رسوب نمک بلای جان «سازه‌های آبی شوشتر»

سازه‌های آبی شوشتر از جمله میراث جهانی ایران است که در سال 2009 توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث جهانی ثبت شد. قدمت سازه‌های آبی شوشتر به دوره ساسانیان برمی‌گردد، سیستمی به هم پیوسته از تونل‌ها، آبشارها، بندها، آسیاب‌ها و کانال‌های بزرگ که با هماهنگی و پیوستگی، کار می‌کنند و آب پشت پل بند گرگر از این طریق به سمت آسیاب‌های آبی هدایت می‌شود. در گذشته حدود 40 آسیاب آبی در این سازه فعال بود، اما تعداد زیادی از آنها در گذر سال‌ها تخریب شده است. این روزها به واسطه افزایش میزان املاح نمک در آب‌هایی که به این مجموعه میراث جهانی وارد می‌شود شاهد شوره‌ها و رسوب نمک در بخش‌های مختلف این سازه هستیم. محمدحسین ارسطوزاده، معاون میراث خوزستان و مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر، با اشاره به شرایط کنونی آنها گفت: در خصوص سازه‌های آبی شوشتر سه موضوع به صورت اساسی مطرح است که باید در حوزه مدیریتی میراث جهانی به آن توجه شود. یکی از موضوعات فاضلاب‌هایی است که از مسیر رودخانه کارون وارد مجموعه سازه‌های آبی شوشتر می‌شود. فاضلاب‌ها باید بنا بر یک برنامه‌زمان‌بندی شده وارد شبکه فاضلاب می‌شد اما متاسفانه انجام کار شبکه به کندی پیش‌رفت و در حال حاضر فاضلاب شهری وارد آب کارون شده و به واسطه آب کارون به سازه‌های آبی شوشتر می‌رسد.

او ادامه داد: با توجه به آنکه در حال حاضر در شهر شوشتر ساماندهی شبکه فاضلاب در حال انجام است باید در انتظار اتمام این پروژه بمانیم. باید از ریخته شدن فاضلاب پای آثار میراث جهانی جلوگیری شود. پروژه شبکه فاضلاب در سال ۹۷ سرعت بیشتری به خود گرفت و امیدوار هستیم در سال ۹۸ به نتیجه برسد تا این مهم به صورت ریشه‌ای حل و فصل شود.

ارسطوزاده درخصوص سیلابی بودن رودخانه‌ها گفت: این سیلابی بودن به خودی خود آسیبی به سازه‌های شوشتر وارد نمی‌کند چراکه این سازه‌ها برای چنین چیزهایی برنامه‌ریزی شده‌اند البته نمکی شدن آب رودخانه تأثیر منفی بر این سازه‌های میراث جهانی دارد.

مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی- تاریخی شوشتر در خصوص وجود شوره‌ها و رسوب نمک در بخش‌هایی از بنای سازه‌های آبی شوشتر گفت: باید به صورت ریشه‌ای مبحث کوه نمک که در پشت سد گتوند قرار دارد حل شود. اگر این قضیه حل شود تمام این مشکلات مرتفع خواهد شد، اما تا زمانی که این قضیه حل شود در معرض چنین مشکلاتی خواهیم بود. رسوب نمک، سازه‌ها و بنای مجموعه آبی شوشتر را تحت تاثیر قرار خواهد داد. از این رو به ناچار یکی از برنامه‌های پژوهشی را بررسی وجود نمک در آب قرار دادیم به محض به نتیجه رسیدن آن را انجام خواهیم داد. او با اشاره به نیاز لایروبی رودخانه گفت: برخی رسوب‌گذاری‌هایی که در رودخانه انجام می‌شود، املاح و رسوب‌هایی را با خود به همراه دارد که پای آثار نشسته و درعین حال سبب به وجود آمدن نیزارها می‌شود. این موضوع حدود دو ماه پیش در شورای عالی میراث فرهنگی استان خوزستان بررسی و اداره آب و برق خوزستان مکلف شد تا موضوع لایروبی‌ها و سرویس و نگهداری بستر رودخانه همجوار آثار میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر را در برنامه سالانه خود بگنجاند. این در حالی است که طی این سال‌ها به دلیل به وجود آمدن سوءتفاهم تصور می‌شد که این آثار از جمله میراث فرهنگی به‌حساب می‌آید و متولی نگهداری آنها سازمان میراث فرهنگی است. در صورتی‌که در این جلسات توجیهی که برگزار شد این موارد مورد بررسی قرار گرفت و از این پس قرار است سازمان اداره آب و برق خوزستان به صورت سالانه لایروبی رودخانه را برعهده داشته باشد. این کار از سال ۹۸ محقق خواهد شد این لایروبی‌ها از بند میزان آغاز شده و تا پایین دست سازه‌های آبی و آبشارها و آسیاب‌های شوشتر ادامه خواهد داشت.