزب تصمیم گرفت با حزب ضدمهاجرتی لیگ دولت ائتلافی تشکیل دهد که در عمل، شریک کوچک‌تر دولت محسوب می‌شد. اما متئو سالوینی رهبر کاریزماتیک حزب لیگ در نقش رهبر حقیقی دولت عمل می‌کند و بر جوزپه کونته نخست‌وزیر تکنوکرات انتخاب شده از سوی جنبش 5ستاره، سایه انداخته است.

مساله دیگر فهرست بلندبالای وعده‌های تحقق نیافته جنبش 5ستاره است. این حزب هنوز موفق به تعطیل کردن کارخانه تولید فولاد «آی‌ال‌وی‌ای» در منطقه جنوبی «پوگیلا» نشده و این در حالی است که تعطیلی این کارخانه از وعده‌های انتخاباتی حزب راست افراطی در زمینه محافظت از محیط‌زیست بوده است. این حزب در تحقق به وعده ممانعت از ساخت خط‌لوله «تی‌ای‌پی» در همان نزدیکی هم موفقیتی نداشته است. در نهایت هم جنبش 5ستاره با گفتن اینکه نباید با سیاستمداران متفاوت از شهروندان عادی رفتار شود، سالوینی را از محاکمه احتمالی در پی امتناع از کناره گرفتن کشتی مهاجران در سیسیلی نجات داد. در خصوص ماندن ایتالیا در منطقه یورو هم هر دو حزب دولت ائتلافی از زمان روی کار آمدن بارها نظر خود را تغییر داده‌اند؛ اما همزمان با پیشرفت سالوینی در نظرسنجی‌ها، دی‌مایو در حال غرق شدن بوده است.

فروپاشی ائتلاف پوپولیست‌ها در ایتالیا از بسیاری جهات اجتناب‌ناپذیر بود. آنها با وعده‌های بسیار به محبوبیت دست یافتند که در عمده موارد عمل به آنها غیرممکن بود. جنبش 5ستاره که یک حزب اپوزیسیون بدون تجربه حقیقی سیاسی و دولت‌داری بود، سعی کرد 5 جایگاه در دولت را با نامزدهای مناسب پر کند. لیگ که حدود 3دهه سابقه فعالیت داشت، نامزدهای کارکشته و قابلی برای مشاغل دولتی معرفی کرد و خیلی سریع به شرک باتجربه در دولت ائتلافی تبدیل شد.

با وجود همه این تفاسیر سرعت سقوط جنبش 5ستاره نفس‌گیر است و بیش از همه لوئیجی دی‌مایو و دیوید کاسالگیو رهبر در سایه حزب که مسوول همه عملیات مهم اینترنتی آن است، در این کاهش محبوبیت مقصر هستند. دو فعال جوان بعد از بپه گریلو کمدینی که جنبش را تاسیس کرد و گیانروبرتو کاسالگیو پدر دیوید که صاحب ایده دموکراسی مستقیم مبتنی بر اینترنت بود، قدرت را در جنبش 5ستاره در دست گرفتند. این دو بودند که با وجود نارضایتی‌های جناح چپ حزب به همکاری و تشکیل دولت با سالوینی تصمیم گرفتند. کاسالگیو و دی‌مایو اکنون با چشم‌انداز یک شکست بزرگ در انتخابات پارلمانی مواجه هستند.

سقوط جنبش 5ستاره برای سالوینی هم درس‌های مهمی دارد. حزب لیگ هم در انتخابات محلی در ساردینیا عملکرد چندان خوبی نداشت، اما توانست با همکاری متحدان راست میانه خود از جمله حزب فورتزا ایتالیای سیلوی برلوسکنی، ریاست این منطقه را به دست آورد. این حزب در انتخابات آبروزو نیز پیروز شد و اکنون نتایج نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که اگر انتخابات سراسری امروز برگزار می‌شد، حزب لیگ به‌سادگی بیشترین‌ آراء را به دست می‌آورد. سالوینی تاکنون احتمال برگزاری انتخابات جدید را رد کرده است. بحران اقتصادی ایتالیا می‌تواند موقعیت ائتلاف چپ‌میانه را بیش از پیش تضعیف کند. در چنین شرایطی فروپاشی دولت پس از انتخابات پارلمانی اروپا ترغیب‌کننده به‌نظر می‌رسد. چنین اتفاقی موقعیت جنبش 5ستاره را عجیب‌تر می‌کند. این حزب باید به رای‌دهندگان خود نشان دهد که هویت مستقلی دارد، اما هر اندازه که از سالوینی فاصله بگیرد، بیشتر با مخاطره برگزاری انتخابات زودهنگام مواجه می‌شود. در تاریخ حزب دیگری نبوده که به مثابه جنبش 5ستاره در فاصله زمانی تا این اندازه کوتاه از اوج محبوبیت چنین سقوطی را تجربه کرده باشد.