شکاف 3 واحد درصدی تورم دهک‌ها
گروه اقتصاد کلان|
گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که شکاف تورمی میان دهک‌های اول و دهم کشور در پایان سال 97 به بیشترین میزان خود رسیده است. در حالی که نرخ تورم متوسط دهک اول (فقیرترین طبقه) در اسفندماه سال گذشته 25.9 درصد شده، این شاخص برای دهک دهم به 28.9 درصد محاسبه شده است و از همین رو شکافی 3 واحد درصدی را به بار آورده است. از مهم‌ترین عوامل این رویداد به افزایش نرخ ارز و کالاهای وارداتی مورد استفاده طبقات بالایی جامعه و یارانه‌های دولتی برای حمایت از طبقات پایینی اشاره می‌کنند.
سهم دهک‌ها از تورم
به گزارش «تعادل» مرکز آمار کشور شاخص قیمت مصرف‌کننده را بر اساس طبقات هزینه‌ای کشور منتشر کرد. این گزارش به منظور بررسی تغییرات قدرت خرید دهک‌های مختلف کشور محاسبه می‌شود و در آن مبنای محاسبه تورم، تاثیرات متفاوتی است که کالاها بر زندگی افراد جامعه دارد. به عنوان مثال یک کیلو گوشت ممکن است در سرتاسر شهر تهران به یک قیمت ثابت باشد، اما هزینه این کالا که منبع اصلی تامین پروتئین محسوب می‌شود، در خانواده ای که حقوق ماهانه آن یک میلیون تومان است، بسیار سنگین‌تر از خانواده‌هایی است که حقوق بالای ده میلیون تومان دارد. هزینه یک کیلو گوشت اگر 100 هزار تومان باشد، در خانواده اولی 10 درصد از کل درآمد و در خانواده دوم 1 درصد محسوب می‌شود. بنابراین با افزایش قیمت در این کالا که سهم پولی بیشتری از سبد کالایی خانوارهای کم‌درآمد است، نرخ تورم بیشتری از خانوارهای دوم تجربه می‌کنند.
بنابراین درست است که سبد کالا برای همه دهک‌ها مشترک است، اما برای تعیین نرخ تورم دهک‌ها، وزن گروه‌های کالاها را به نسبت دهک‌های هزینه‌ای متغیر می‌کنند. به این شکل که گروه کالایی خوراکی در میان دهک اول (فقیرترین) 43.30 درصد است و به همین ترتیب تا دهک دهم این وزن کاهش می‌یابد. برای دهک دهم (غنی‌ترین) این رقم 17.22 درنظر گرفته شده است. یعنی بر اساس آمارهایی که در محاسبات مربوط به بودجه خانوارهای کشور بدست آورده‌اند، 43 درصد از هزینه‌های دهک اول تنها به اقلام خوراکی اختصاص می‌یابد و بر همین اساس تاثیرات تغییرات قیمتی در گروه خوراکی را با رقم گفته شده محاسبه می‌کنند.
بالعکس ضریب گروه کالاهای غیر خوراکی در میان دهک اول 56.7 و در میان دهک دهم 82.7 درنظر گرفته شده است.
روند معکوس تورم در میان دهک‌ها
بر اساس گزارش مرکز آمار کشور نرخ تورم کل کشور در اسفند ماه ١٣٩٧ برابر ٢٦,٩ درصد است که در دهک‌های مختلف هزینه‌ای در بازه ٢٥.٩ درصد برای دهک اول تا ٢٨.٩ درصد برای دهک دهم نوسان دارد.
نکته جالب این است که تا اردیبهشت ماه سال 97 نرخ تورم در میان دهک اول بیشتر از دهک دهم بود و از این ماه بود که نرخ تورم در میان دهک‌ها روندی برعکس به خود گرفت. در اردیبهشت سال 97 نرخ تورم متوسط دهک اول به میزان 8.2 درصد بود، در حالی که همین شاخص برای دهک دهم 7.9 درصد محاسبه شده بود.
نتایج محاسبات تا این ماه نشان می‌داد تورمی که اقشار پردرآمد جامعه با آن مواجه بودند کمتر از کم‌درآمدها بود؛ درواقع این تورم نشان می‌داد که اقلام سبد مصرفی دهک‌های کم‌درآمد باید مورد حمایت واقع شود.
مهم‌ترین دلیل برای توضیح سبقت تورم در میان دهک‌های پایینی در این زمان به رشد قیمت کالاهای خوراکی نسبت به غیرخوارکی بوده است.
اما این روند از ماه خرداد سال 97 تغییر کرد به طوری که در این ماه نرخ تورم متوسط دهک‌های اول 8.1 و دهک دهم 8.2 درصد شد. از همین ماه شکاف نرخ تورم در میان دهک‌های یکم و دهم بیشتر شد تا اینکه در آذر ماه امسال این شکاف به رقم 2.4 واحد درصد رسید. این روند در بهمن و اسفند به اوج خود رسیده است. در بهمن ماه سال 97 نرخ تورم دهک اول کشور 22.5 درصد و برای دهک دهم 25.3 درصد شد و به همین ترتیب فاصله تورمی این دو دهک به 2.8 واحد درصد رسید. در اسفند ماه هم نرخ تورم دهک اول 25.9 درصد و برای دهک دهم 28.9 درصد محاسبه شده که فاصله تورمی آنها به بالاترین حد امسال یعنی 3 واحد درصد رسیده است.
درباره علت این اتفاق گفته می شود که از آنجاکه معمولا کالاهای وارداتی سهم بیشتری در سبد خوراکی دهک‌های بالای هزینه‌ای دارند لذا نرخ ارز که از ابتدای سال جاری تا پایان شهریور افزایش چشمگیری داشته و موجب افزایش قیمت کالاهای خارجی نسبت به کالاهای تولید داخل شده، بر آمار نرخ تورم این دهک‌ها تاثیر گذاشته است. از سوی دیگر شکاف تورمی ایجادشده در بخش کالاهای غیرخوراکی و خدمات نیز عمق بیشتری پیدا کرده است که به‌نظر می‌رسد دلیل اصلی این امر، استفاده دهک‌های اول درآمدی از کالاهای لوکس و وارداتی باشد. بر این اساس، افزایش نرخ ارز تاثیر بسیار زیادی بر محاسبه تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات این دهک گذاشته است.
علت مهم دیگری که از آن یاد می‌شود این است که با افزایش یکباره قیمت‌ها و کاهش شدید قدرت خرید دهک‌های پایین هزینه‌ای کشور که همزمان با رشد نرخ دلار رخ داد، دولت تلاش کرد برنامه‌هایی برای کاهش فشار بر طبقات پایین جامعه اجرا کند. از جمله این برنامه‌ها اعطای سبدهای غذایی و دادن یارانه به کالاهای اساسی بود. کالاهای اساسی ای که مشمول دریافت بیشترین یارانه می‌شدند شامل گوشت، لبنیات و دیگر خوراکی‌ها می‌شد. درست است که در بازار شاهد افزایش قیمت در همین کالاها بوده‌ایم، اما کالاهای مذکور به دلیل کنترل و یارانه‌های دولتی نسبت به دیگر کالاها از افزایش همشکلی برخوردار نشدند.
در محاسبات مرکز آمار نرخ‌های تورم دو گروه کالاهای خوراکی و غیرخوراکی هم بر مبنای دهک‌ها اعلام می‌شود. بر اسا س این گزارش محدوده تغییرات تورم دوازده ماهه در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین ٣٤.٩ درصد برای دهک اول تا ٣٨.٩ درصد برای دهک دهم است. هم چنین اطلاع مذکور در مورد گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» بین ١٨.٧ درصد برای دهک اول تا ٢٦.٧ درصد برای دهک دهم است.
فاصله تورمی در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» نسبت به ماه قبل ٠.٧ واحد درصد و در گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» نسبت به ماه قبل ١.٢ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.
