پیامد مالی تنش هند و پاکستان برای ایران

گروه راه و شهرسازی| زهره علامی|

براساس تازه‌ترین اظهارات مدیرعامل جدید شرکت‌ فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران پس از بسته شدن آسمان هند و پاکستان، روزانه 100 پرواز عبوری از آسمان ایران به تعداد پروازهای عبوری اضافه شده است. مساله‌ای که بر اساس برخی برآوردها، ‌درآمدی در حدود 5 میلیارد تومان در روز برای صنعت هوایی ایران ایجاد کرده است. به گفته سیاوش امیرمکری با بسته شدن آسمان پاکستان و هند، مسیر پرواز هواپیماها با هماهنگی ایکائو تغییر کرده و تعداد پروازهای عبوری از آسمان ایران به بیش از هزار پرواز رسیده است.

با افزایش تنش‌ها بین هند و پاکستان، همه پروازهای خارجی و داخلی پاکستان‌ لغو شده است و در این کشور هیچ هواپیمای تجاری یا مسافربری نمی‌تواند بدون دریافت اجازه رسمی از ارتش و دولت اقدام به پرواز کند. ضمن اینکه با بسته‌ شدن فضا و مسیرهای هوایی پاکستان و افغانستان، حجم ترافیک کشورهای خلیج فارس و خصوصاً ایران افزایش یافته است.

افزایش پروازهای عبوری از آسمان ایران به بیش از هزار پرواز در شرایطی است که پیش از این و در مناقشه میان قطر با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، مصر و کشورهای هم‌پیمان، قطر ایرویز، آسمان ایران را برای ‌پروازهای اروپا و آفریقای خود انتخاب کرد و همین موضوع حجم پروازهای عبوری از آسمان کشورمان را افزایش داد. علاوه بر این پس از اتفاقات کشور اوکراین و فعالیت‌های داعش در عراق، استقبال ایرلاین‌های خارجی برای عبور از آسمان ایران افزایش یافت.

البته ناگفته نماند که تمام این مناقشات سیاسی کوتاه‌مدت بود و با باز شدن دوباره آسمان کشورهای مذکور، حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران به حالت قبل بازگشت.

در این میان، با رشد پروازهای عبوری و گذر از مرز 1000 پرواز از آسمان ایران این سوال مطرح می‌شود که افزایش پروازها از لحاظ اقتصادی چه تبعاتی به همراه دارد؟ در واقع آیا بسته بودن فضای پروازی پاکستان و هند درآمد هنگفتی را برای اقتصاد هوانوردی کشورمان به دنبال دارد؟

کارشناسان معتقدند، افزایش 100 پرواز عبوری از آسمان ایران اگر کوتاه‌مدت باشد نمی‌تواند درآمد قابل ملاحظه‌ای را برای اقتصاد هوانوردی کشور به همراه داشته باشد، اما اگر یکسال یا بیشتر ادامه پیدا کند، رقم به دست آمده چشمگیر خواهد بود.  آنها معتقدند، با اعمال تحریم‌ها علیه ایران از سوی امریکا، حجم پروازهای عبوری از آسمان کشورمان کاهش می‌یابد، به همین منظور رشد پروازهای عبوری پس از بسته شدن فضای هند و پاکستان می‌تواند جبران‌کننده باشد.

محمد یوسفی، کارشناس ارشد اقتصاد هوانوردی با اشاره به آثار مثبت اقتصادی افزایش پروازهای عبوری از آسمان ایران درباره رشد این پروازها پس از منازعه پاکستان و هند به «تعادل» می‌گوید: بطور حتم افزایش 100 پرواز عبوری از آسمان ایران می‌تواند برای بخش فرودگاهی کشور، درآمدزایی به همراه داشته باشد.

یوسفی می‌افزاید: تجربه عبور هواپیماهای قطری، عراقی و ... از آسمان ایران نشان می‌دهد که ایجاد منازعه میان هند و پاکستان و بسته شدن آسمان این کشورها می‌تواند در راستای منافع اقتصادی کشور باشد، اما موضوعی که دراین میان مهم تلقی می‌شود این است که سیستم ناوبری کشور باید عبور این پروازها را به خوبی مدیریت کند.

به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، میزان درآمد زایی ایران از پروازهای عبوری بستگی به محدوده زمانی تداوم این منازعه دارد و در صورتی که این مشکل طولانی مدت باشد، میزان درآمدهای ایران افزایش می‌یابد.

یوسفی اظهار می‌کند: اگر زمان منازعه میان دو کشور پاکستان و هند طولانی مدت باشد، حجم درآمدهای کسب شده چشمگیر خواهد بود. اما اگر طی چند ماه آینده حل شود، رقم قابل ملاحظه‌ای نخواهد بود.

او بیان می‌کند: درحال حاضر مشکل پروازهای عبوری ایرلاین قطری حل شده است و هواپیماهای قطری مثل گذشته از آسمان عراق عبور کرده و به اروپا می‌روند، بنابراین رقم پروازهای عبوری از آسمان ایران مانند گذشته نیست.

این کارشناس ارشد حوزه اقتصاد هوایی، درباره تاثیر برجام بر حجم پروازهای عبوری از آسمان ایران، می‌افزاید: بطور کلی فشار سیاسی از سوی امریکا بر کشورهای دیگر می‌تواند به کاهش پروازهای عبوری از آسمان کشورمان بینجامد، اما بحث این است که ایرلاین‌ها با اعمال فشار و تغییر مسیر و عبور نکردن از آسمان ایران مجبور به صرف هزینه‌های بیشتری می‌شوند که هزینه سوخت هواپیما را افزایش می‌دهد.

یوسفی تصریح می‌کند: درصورتی که تغییر مسیر پروازها از آسمان ایران هزینه بالایی برای ایرلاین‌ها داشته باشد، آنها با در نظرگرفتن بحث درآمد- هزینه اقدام به اجرای خواسته‌های امریکا می‌کنند اما اگر فشارها بیش از این شود احتمال کاهش چشمگیر پروازهای عبوری از آسمان ایران وجود دارد.

او ادامه می‌دهد: به عبارت دیگر، اگر جریمه در نظر گرفته شده برای ایرلاین‌ها برای عبور از آسمان ایران بیشتر از درآمد حاصل از عدم تغییر مسیر از آسمان ایران باشد، آنها اقدام به تغییر مسیر می‌کنند اما اگر جریمه رقم ناچیزی باشد آنها همچنان عبور از آسمان ایران را ترجیح می‌دهند.

  درآمدزایی از پروازهای عبوری

    ایران برای عبور پروازهای خارجی از آسمانش به ازای وزن هواپیما و مسافت عبوری در محدوده آسمان، از خطوط هوایی هزینه دریافت می‌کند و براساس اعلام شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، هزینه برای هر یک تن وزن هواپیما، ۴ هزارم دلار در هر کیلومتر است.

مثلا اگر نرخ برابری دلار حدود 13هزار تومان باشد، در ازای هر هزار کیلوگرم وزن هواپیما، شرکت فرودگاه‌ها از ایرلاین‌های خارجی حدود 52 تومان برای هر کیلومتر در حریم هوایی ایران، پیش از ورود به آسمان ایران هزینه می‌گیرد. اما سوال این است که درآمد شرکت فرودگاه‌های ایران از پروازهای عبوری از آسمان ایران چقدر است؟ فرض کنید یک ایرباس ۳۸۰ Aخط هوایی امارات از مبدا وین در اتریش به دبی می‌رود، این هواپیمای پهن‌پیکر، با مسافر و باک پر، در هنگام بلند شدن از باند حدود ۵۹۰ تن وزن دارد، این هواپیما در کریدور پروازی این مسیر از روستای دوستان در شمال غربی ایران تا جزیره سیری در خلیج فارس را در حریم هوایی ایران می‌پیماید، یعنی مسافتی حدود ۱۷۰۰ کیلومتر. حالا حاصل‌ضرب ۵۹۰، وزن هواپیما به تن، در ۱۷۰۰، مسافت طی شده به کیلومتر، در 52تومان، 52میلیون و 156 هزار تومان خواهد بود. نگاهی به این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران می‌تواند هزینه قابل توجهی را با افزایش حتی 100 پرواز عبوری از آسمان ایران (بیش از 5 میلیارد و 200 میلیون تومان در روز) کسب کند.