71 هزار بیکار جدید طی یک‌سال

گروه اقتصاد کلان|

عیسی منصوری،معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار درباره برنامه های اشتغالی گفته است: در بخش اشتغال آنچه هدف‌گذاری کردیم، بیش از یک میلیون شغل است، اما بر خلاف برنامه ریزی، طی یک‌سال گذشته شاهد افزایش 30 هزار نفری تعداد بیکاران هستیم. این در حالی است که محاسبات خبرنگار تعادل از داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد، رقم بیکاران جدید 71 هزار نفر است. آمارها نشان می‌دهد که از پاییز سال 96 تا مدت مشابه امسال (پاییز 97)  به تعداد 680 هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافه شده است. از سوی دیگر تعداد شاغلین هم در این مدت از 23 میلیون و 313 نفر به 23 میلیون و 922 هزار رسیده، یعنی 608 هزار و 607 شغل جدید طی این مدت ساخته شده است.  بنابراین مطابق با آمارهای رسمی طی این یک‌سال 680‌ هزار نفر به بازار کار اضافه ، اما با این حال تنها 609 هزار شغل ایجاد شده است. یعنی طی این یک‌سال 71 هزار نفر به جمعیت بیکار کشور اضافه شده است. البته این بدون احتساب با جمعیت بیکاران انباشت شده سابق است.

 به گزارش «تعادل» برنامه اشتغال فراگیر با هدف افزایش جمعیت شاغل کشور، در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در اردیبهشت ماه ۹۶ تصویب شد و در آن ایجاد ۹۷۰ هزار فرصت شغلی از طریق تزریق 21.5هزار میلیارد تومان منابع مالی شامل ۲۰ هزار میلیارد منابع بانکی،500  میلیارد تومان از بودجه عمومی و ۱ هزار میلیارد تومان منابع صندوق توسعه ملی پیش بینی شد.

اهداف کلی برنامه اشتغال فراگیر با محورهای «ایجاد فرصت های شغلی جدید»، «ارتقای اشتغال پذیری و مهارت آموزی نیروی کار»، «کاهش عدم تعادل‌های بازار کار» و «حفظ و صیانت از اشتغال موجود کشور» و با هدف کاهش ۰.۸ درصدی نرخ بیکاری در سال ۹۷، ایجاد ۹۷۰ هزار فرصت شغلی جدید، صیانت از اشتغال حدود ۸۰ درصد از شاغلان موجود کشور و ارتقای مهارت آموزی و اشتغال پذیری برای بیش از ۳ میلیون بیکار و ۹۵۰ هزار نفر تازه وارد به بازار کار پیش بینی شد.

در 26  شهریورماه اجرای دو برنامه ملی ایجاد اشتغال طی مراسمی رسما کلید خورد و یک تفاهمنامه میان سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور محمدباقر نوبخت، علی ربیعی، وزیرسابق کار  و ولی‌اله سیف، رییس کل سابق بانک مرکزی به امضا رسید. با این حال مسوولان وزارت کار می‌گویند با وجود گذشت بیش از یک سال از این تفاهم نامه هنوز منابع اشتغال فراگیر تخصیص پیدا نکرده است. به روایت وزیرکار، میزان اعتبارات واریز شده دولت برای اشتغال فراگیر صفر است.

هرچند به اعتقاد برخی کارشناسان بازار کار پرداخت وام های اشتغالی راهکاری برای حل معضل بیکاری نیست و در این مسیرها مقدار قابل توجهی از این تسهیلات طبق سنوات گذشته انحراف شده است.

این کارشناسان به تجربه اجرای طرح های خوداشتغالی با پرداخت وام های 3 میلیون تومانی در زمان دولت های هفتم و هشتم و اجرای طرح بنگاه های کوچک و زودبازده و مشاغل خانگی در زمان دولت های نهم و دهم اشاره می‌کنند که در  آنها قرار بود با شیوه تزریق پول به طرح هایی که  تصور می شد مستعد ایجاد اشتغال هستند با بحران بیکاری مقابله کرد. اجرای چنین طرح های به اعتقاد این کارشناسان اقتصادی موجب تورم در آن سال‌ها شد  لذا گفته می‌شود که  مساله بیکاری در ایران با افزایش روز افزون تعداد متقاضیان کار و به ویژه فارغ التحصیلان بیکار  حاکی از این است که دولت ها علاوه بر تامین منابع مالی برای طرح های اشتغال زایی، باید اقدامات دیگری را نیز در دستور کار خود داشته باشند.

   عدم تحقق اهداف اشتغالی

به هر روی آمارهای کلی‌ای که اکنون معاون وزیر کار اعلام کرده است، نشان می‌دهد که اهداف اشتغالی دولت در سال 97 محقق نشده است. همان‌طور که اشاره شد این اهداف در 4 برنامه به اجرا درآمد که برخی از آنها با عدم تامین مالی روبه‌رو شدند.

به گفته ی وزیر کار  تا کنون 609 هزار شغل ایجاد شده است. با وجود اینکه در بخش خدمات با افزایش نیروی کار مواجه بودیم،در صنعت کارخانه ای ریزش نیروی کار داشتیم.

این در حالی است که از ابتدای امسال یکی از وعده‌های دولت که بارها از زبان نوبخت معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه به‌عنوان برنامه مهم دولت اعلام شد، ایجاد یک میلیون و 33 هزار شغل در سال 97 بود. موضوع هدف‌گذاری ایجاد بیش از یک میلیون شغل در سال جاری، برای نخستین بار در 19دی‌ماه سال 96 رسانه‌ای شد و رییس سازمان برنامه و بودجه در نشست خبری خود با خبرنگاران از تجهیز 327 هزار و 700 میلیارد تومان منابع برای ایجاد یک میلیون و 33 هزار شغل برای سال 97 خبر داد.

مشاغلی که به گفته نوبخت با اجرای برنامه‌  سیاست‌های فعال بازار کار، طرح‌های اشتغالزایی خرد، اشتغال حمایتی، طرح‌های بخش کشاورزی، صنایع کوچک و خوشه‌های صنعتی اشتغال‌زا، تکمیل طرح‌های نیمه تمام صنعتی، حمل و نقل درون شهری، حمل و نقل برون شهری، مسکن و حوزه گردشگری پیش بینی شده بود. اما مطابق آمار در یک‌ساله منتهی به پاییز 97 حدود 609 هزار نفرشغل ایجاد شده است.

تمام اهداف برنامه‌های اشتغالی وزارت کار در جهت کاهش نرخ بیکاری بوده است اما برخلاف برنامه ریزی، اکنون شاهد افزایش 30 هزار نفری تعداد بیکاران هستیم.

عیسی منصوری،معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار درباره برنامه‌های اشتغالی گفت: در بخش اشتغال آنچه هدف‌گذاری کردیم، بیش از یک میلیون شغل است. ولی برنامه‌هایی که اکنون وزارت کار دنبال می‌کند، بخشی از آن را می‌توانیم پوشش دهیم به شرط آنکه هماهنگی بین‌دستگاهی وجود داشته باشد و منابع پیش‌بینی و مصوب شده متفاوت از سال‌های قبل در اختیار ما قرار بگیرد. وی درباره نرخ بیکاری در کشور اظهار کرد: نرخ بیکاری متاثر از مشارکت است. وقتی نرخ مشارکت بالا و پایین شود عدد نرخ بیکاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. لذا پیشنهاد می‌کنم به تنهایی نرخ بیکاری را ملاک قرار ندهیم. با این حال میزان بیکاران ما اندکی اضافه شده است و بر اساس داده‌های مرکز آمار 30 هزار نفر بیشتر شده است.این در حالی است که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد به تعداد 71 هزار نفر به تعداد بیکاران افزوده شده است.

آخرین داده‌های مرکز آمار از وضعیت اشتغال مربوط به پاییز 97 می‌شود. این آمارها نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی (نرخ فعالیت) جمعیت 10 ساله و بیشتر نشان می دهد که40.5 درصد جمعیت در سن کار (10 ساله و بیشتر) از نظر  اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. همچنین نتایج نشان می دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کمتر بوده است . بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان می‌دهد که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل ( پاییز 1396) 0.6  درصد افزایش داشته است.بنابر این آمارها می‌توان گفته این مسوول وزارت کار را درباره افزایش تعداد جمعیت مراجعین یا متمایل به کار (مشارکت اقتصادی) تایید کرد.

برخی کارشناسان اقتصادی حامی دولت این روند افزایشی مشارکت اقتصادی را به افزایش انگیزه و خوشبینی افراد جامعه نسبت می‌دهند و می‌گویند در دوره ریاست جمهوری قبلی هیچ انگیزه‌ای برای ورود به بازار کار و یافتن شغل وجود نداشت، لذا این امر عاملی برای کاهش مشارکت اقتصادی در این دوره شد. در مقابل کارشناسان دیگری وجود دارند که معتقدند رشد مشارکت را باید با متغیرهای اقتصادی سنجید و این عوامل قدرت تبیینی بسیار بیشتری از عوامل روانی‌ای مانند انگیزه و امثالهم دارد. به گفته این کارشناسان این روند به کاملا به کاهش قدرت خرید خانوارهای کشور مرتبط است که نیاز به شغل‌یابی در میان اعضای خانواده مانند زنان، نوجوانان و بازنشسته‌ها را ناگزیر کرده است. پدیده چندشغلی شدن هم از نظر این کارشناسان کاملا در این چارچوب نظری قابل توضیح است. اما سوال مهمی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا رشد 0.6 درصدی مشارکت می‌تواند توضیح دهنده بیکاری‌های یک‌سال اخیر باشد، بدین معنی که اگر نرخ مشارکت را صفر قرار دهیم، آیا تعداد شغل‌های ایجاد شده تا چند درصد می توانست نرخ بیکاری را کاهش دهد.

همان‌طور که می‌دانیم نرخ بیکاری نسبتی است از تعداد بیکاران به کل جمعیت فعال یعنی همان مشارکت‌کنندگان در اقتصاد. حال می‌خواهیم تعداد بیکاران امسال را نسبت به جمعیت فعال پاییز 96 بسنجیم تا مشاهده کنیم نرخ بیکاری تا چه اندازه با مقدار فعلی تغییر می‌کند. بر اساس داده‌های مرکز آمار تعداد بیکاران جمعیت 10 ساله و بیشتر در پاییز امسال 3 میلیون و 174 هزار و 40 نفر بوده است. تعداد فعالان اقتصادی جمعیت 10 ساله و بیشتر هم در پاییز سال گذشته 27 میلیون و 96 هزار و 27 بوده است. نسبت این دو رقم 11.71درصد می‌شود، یعنی تقریبا چیزی بسیار نزدیک به همان مقدار نرخ بیکاری کنونی.

البته در اینجا چون رقم‌ها بسیار بزرگ است تعداد بهتر از درصد جزئیات را نشان می‌دهد. آمارها نشان می‌دهد که از پاییز سال 96 تا مدت مشابه امسال به تعداد 680 هزار نفر به جمعیت فعال کشور اضافه شده است.

از سوی دیگر این آمارها نشان می دهد که تعداد شاغلین هم در این مدت از 23 میلیون و 313 نفر به 23 میلیون و 922 هزار رسیده، یعنی 608 هزار و 607 شغل جدید طی این مدت ساخته شده است.  بنابراین مطابق با این آمارها طی این یک‌سال 680 نفر به بازار کار اضافه ، اما با این حال تنها 609 هزار شغل ایجاد شده است. یعنی طی این یک‌سال 71 هزار نفر به جمعیت بیکار کشور اضافه شده است. البته این بدون احتساب با جمعیت بیکاران انباشت شده سابق است. طبق آمارهای رسمی تا پایان پاییز امسال در کشور به میزان 3 میلیون و 174هزار نفر شده است. در حالی که  رقم بیکاران سال گذشته 3 میلیون 102 هزار نفر بود.

معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار گفت: بر اساس داده‌های مرکز آمار در یک‌ساله منتهی به پاییز 97، 609 هزار نفر شغل ایجاد شده است. ولی نکته‌ای که وجود دارد و مورد نقد هم قرار می‌گیرد این است که بخش قابل توجهی از این رقم اشتغال در کسب و کارهای خرد و در حد قابل توجهی اشتغال‌های غیررسمی است.

منصوری افزود: در همین یک‌ساله‌ای که در مورد آن صحبت می‌کنیم به میزان قابل توجهی در صنعت کارخانه‌ای ریزش نیروی کار داشتیم ولی همزمان در بخش خدمات با افزایش نیروی کار مواجه بودیم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نیاز بسیاری به اشتغال جدید داریم، گفت: سالانه به طور متوسط باید 850 هزار شغل ایجاد می‌کردیم. با توجه به آنکه هدف‌گذاری سال 97 حدود یک میلیون شغل بوده است، بدیهی است که با 609 هزار شغل عملا تا این هدف فاصله داریم. معاون وزیر کار گفت: اینکه در شرایط رکود و با رشد کم اقتصادی این میزان شغل ایجاد شده، قابل توجه است. کشور ایتالیا زمانی که نرخ رشد اقتصادی را تجربه می‌کرد نرخ بیکاری جوانانش 42 درصد بود، ولی در مورد ما این عدد اکنون 27 درصد است که نشان می‌دهد ظرفیت اقتصاد کشور چه در بخش رسمی و چه در بخش غیررسمی به‌گونه‌ای است که می‌تواند تا حدی این مساله را هضم کند.