«نوپک» دلار را به زیر خواهد کشید؟

گروه انرژی| نادی صبوری |

عربستان سعودی امریکا را به کنار گذاشتن دلار از معاملات نفتی و فروختن نفت خام تولیدی‌اش به دیگر ارزهای جهانی تهدید می‌کند. رویترز به نقل از 3 منبع آگاه نزدیک به سیاست‌گذاران عربستان گزارش کرده که دولت عربستان سعودی هشدار داده است اگر طرح پیشنهادی برخی نمایندگان کنگره امریکا برای اجازه «تعریف اوپک به عنوان کارتل» که به «نوپک» موسوم است تصویب و اجرایی شود، معاملات نفتی خود را دیگر به دلار انجام نخواهد داد.

بر اساس این گزارش، مقامات و کارشناسان نفتی عربستان در ماه‌های اخیر این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند و برخی منابع به رویترز گفته‌اند که این موضوع با بعضی از کشورهای عضو اوپک نیز مطرح شده تا نظر مساعد آنها برای تغییر احتمالی ارز معاملات نفتی جلب شود. طرح مورد اشاره که قانون ضد کارتل‌های تولید و صدور نفت “نوپک NOPEC “ نام دارد، در صورت قانونی شدن به مراجع قضایی امریکا امکان می‌دهد تا سازمان کشورهای صادرکننده نفت- اوپک- را به عنوان یک نهاد تولیدی و بارزگانی مشمول قوانین امریکا علیه انحصارات قرار دهند. قوانین ضد کارتل در امریکا به منظور پیگیری و پیگرد قضایی اقدامات انحصاری از طریق تبانی و همکاری نهادهای تولیدی و تجاری تدوین و اجرا می‌شود.

این قوانین به منظور حمایت از حقوق خریداران در برابر اجحاف تولیدکنندگان و فروشندگان تصویب شده و هدف از آنها، تضمین رقابت بین عرضه‌کنندگان کالا در زمینه بهبود کیفی و کاهش قیمت است. مخالفان اوپک از زمان قدرت گرفتن این سازمان در دهه ۱۹۷۰ هر از چند گاهی از عنوان «کارتل نفتی» برای ابراز ناخرسندی از اقدامات این سازمان استفاده کرده‌اند. به گفته آنان، اعضای اوپک به جای رقابت باهم برای عرضه نفت به ارزان‌ترین قیمت، از طریق تبانی و با بهره‌برداری از سهم عمده سازمان در بازار جهانی، بهای مورد نظر خود را به خریداران «تحمیل» می‌کنند. به عبارت دیگر، وجود سازمان اوپک به زیان مصرف‌کننده است. با این حال، عنوان کارتل برای اوپک هرگز جنبه رسمی نیافته است. مقامات اوپک و مدافعان این سازمان، ضمن استدلالاتی در توجیه فرآیند قیمت‌گذاری نفت، تاکید داشته‌اند که اعضای اوپک را کشورهای مستقل تشکیل می‌دهند که به عنوان نهادهای «حاکمیتی» مشمول قوانین امریکا از جمله قوانین ضدکارتل نمی‌شوند.

به گفته کارشناسان، تبدیل این طرح به قانون که مستلزم تصویب در کنگره و امضای رییس‌جمهوری است، چندان محتمل نیست. به گزارش رویترز، مقامات سعودی در مورد این گزارش اظهارنظری نکرده‌اند و مقامات دولتی امریکا نیز گفته‌اند که از اظهارنظر پیرامون طرح‌های کنگره معذور هستند. یک منبع آگاه در این مورد به رویترز گفته است که سعودی‌ها خوب می‌دانند می‌توانند از دلار مورد استفاده در معاملاتشان مانند یک سلاح هسته‌ای استفاده کنند. یک منبع دیگر عنوان کرده است: «سعودی‌ها می‌گویند بگذار امریکا قانون نوپک را اجرا کند و آن وقت تبعات آن را که فروپاشی اقتصاد همین کشور خواهد بود ببیند»

وزارت انرژی عربستان سعودی واکنشی به این خبر و درخواست رویترز برای ارایه نظر در این زمینه نشان نداده است. وزارت انرژی امریکا نیز به درخواست‌ رویترز پاسخی نداده است اما ریک‌ پری وزیر انرژی این کشور پیشتر گفته بود که تصویب نوپک می‌تواند عواقبی ناخواسته را برای این کشور به همراه داشته باشد. اجرایی شدن تهدید عربستان سعودی در مورد تغییر ارز معاملاتی نفت و پیروی سایر اعضای اوپک از آن قطعاً باعث تضعیف موقعیت دلار به عنوان مهم‌ترین ارز در مبادلات جهانی خواهد شد. چنین تحولی با استقبال کشورهایی مانند روسیه به عنوان تولید‌کننده و چین و اتحادیه اروپا به عنوان مصرف‌کننده مواجه خواهد شد که خواستار تنوع در ارزهای مورد استفاده در بازرگانی بین‌المللی هستند زیرا معتقدند که موقعیت ممتاز دلار به حفظ موقعیت سیاسی برتر امریکا در جهان کمک می‌کند. روسیه که هدف تحریم‌های ایالات متحده است تاکنون تلاش‌هایی برای فروش نفت خام خود به یورو و یوآن چین داشته است اما حجم این محموله‌ها قابل توجه نبوده است.

ایران و ونزوئلا که آنها نیز هدف تحریم‌های امریکا هستند تلاش می‌کنند نفت خامشان را به ارزهای دیگر بفروشند اما این اثر چندانی روی هژمونی دلار ندارد. با این حال اگر یار غار امریکا یعنی عربستان سعودی به باشگاه‌ معامله‌کنندگان بدون دلار بپیونند ماجرا شکلی متفاوت به خود خواهد گرفت.  عربستان سعودی یک دهم تولید نفت خام جهانی را بر عهده دارد و سال گذشته از فروش نفت خام 365 میلیارد دلار عایدی داشته است. بر اساس قیمت، نفت خام 2 الی 3 درصد از کل تولید ناخالص جهانی دنیا را تشکیل می‌دهد، با در نظر گرفتن قیمت‌های فعلی ارزش نفت خام تولیدی کل جهان سالانه 2.5 تریلیون دلار است.

تمام نفت خامی که امروز در جهان معامله می‌شود به دلار نیست اما حداقل 60 درصد آن با این ارز انجام می‌شود. معاملات آتی نیز اغلب به دلار هستند. بورس‌های ICE و ‍CME که بزرگ‌ترین بازارها برای تبادل انرژی هستند در سال 2018 نفت میزبان معامله نفت و مشتقات آن به ارزش اسمی 5 تریلیون دلار بودند.

رویترز در گزارش خود مدعی شده است که خروج سال گذشته قطر از اوپک به دلیل واهمه این کشور از تاثیر تحرکات برای قانون نوپک بر روابط آنها با امریکا بوده است.

عربستان در حال حاضر 1 تریلیون دلار در امریکا سرمایه‌گذاری کرده است و در خزانه‌داری این کشور نیز 160 میلیارد دلار پول نگهداری می‌کند.