فصل اصلاح ساختار شهرداری تهران

گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|

چابکسازی واژه‌ای است که در سال‌های اخیر بسیار شنیده‌ایم. سازمان‌ها و نهادهای مختلف به دنبال کوچک‌سازی و چابک‌سازی‌اند تا میزان بهره وری خود را بالا ببرند. البته منظور از چابک‌سازی فقط تعدیل نیرو نیست و در تعریف آن آمده است: «سازمان چابک سازمانی است که توانایی پاسخ به تغییرات پیش بینی نشده و غیر منتظره با روش‌های مناسب و در زمان مناسب و همچنین بهره‌گیری از تغییرات و کسب مزایای تغییر به عنوان فرصت‌ها را داشته باشد.» شهرداری تهران از جمله نهادهایی است که به دلیل فربه شدن بیش از حد در 12 سال گذشته و نیز تعداد زیاد نیروی انسانی که بسیاری از آنها عملا کاری برای انجام دادن ندارند، باید کوچک‌سازی شود. در سال 84 کل پست‌های مدیریتی شهرداری 785 مورد بود که این پست‌ها هم‌اکنون به عدد 2هزار و 183 پست سازمانی افزایش‌یافته یعنی پست‌های سازمانی 400 درصد افزایش‌یافته است.

به گزارش تعادل، اعضای شورای پنجم شهر تهران نیز با وقوف به این قضیه تاکید به اصلاح ساختار شهردار دارند و سید حسن رسولی، پنجم اسفند ماه در صحن شورای شهر تهران گفته بود: شایسته است شهردار تهران گزارش اجرای بند ۸ تبصره ۴ از بودجه سال ۹۷ مبنی بر کاهش 10 درصدی سطوح سازمانی و عناوین شغلی و پست‌های سازمانی غیرضرور را تا پایان اسفند سال جاری به شورای شهر ارایه کند و حداقل یک معاونت از معاونت‌های شهرداری تا پایان اسفند سال جاری حذف شود.

همچنین براساس تبصره ۴ لایحه بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران مکلف است، برای چابک‌سازی ساختار سازمانی و سازمان‌ها، شرکت‌ها و موسسات تابعه از طریق کاهش متوسط ۱۰ درصد واحدهای سازمانی، عناوین شغلی غیرمصوب و پست‌های زائد اقدام کند. علاوه بر این، با تصویب شورای شهر تهران، شهردار پایتخت مکلف به اصلاح ساختار شهرداری با محوریت کاهش تعداد معاونت‌ها از ۹ به ۶ معاونت و حذف پست قائم‌مقام و مشاور شد. موضوعی که به تازگی اعضای شورای شهر تهران با استناد به آن عنوان می‌کنند شهرداری باید تا پایان سال حداقل یکی از معاونت‌های خود را ادغام کند. این در حالی است که شهردار تهران نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و عنوان کرده بود که هنوز جمع‌بندی روشنی در این خصوص نداریم، اما به این سمت حرکت می‌کنیم.

   شتابزده و یک‌روزه نمی‌شود

روز گذشته نیز سکینه اشرفی، معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار عنوان کرد که اصلاح ساختار در شهرداری باید با آرامش و کار کارشناسی دقیق انجام شود و تصمیمی یک‌روزه و شتابزده نیست.

اشرفی در پاسخ به اینکه آیا تا پایان سال ادغام یکی از معاونت‌های زیرمجموعه شهرداری انجام می‌شود یا خیر؟ اظهار کرد: تغییر ساختار در شهرداری، یک روزه و یک ماهه نیست. با توجه به اینکه این موضوع در یکی از تبصره‌های بودجه سال ۹۷ بوده است، در دستور کار معاونت امور برنامه‌ریزی قرار گرفته است. در این راستا طرحی را آماده کرده‌ایم که در آن، فرآیندیابی معاونت‌های مختلف، سازمان‌ها و شرکت‌هایی که در شهرداری وجود دارد، مورد بررسی قرار گرفته است.

وی ادامه داد: برای هر تغییری در این سطح، نیاز به کار کارشناسی دقیق است، مطالعات کمیته کارشناسی به شورای اداری شهرداری به عنوان مرجع تغییر ساختار شهرداری ارایه خواهد شد و در دستور کار اسفندماه قرار خواهد گرفت. اگر این موضوع در شورای اداری تصویب شد، فرآیند کار کارشناسی تغییر ساختار انجام می‌شود؛ وگرنه این موضوع مورد بررسی بیشتر قرار می‌گیرد.

معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران با بیان اینکه سناریوهای مختلفی بررسی شده اما در حال حاضر صرفاً این موضوع در سطح کار کارشناسی است، افزود: ما با سازمان‌ها، شرکت‌ها و معاونت‌هایی روبه‌رو هستیم که دارای نیروهای متخصص هستند. همچنین ماموریت این سازمان‌ها به پایان نرسیده که ما بگوییم حذف یا ادغام شوند. در حوزه اصلاح ساختاری باید فعالیت‌ها با کار کارشناسی و آرامش انجام شود و تغییر ساختار شتابزده و یک‌روزه، ما را با آسیب‌های جدی مواجه می‌کند.

اشرفی هفته گذشته نیز با اشاره به حذف پست قائم‌مقامی در شهرداری تهران گفته بود: فقط پست قائم‌مقامی حذف شده و نمی‌توان افراد را حذف کرد، ۷۰ نفر در این ارتباط باید جایابی شوند و به جاهای خالی مثل پست معاونت شهرداران مناطق منتقل شوند. البته همه این افراد قائم مقام نیستند و شامل کارکنان دفاتر قائم‌مقام‌ها هم می‌شوند، چرا که پست‌های جانبی هم پیرامون پست قائم مقام ایجاد شده بود.

   نقش ساختارها در کارآمدی سازمان‌ها

مجید فراهانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر در گفت‌وگو با «تعادل» در این باره گفت: ساختار سازمانی هر نهادی نقش مهمی در روابط سازمانی آن مجموعه ایفا می‌کند به نحوی که یک سازمان بالنده این امکان را ایجاد می‌کند تا روابط طولی و عرضی سازمان به خوبی مدیریت و اجرای دستورها و فرامین تسهیل شود. بخصوص شهرداری تهران که یک سازمان کاملا خدماتی است و ارتباط نزدیکی با مردم دارد، ‌باید به گونه‌ای با شهروندان در ارتباط قرار گیرد که بتواند به خوبی پاسخگوی نیازهای مردم باشد. در واقع شهرداری تهران از این حیث که ارتباط نزدیکی با شهروندان دارد، با دولت متفاوت است. به همین دلیل ساختار سازمانی آن نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.

فراهانی با اشاره به اینکه بیش از 100سال از عمر شهرداری در پایتخت می‌گذرد، تصریح کرد: البته اگر موسس شهرداری‌ها را به مفهوم مدرن آن امیرکبیر بدانیم که برای اولین‌بار مدیرانی برای شهر تهران تعیین کرد و نام آن را بلدیه گذاشت و این اداره در طول سال‌های بعد از مشروطه به سازمان شهرداری تبدیل شد، ‌بیش از 150 سال از قدمت آن می‌گذرد. شهرداری تهران بعد از تصویب قانون شهرداری‌ها در دهه 20 مرتبا در حال تغییر و تحول بوده است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و معاونت‌های مختلفی برای آن تعریف شده و در سطح مناطق نیز شاهد تغییرات عمده در این نهاد بوده‌ایم. این امر باعث شده تا امروز ساختار شهرداری تهران به مثابه یک توپ چهل تکه باشد که در هر زمان و مکانی تکه‌ای به آن اضافه یا از آن کم شده است. به همین دلیل بازنگری جامع سازمانی در این نهاد ضرورت دارد تا بتواند به صورت کاملا سریع و چابک پاسخگوی نیازهای درون و بیرون سازمانی باشد.

این عضوشورای شهر تهران ادامه داد: به همین دلیل شهرداری تهران را مکلف کردیم تا پیشنهاد خود برای بازنگری یکپارچه کل ساختار شهرداری تهران اعم از صف و ستاد شامل مرکز، مناطق و شرکت‌های خود ارایه کند تا این کار در پرتو یک طرح کامل انجام شود. به همین دلیل طرحی که شورا در این خصوص آماده کرده بود، مبنی بر کاهش 9 معاونت به 6 معاونت در ستاد تغییر داده و خواستار ارسال لایحه از سوی شهرداری در این زمینه شدیم تا ساختار شهرداری تهران منسجم شود.

   اعطای فرصت به شهرداری

او در موافقت با صحبت سکینه اشرفی معاون شهردار مبنی بر اینکه اصلاح ساختار در شهرداری شتابزده و یک‌روزه نمی‌شود، گفت: این مطلب کاملا درست است.برای اینکه بتوانیم نگرش جامع و یکپارچه در بازطراحی ساختار شهرداری تهران داشته باشیم و شهرداری تهران طراحی جدید در ستاد و صف را تجربه کند، باید به شهرداری فرصت دهیم، با انجام کار کارشناسی و نیز الگو‌برداری از شهرداری‌های موفق دنیا ساختار جدیدی طراحی کند که در این ساختار ممکن است برخی معاونت‌ها ادغام شده، برخی تغییر ماموریت دهند و برخی بخش‌ها به‌طور کامل حذف شوند.

حسن رسولی، نایب‌رییس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران از جمله کسانی است که بر تغییر ساختار شهرداری تاکید دارد.

به گفته او، ایجاد حوزه‌های معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورا، امور اجتماعی و فرهنگی و توسعه منابع انسانی فاقد مصوبه و رعایت قوانین و مقررات جاری است، فقط 6 پست معاون شهردار به تصویب مراجع ذیصلاح رسیده؛ بنابراین حذف معاونت‌های مذکور و ادغام وظایف و ماموریت‌های آنها در حد حداکثر 6 معاونت ضروری است.

رسولی پیشتر در مصاحبه با «تعادل» گفته بود: «حد و اندازه شهرداری تهران در طول سال‌های گذشته بیش‌از حد فربه شده و این موضوع مورد تایید متخصصان است. به دلیل همین فربه گی سازمانی نیز ناکارآمد شده است، این توسعه به‌صورت افقی و عمودی در سطح معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه موجب موازی‌کاری و دوباره‌کاری انجام ماموریت‌ها در شهرداری تهران شده است. از این رو، به دنبال این هستم که تعداد معاونت‌های شهرداری تهران از 9 معاونت به حداکثر 6 معاونت کاهش یابد همچنین علاوه بر هرس سازمانی برای حذف چابک‌سازی پست‌های غیرضروری نیز اقدام شده است. زیرا برخی از این پست‌ها فاقد شرح وظیفه و ماموریت خاص هستند. پست‌هایی مانند، مشاور، قائم‌مقام و جانشین پست‌های غیرضروری هستند که کمکی به کارآمدی سازمان نمی‌کند.در بودجه سال 97 به شهرداری تهران الزام شده که 6 درصد از نیروهای موجود را کاهش دهد. همچنین به شهرداری اجازه داده شده معادل این 6 درصد، 3 درصد نیرو از نخبگان و متخصصان از طریق آزمون استخدامی جذب کند.»

   ابلاغ ساختار سازمانی جدید ۱۷ شهرداری

البته از آنجایی که مشکلات شهرداری‌ها در کلان‌شهرها تقریبا مشابه است، تغییر ساختار شهرداری‌ها نیز محدود به تهران نبوده و سایر شهرداری‌های کشور نیز موظف به تغییر ساختار شده‌اند. در این راستا روزگذشته مدیرکل دفتر نوسازی، تحول اداری و فنآوری اطلاعات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور از ابلاغ ساختار سازمانی۱۷شهرداری از ابتدای سال جاری با در نظر گرفتن رویکردهای جدید این حوزه خبر داد.

عباس کرکه آبادی با بیان این خبر اظهار کرد: از ابتدای سال ۹۷ تاکنون ساختار سازمانی شهرداری‌های مشهد، بابل، آمل، خرمشهر، اندیمشک، محمدشهر و مشکین دشت ابلاغ شده است.همچنین طی سال جاری ساختار سازمانی تعدادی از شهرداری‌های تازه ‌تأسیس شامل قیامدشت، تنکمان، اسلامشهر آق‌گل، فرح‌آباد، اجبارکلا وگوگ‌تپه ابلاغ شده است.

کرکه آبادی توضیح داد: دفتر نوسازی، تحول اداری و فناوری اطلاعات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با رویکرد جدید و اعمال ملاحظات حوزه ‌ساختار سازمانی، سیاست‌های کلی نظام اداری و ضوابط تشکیلاتی شهرداری‌ها و در راستای ایجاد ساختاری چابک، منعطف و کارآ پس از تشکیل نشست‌های تخصصی و جلسات‌ متعدد با مدیران و کارشناسان استانداری‌ها و شهرداری‌های ذی‌ربط ساختارهای فوق را ابلاغ کرد. در ساختارهای ابلاغی علاوه بر سیاست‌ها و ضوابط فوق، به تطبیق تعداد و عناوین واحدها و پست‌های سازمانی با مقتضیات هر شهر و شهرداری، امکانات و نیروی انسانی و وظایف و مسوولیت‌های واقعی و مورد عمل هر واحد سازمانی توجه شده است.