دانش‌آموزان؛ گروه هدف در پیشگیری از بیماری
بالا بودن هزینه درمان، سیاست‌های ترویج‌دهنده مبتنی بر پیشگیری را هر روز بیشتر از قبل قوت می‌بخشد. هنوز هم اساس سیاست‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی بر مبنای جمله معروف «پیشگیری بهتر از درمان است.» تدوین می‌شود که در همین راستا از سال‌ها قبل، دانش‌آموزان به عنوان یکی از اصلی‌ترین جوامع هدف سیاست‌های پیشگیرانه شناخته شده و وزارت بهداشت با همکاری وزارت آموزش و پرورش دستورالعمل‌هایی را در این راستا تدوین کرده است تا برای جلوگیری از بیماری در بزرگسالی، بر تغذیه و بهداشت دانش‌آموزان نظارت شود. در سال ۱۳۸۲ دفتر بهداشت و تغذیه وزارت آموزش و پرورش در بخشنامه‌ای سازمان‌های آموزش و پرورش سراسر کشور را موظف کرد تا با نظارت دقیق و مستمر بر بوفه‌های مدارس، از بهداشت مکان و مواد عرضه شده در این بوفه‌ها اطمینان حاصل کنند و علاوه بر آن چند سال می‌شود طرح‌هایی با هدف رفع کمبود آهن و ویتامین د در مدارس اجرا می‌شود. در کنار مسائل مربوط به تغذیه بهداشت دهان و دندان هم یکی از مواردی بوده که با توجه به هزینه بالای خدمات دندان‌پزشکی همواره بر اجرای طرح‌های مرتبط با آن در مدارس تاکید می‌شود اما با این وجود بررسی‌ها نشان می‌دهد، با وجود تمام طرح‌هایی که دو وزارتخانه بهداشت و آموزش و پرورش برای بهبود کیفیت سلامت دانش‌آموزان انجام داده‌اند، وضعیت شاخص سلامت در میان آنها چندان مطلوب نیست.
آمارهای وزارت بهداشت
بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی 16.1 درصد دانش‌آموزان لاغری مفرط دارند و وزن ایده آل ندارند، ۹.۴ دارای اضافه وزن هستند و همچنین ۱۱.۴ درصد از دانش‌آموزان هم در رده چاقی قرار دارند. 27.5درصد دانش‌آموزان، غذاهای غیر مفید در هفته مصرف می‌کنند و 60 درصد دانش‌آموزان روزانه شیر مصرف نمی‌کنند. ٦٨ درصد نیز روزانه سبزیجات تازه و ٤٠ درصد دانش‌آموزان روزانه میوه مصرف نمی‌کنند. دانش‌آموزان فقط یک روز در هفته ورزش می‌کنند و ٤٨ درصد آنها روزانه مسواک نمی‌زنند. طبق مطالعات علمی این وزارتخانه۲۷,۷ درصد دانش‌آموزان تری گلیسیرید بالا دارند. همچنین شاخص‌های مرتبط با سلامت دهان و دندان هم وضعیت مطلوبی ندارد به‌طوری‌که مشکلات دوران کودکی سبب شده تا در سنین ۳۵ تا بالای ۴۰ سال به‌طور متوسط ۱۲ دندان کشیده شده، پر شده یا دارای خردگی وجود داشته باشد و شاخص پوسیدگی دندان‌های کودکان 12 ساله ایرانی شامل دندان‌های پر شده، کشیده شده و پوسیده، 2.9 را نشان می‌دهد.
اقدامات وزارت آموزش و پرورش
در چند سال اخیر وزارت آموزش و پرورش طرح‌هایی برای ارایه مکمل‌های موردنیاز دانش‌آموزان اجرا کرده است که یکی از این طرح‌ها آموزش تغذیه و آهن یاری هفتگی و مکمل یاری ویتامین « د » به خصوص در دانش‌آموزان دختر است که در سال 1398-97 با رشد 5 درصد سالانه همراه بوده است. حسن ضیاالدینی، مدیرکل سلامت وزارت آموزش و پرورش درباره این موضوع به تعادل گفت: با هدف پیشگیری و کنترل کم‌خونی فقر آهن و ویتامین «د» این طرح در مدارس متوسطه اول و دوم دختر اجرا شد در مقطع متوسطه اول پوشش 40 درصدی و متوسطه دوم پوشش 100 درصدی انجام شده است. از طرف دیگر با هدف ارتقای سطح آگاهی‌های دانش‌آموزان و والدین آنها در زمینه پیشگیری از بیماری‌های واگیر و غیر واگیر، غربالگری، بیماری یابی و ارجاع موارد مشکوک به بیماری به مراکز بهداشتی – درمانی هم طرح ارتقای سطح آگاهی دانش‌آموزان در خصوص پیشگیری از بیماری‌های واگیر و غیر واگیر انجام شد. فعالیت‌های مرتبط با آموزش پیشگیری از بیماری‌ها، از ابتدای برنامه بهداشت مدارس با رشد سالانه انجام‌گرفته شده که در سال تحصیلی 98- 1397 بیش از 65 درصد دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار داده است. او افزود: جهت ارتقای سطح سلامت و پیشگیری از کم‌خونی در دختران، در حال حاضر سه میلیون دانش‌آموز دختر در مقاطع اول و دوم متوسطه تحت پوشش طرح « آهن‌یاری» قرار دارند که اگر در سال جدید بودجه بیشتری از سوی وزارت بهداشت تخصیص یابد ما این طرح را گسترش خواهیم داد. طرح آهن یاری از سال ۱۳۸۰شروع‌شده و حدود ۱۷سال از آن می‌گذرد.
جزییات خدمات دندان‌پزشکی رایگان در مدارس
وضعیت سلامت دندان در میان دانش‌آموزان چنگی به دل نمی‌زند که بالا بودن هزینه خدمات دندان‌پزشکی در کشور شاید یکی از دلایل اصلی در این زمینه باشد به همین دلیل از چندی پیش وزارت بهداشت طرح‌هایی را برای ارایه خدمات دندان‌پزشکی رایگان به دانش‌آموزان اجرا کرده است. رییس اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت درباره این موضوع گفت: آغاز برنامه بهداشت دهان و دندان از ابتدای دولت یازدهم و در قالب طرح تحول نظام سلامت بود. در سال 1394 با حساسیت و جدیت وزیر وقت بهداشت، خوشبختانه طرح تحول سلامت دهان و دندان هم آغاز و اقدامات خوبی در قالب این برنامه انجام شد. یکی از این اقدامات، اولویت دادن به پیشگیری و بهداشت دهان و دندان بود که در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش در راستای ارتقاء سلامت دهان و دندان دانش‌آموزان ابتدایی کشور امضا شد و نزدیک به 7 میلیون دانش‌آموز تحت پوشش این برنامه قرار گرفتند. حمید صمدزاده افزود: اولین گروه هدف ما افراد 6 تا 14 سال بودند که به صورت فعال برای ارایه خدمات به آنها در مدرسه به سراغ‌شان می‌رویم. پیش از اجرای این طرح شاخص پوسیدگی دندان‌های کودکان 12 ساله ایرانی شامل دندان‌های پر شده، کشیده شده و پوسیده، 2.9 بود، قرار بر این بود که با اجرای طرح تحول سلامت دهان و دندان این شاخص تا سال 1400 به نزدیک یک کاهش یابد. به دنبال اجرای این تفاهم‌نامه طی این چند سال نزدیک به 60 هزار مدرسه ابتدایی کشور تحت پوشش برنامه تحول سلامت دهان و دندان قرار گرفتند.
وی با بیان اینکه در قالب طرح تحول سلامت دهان و دندان و با توجه به تاثیر فلوراید در کاهش پوسیدگی، سالانه دو نوبت وارنیش فلوراید برای دانش‌آموزان انجام می‌شود، افزود: یکی دیگر از اقدامات‌مان این بود که نیازهای درمانی دانش‌آموزان اندازه‌گیری و ثبت شد. همچنین برای دانش‌آموزان پرونده الکترونیک دهان و دندان ایجاد شد و این پرونده در پرونده الکترونیک سلامت و سامانه «سیب» ادغام شد. در حال حاضر هم این پرونده در مراکز سلامت، برای دانش‌آموزان 6 تا 14 سال و کودکان زیر 6 سال هم تشکیل می‌شود. صمدزاده بیان کرد: اقدام دیگری که از سال تحصیلی جاری در این حوزه آغاز شد، بحث دهان و دندان عاری از پوسیدگی برای کودکان پایه ششم بود که در حال حاضر ابلاغ شده و در شهرها و روستاها، گروه هدف را معاینه و نیاز درمانی‌شان را انجام می‌دهیم. باید توجه کرد که یک میلیون و 200 هزار دانش‌آموز پایه ششم ابتدایی داریم که برایشان این اقدام انجام می‌شود. بر این اساس در حال حاضر حدود 40 درصد دانش‌آموزان‌مان فاقد مشکل هستند و امیدواریم تا پایان سال تحصیلی این میزان به مرز 80 درصد برسد. در صورت انجام این اقدام، در آینده پوسیدگی در این افراد کمتر ظهور می‌کند. در حال حاضر هم با اقداماتی که در قالب طرح تحول سلامت دهان و دندان انجام شده، خوشبختانه شاخص پوسیدگی یا همان DMFT گروه هدف به 1.84 کاهش پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه اقدام دیگرمان در این حوزه ارایه 8 خدمت دندان‌پزشکی برای افراد زیر 14 سال و مادران باردار و شیرده در روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر که تحت پوشش بیمه روستایی هستند، بود، گفت: این 8 خدمت دندان‌پزشکی برای گروه هدف شامل کشیدن دندان‌های شیری و دایمی، ترمیم یک سطحی، دو سطحی و سه سطحی همرنگ و آمالگام، پالپ و پالپ زنده، فیشورسیلانت و فلوراید تراپی برای گروه هدف یعنی افراد زیر 14 سال و مادران بارددار و شیرده است که به صورت رایگان در مراکزمان برای گروه هدف انجام می‌شود.
