تهران؛ اصلح برای میانجیگری در شبه قاره
ضرورت حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات میان دهلی نو و اسلام‌آباد و بازگشت آرامش به شبه قاره، کشورهای مختلفی را به ارایه پیشنهاد میانجیگری واداشته است. در این میان، ایران به عنوان کشوری دارای منافع مشترک با هند و پاکستان و زخم خورده از گروهک‌های تروریستی، گزینه‌ای اصلح به عنوان میانجی محسوب می‌شود. به گزارش ایرنا، تنش میان هند و پاکستان در روزهای گذشته که با برخورد هواپیماهای جنگنده دو کشور با یکدیگر در بخش پاکستانی کشمیر و انسداد حریم هوایی آنها به اوج خود طی سال‌های اخیر رسید، نگرانی‌هایی را در سطح بین‌المللی در خصوص تشدید تنش در جنوب آسیا به وجود آورده است. نگرانی از تعارض احتمالی دو کشور در منطقه مناقشه خیز کشمیر و ایجاد بحرانی جدی در منطقه جنوب آسیا، کشورهای مختلفی را به ارایه پیشنهاد میانجیگری جهت حل و فصل اختلافات ترغیب کرده است. کشورهایی نظیر روسیه، ترکیه، اردن، امارات، عربستان برای وساطت میان دهلی نو اسلام‌آباد اعلام آمادگی کرده‌اند. وزیر امور خارجه کشورمان هم در گفت‌وگویی با همتای پاکستانی خود از آمادگی ایران برای کمک به حل مسالمت آمیز اختلافات دو کشور خبر داد. در شرایطی که هند از راهکار میانجیگری کشور سوم برای حل اختلافات خود با پاکستان استقبال چندانی نمی‌کند، جمهوری اسلامی ایران به دلیل ارتباط تاریخی و موثر با دهلی نو و اسلام‌آباد، منافع مشترک و همچنین همدردی با هند، از قابلیت‌ها و صلاحیت‌های ویژه‌ای برای میانجیگری سازنده بین دو کشور برخوردار است و می‌تواند نقشی موثر در این حوزه ایفا کند. وزارت امور خارجه هند، برعکس پاکستان، تاکنون در برابر پیشنهادهای میانجیگری کشورهای سوم از خود محافظه‌کاری نشان داده است. دستگاه دیپلماسی هند در بیانیه‌ای با اشاره به وجود کانال‌های تماس فعال با طرف پاکستانی، حل اختلافات فی ما بین را به برداشتن گام‌های موثر از سوی اسلام‌آباد در مبارزه با گروهک‌های تروریستی مستقر در خاک این کشور منوط کرده است. با این حال هند گفت‌وگو با پاکستان را رد نکرده است. به گفته سفیر هند در روسیه، اگر اسلام‌آباد به شکل حقیقی به دنبال مبارزه با تروریسم بین‌المللی باشد، هند آماده گفت‌وگو با پاکستان است.
موضع‌گیری مقام‌های دهلی نو در این ارتباط نشان می‌دهد، هند در مسیر کاهش تنش‌ها با پاکستان، نه به دنبال «واسطه‌گری صرف» طرف سوم به منظور کاهش «مقطعی» اختلافات، بلکه به دنبال حل ریشه‌ای چالش‌ها و چاره‌اندیشی برای مقابله با کانون‌های بحران ساز است. در چنین شرایطی است که پیشنهاد میانجیگری عربستان، از منطقی قابل پذیرش برخوردار نیست. ولیعهد سعودی اگر چه در جریان سفر اخیر خود به جنوب آسیا، پای سند سرمایه‌گذاری 20 میلیارد دلاری در پاکستان و صد میلیارد دلاری در هند را امضا کرد، ولی حتی ریل‌گذاری برای توسعه روابط اقتصادی با دهلی نو و اسلام‌آباد هم نمی‌تواند بر حمایت ریاض از گروهک‌های تروریستی مستقر در پاکستان سرپوش بگذارد. کشوری که حمایت‌های مالی، تسلیحاتی و معنوی آن از گروهک‌های تروریستی بر کسی پوشیده نیست، بی‌صلاحیت‌ترین کشور در میانجیگری میان دو کشور آن هم در مورد موضوع اختلاف زای فعالیت گروهک‌های تروریستی است. با این تفاسیر می‌توان نتیجه سفر «عادل الجبیر» وزیر مشاور در امور خارجی عربستان به هند و پاکستان را بی‌حاصل دانست؛ سفری که به گفته منابع آگاه برای ارایه پیام «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به مقام‌های دهلی نو و اسلام‌آباد برای پیشنهاد میانجیگری میان دو طرف انجام شده است. همزمان با عملیات تروریستی اخیر گروه «جیش محمد» در بخش هندی کشمیر که منجر به کشته شدن بیش از چهل تن از نیروهای پلیس هندی و سپس افزایش تنش میان هند و پاکستان شد، گروهک تروریستی «جیش العدل» هم با انجام عملیات تروریستی مشابه، 27 تن از مرزبانان کشورمان را به شهادت رساند. سال‌ها است جیش محمد، جیش العدل و چندین گروهک‌های تروریستی مستقر در خاک پاکستان زیر حمایت مالی و تسلیحاتی عربستان، امنیت، ثبات و منافع همسایگان پاکستان را در معرض خطر قرار می‌دهند. در چنین شرایطی پیشنهاد میانجیگری ایران، دارای مفهوم و ماهیتی متفاوت از پیشنهاد دیگر کشورها برای وساطت میان دهلی نو و اسلام‌آباد است و می‌تواند با ارایه بدیلی کارآمد، نظر مثبت هند را برای حل کارآمد اختلافات با پاکستان به دنبال داشته باشد.
طرف پاکستانی با علم به این مساله، به گرمی از پیشنهاد میانجیگری ایران استقبال کرده است. روابط تاریخی ایران با هند و پاکستان، بستر و زمینه‌ای مناسب برای ایفای نقش میانجی در شبه قاره برای تهران فراهم آورده است. به گفته «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره، در شرایط کنونی هندوستان در چابهار سرمایه‌گذاری کرده است و توافقی کلی میان تهران، کابل و دهلی نو برای ایجاد دسترسی آسیای مرکزی به آب‌های آزاد از طریق چابهار وجود دارد. در این فضا اسلام‌آباد فکر می‌کند نزدیکی مناسبات ایران با هند و پاکستان می‌تواند باعث حرکت این کشور در جهت میانجیگری باشد که به نظر برداشت دور از واقعیتی نیست. ابتکار اخیر پاکستان در آزاد کردن خلبان به اسارت گرفته شده هندی، نشان‌دهنده حسن نیت این کشور در کاهش تنش‌ها و استقبال از حل اختلافات دو کشور از طریق روش‌های مسالمت آمیز است. تهران هم مانند دهلی نو به صورت جدی خواستار پذیرش مسوولیت دولت پاکستان در خصوص تحرکات گروهک‌های تروریستی لانه گزیده در این کشور و مقابله جدی با آنها است. در این میان خواست هندی‌ها مبنی بر گام‌های عملی پاکستان در مقابله با گروه‌های تروریستی، خواسته‌ای منطقی است که میانجیگری تهران میان دو کشور اتمی، ضریب عملیاتی‌سازی آن را افزایش می‌دهد.
