نمایشگاهی که شعارهای ضدکنکوری آموزش و پرورش را زیر سوال برد

نمایشگاه دستاوردهای مدارس و مراکز غیردولتی در شرایطی برپا شد که این نمایشگاه نتوانست دستاوردی را به رخ بکشد و در شرایط اقتصادی کنونی برپایی آن نقدهای جدی به همراه داشت.

نمایشگاه دستاوردهای مدارس و مراکز غیردولتی و صنایع وابسته تهران از روز پنجم اسفند ماه سال ۱۳۹۷ به مدت چهار روز در مصلی تهران برگزار شد؛ اما این یک نمایشگاه عادی نبود و نباید از برگزاری آن به سادگی گذشت. نگاهی به دلایل برگزاری این نمایشگاه می‌تواند ما را در بررسی ابعاد برگزاری این نمایشگاه بیشتر کمک کند.

سال ۹۷ با حادثه تلخی در یکی از مدارس غیردولتی شناخته شده پایتخت آغاز شد که تا مدت‌ها سرخط خبرها بود. حادثه آزار و اذیت پسران یکی از دبیرستان‌های غیردولتی تهران. آن حادثه باعث شد لزوم توجه و نظارت بر گزینش معلمان و مدیران این مدارس بارها و بارها مورد بحث قرار بگیرد. پایان سال تحصیلی 97-96 بود و پس از آن بحث‌ها کمرنگ شد.

 اما سال تحصیلی جدید حادثه تلخ دیگری در یکی از مدارس غیردولتی و این‌بار در یکی از استان‌های محروم کشور رخ داد. ۲۷ آذر ۹۷ آتش‌سوزی در دبستان دخترانه غیردولتی در زاهدان که به پر کشیدن ۴ کودک در میان شعله‌های آتش همراه بود، جامعه ایران را عزادار کرد و این‌بار بحث نظارت بر کیفیت و ایمنی مدارس غیردولتی تا مدت‌ها صدر اخبار حوزه آموزش و پرورش بود. خصوصاً آنکه در این حادثه با وجود نقض قوانین مجوز برای برپایی کلاس درس در محیط ناایمن، توضیح قانع‌کننده‌ای از سوی سازمان مراکز غیر دولتی داده نشد.

اما از سوی دیگر سازمان مدارس و مراکز غیردولتی به دلیل این دو رویداد حساسیت‌برانگیز و همچنین نقدهای جدی دیگری که به آن وارد بود (از جمله عدم نظارت بر شهریه‌ها) تحت فشار مضاعفی قرار گرفت به‌طوری که چهارم دی ماه مجتبی زینی‌وند رییس سازمان مدارس و مراکز غیر دولتی در مراسم گردهمایی شورای هماهنگی موسسان مناطق ۱۹ گانه شهر تهران خطاب به موسسان گفت: در وزارتخانه آموزش و پرورش هم مدارس غیردولتی را غیرحاکمیتی می‌خوانند. همه نگاه‌ها مثل هم نیست و همه هم با چشم مثبت به مدارس غیردولتی نگاه نمی‌کنند و شما باید خود را قدرتمند کنید. الان در جامعه نگاه سخت‌گیرانه به مدارس غیردولتی وجود دارد و بهانه نباید دست کسی بدهیم.

او ادامه داد: گرچه در این جلسه نمی‌خواهم به بیان موفقیت‌های این مدارس بپردازم و اینکه چه سهمی در برداشتن بار مدرسه داری از دوش دولت و حق انتخاب برای شهروندان داشتند، اما بدون ورود موسسان در روزهایی که مدارس چند شیفته بودند و مشکلات عدیده وجود داشت، وضعیت امروز بسیار سخت بود. در همان جلسه و لا به لای صحبت سخنرانان و از جمله مجتبی زینی‌وند، این مساله به صورت جدی مطرح شد که با توجه به هجمه‌هایی که این روزها به این مدارس وجود دارد لازم است موسسان با نشان دادن دستاوردهای این مدارس از حیثیت آن دفاع کنند.

به نظر می‌رسد کمتر از دو ماه زمان برد تا این نمایشگاه در راستای خروجی آن جلسه به سرانجام برسد و موسسان برای نشان دادن دستاوردهای مدارس خود وارد عمل شوند. حتی وزیر آموزش و پرورش نیز به این نمایشگاه سر زد و در اختتامیه آن شرکت کرد تا بلکه بیشتر از بار انتقادهایی که به این مدارس وارد است را بردارد اما... به واقع معنای دستاورد چیست؟ به نظر می‌رسد در اغلب نمایشگاه‌هایی که از سوی آموزش و پرورش و بخش‌های متعدد آن برگزار می‌شود، معنای دستاورد به تهیه چند بنر و پوستر و معرفی عملکردها با تیتر درشت در غرفه‌هایی که برای زیباتر جلوه کردن از هم پیشی می‌گیرند، خلاصه می‌شود حال آنکه خروجی واقعی و دستاورد حقیقی یک مدرسه در تربیت دانش‌آموزان با اخلاق و آماده برای زندگی اجتماعی و همچنین میزان آگاهی و دانش نهادینه شدن در آنها خود را نشان می‌دهد و البته در خصوص مدارس غیردولتی که هزینه تحصیل در آنها بر عهده خانواده‌ها است، دستاورد مدرسه در تهیه امکانات استاندارد آموزشی، ایمنی مناسب، معلمان نخبه و نمونه، خلاقیت در آموزش و تربیت و... نیز خود را نشان می‌دهد که هیچ‌کدام از مواردی که ذکر شد را نمی‌توان تنها با درج کلمات و جملات و آمار کمی ارایه کرد.

نکته اول اینکه با یک قدم زدن چند دقیقه‌ای در فضای نمایشگاه دستاوردهای مدارس و مراکز غیردولتی و صنایع وابسته تهران، می‌شد حس کرد که این نمایشگاه بیش از نشان دادن دستاوردها همان راهی را می‌روند که عمده مراکز غیردولتی، موسسات کمک آموزشی و... برای جلب‌توجه مخاطب و تبلیغات خود انجام می‌دهند که عموماً هم قابل اعتماد نیستند و بزرگنمایی، شاخصه اکثر این تبلیغات است. حتی از منظری دیگر پیشی گرفتن مدارس از یکدیگر در طراحی غرفه‌ها یا وسعت اجاره شده این سوال را مطرح می‌کرد که در این شرایط اقتصادی برای چنین تبلیغات بی‌سرانجامی به واقع چه میزان هزینه از سوی این مدارس صورت گرفته است و این هزینه می‌توانست هزینه تحصیل چه تعداد دانش‌آموز را فراهم کند!

نکته بسیار قابل تأمل دیگر در این نمایشگاه به رخ کشیدن درصد قبولی کنکور در برخی مدارس بود که به عنوان دستاورد ارایه شده بود آن هم در شرایطی که وزیر آموزش و پرورش مدام از اینکه کنکور بلای جان نظام آموزشی شده است، گلایه دارد اما این مهم که همچنان مدارس برند مهم‌ترین شاخصه کیفیت خود را رساندن دانش‌آموزان به پشت نیمکت‌های دانشگاه می‌دانند نشان از بیهوده بودن تلاش‌های ضد کنکوری در آموزش و پرورش است.  اینها در حالی است که گفته می‌شود قیمت‌های اجاره زمین برای غرفه‌های این نمایشگاه از متری ۱۸۰ هزار تومان تا ۲۵۰ تومان بوده است و موسسان مدارس از ۲ تا ۲۰ میلیون تومان بابت اجاره تنها زمین غرفه هزینه کرده‌اند و به جز هزینه غرفه آرایی است.

نکته دیگر آنکه پیش از این درباره اهداف برگزاری این نمایشگاه اعلام شده بود که معرفی دستاوردها و موفقیت‌های بخش غیردولتی در حوزه تعلیم و تربیت در کنار تقویت رویکرد پژوهش محوری و مهارت‌آموزی در مجموعه مدارس غیردولتی، معرفی و ارایه خدمات و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ آموزشی در در صدر فهرست است. اما با گشت و گذار در این نمایشگاه می‌شد دریافت که این اهداف نیز تنها به صورت تیترهایی جذاب قابل بیان است و به فرایندی قابل مشاهده و لمس در این نمایشگاه بدل نشده‌اند.

نکته حایز اهمیت دیگر نیز این است که این نمایشگاه حتی ذره‌ای از تلخی اتفاقاتی که در مدارس غیردولتی رخ داده، عدم نظارت‌هایی که به صورت ریشه‌ای در این سازمان و بر این مدارس و مراکز وجود دارد و دیگر انتقادهای موجود را کم نکرد و بر پرسش‌های دیگری افزود: از جمله این پرسش که میزان هزینه کردن برای این نمایشگاه چه دردی را دوا کرد در حالی که در این شرایط اقتصادی همین هزینه می‌توانست پوشش تحصیلی چند دانش‌آموز یا هزینه بخاری استاندارد چند مدرسه را تأمین کند! در نهایت آنکه کمتر کسی با حرف‌های مجتبی زینی‌وند درباره لزوم وجود مدارس غیردولتی مخالف است اما انتقاد اصلی بر این سازمان به عدم نظارت‌ها باز می‌گردد که این نمایشگاه نتوانست چیزی از بار نگاه‌های منتقدانه به این حوزه کم کند و چه‌بسا برپایی چنین نمایشگاهی در شرایط امروز بر بار این انتقادها اضافه کند.