چگونه شوک ارزی منافع و رانت خلق می‌کند؟
احسان سلطانی
این پرسش برای بعضی پیش آمده که چگونه شوک ارزی منافع و رانت خلق می‌کند؟ ارایه مثالی ساده اما واقعی می‌تواند به روشن شدن موضوع کمک کند. شخص ورشکسته‌ای در ابتدای سال پیش ۵ میلیارد تومان بدهی و در همین حال یک میلیارد تومان موجودی کالا داشت. این شخص (چون به دولت اعتماد نداشت)، با وجود اظهارات مقامات پیش بینی کرد که قیمت ارز و به تبع آن بهای همه کالاها بالا برود. بنابراین او یک میلیارد تومان از بانک وام گرفت و موجودی کالای خود را به دو میلیارد تومان رسانید.
در ابتدای سال جاری این شخص (با توجه به ۳ برابر شدن قیمت ارز و اغلب کالاها) ۶ میلیارد تومان موجودی کالا و در همین حال حدود همین مقدار بدهی دارد.
در نتیجه این شخص ورشکسته که فقط یک-پنجم بدهی خود دارایی داشت، هم‌اکنون دارایی و بدهی‌اش برابر شده و دیگر ورشکسته نیست.
شوک ارزی برنامه‌ریزی شده سال ۱۳۹۷ که توسط سه وجهی «دولت، شبه دولتی‌ها و شبه خصوصی ها» اجرا شد در جهت کسب منافع و رانت‌های کلان بود. در این مسیر بدهکاران و ورشکستگان اقتصادی نه تنها بدهی خود را تسویه کردند که دارایی‌های جدیدی هم تشکیل دادند.
شخص (واقعی) مورد بحث فردی عادی است که نه به رانت‌های اطلاعاتی، منابع و ارز دسترسی دارد و نه به قدرت متصل است، اما اشخاصی که به رانت‌ها و قدرت دسترسی داشتند، به منافع بس عظیمی دست پیدا کردند. منافع حاصل از کودتای ارزی سال ۱۳۹۷ به حدی زیاد بود که لشکری از مزدبگیران در رسانه‌ها و محافل دیگر بسیج شدند که تا حد امکان نرخ ارز بالا برود. نحله‌هایی که ادعای علم اقتصاد داشتند در یک سال و نیم اخیر (بدون توجیه علمی یا حتی منطقی) در جهت افزایش نرخ ارز تلاش و در برابر بی‌ثبات‌سازی اقتصاد کلان کشور و هرج و مرج و غارت اقتصاد کشور سکوت کردند.پاول کروگمن اقتصاددان نوبلیست می‌گوید؛ «افکار نادرست بدان علت شکوفا می‌شود که به سود گروه‌های قدرتمند است».
