از لزوم توسعه تولیدات سنتی تا راه‌اندازی صنایع تبدیلی
بنابر مطالعات انجام شده، قریب به ۹۰ درصد از محصولات کشاورزی، به واسطه زراعت در روستاها تامین می‌شود و همین عدد و رقم به تنهایی برای به تصویر کشیدن اهمیت روستاها در اقتصاد و نظام تولیدی کشور کفایت می‌کند.
در ابتدای انقلاب با دستور تاسیس جهاد سازندگی و بنیاد مسکن صادر و بواسطه آن، موفقیت‌های بسیاری در عرصه روستایی کشور رقم خورد، حوزه‌ای که متاسفانه تا پیش از آن و در دوران ستمشاهی با غفلت‌های بسیاری مواجه بود و همین کم توجهی‌ها، مسبب تحمیل آسیب‌ها و خسارات بسیاری به اقتصاد و تولید کشور شد و چه بسیار فرصت سوزی‌هایی که در سایه شوم این کم توجهی متوجه کشور شد.
با مطالعه گزارش و مقالات منتشر شده در ارتباط با روستاها و اهمیت آن در اقتصاد و تولید کشور این واقعیت عیان می‌شود که سرچشمه و نقطه ابتدایی بسیاری از نارسایی‌ها، نابرابری‌های اقتصادی، عقب ماندگی‌ها، بیکاری‌ها و در یک کلام، چالش‌های اقتصادی از روستاها آغاز می‌شود، طرح این موضوع به معنای هزینه ساز یا دردسر ساز بودن حوزه‌های روستایی نیست، بلکه کم توجهی به این مناطق به مثابه خشت اولی است که با تعبیه نادرست آن، تا ثریا دیوار را کج خواهد کرد، به تعبیر دیگر، روستاها فرصتی بالقوه و بسیار موثر محسوب می‌شوند که غفلت از آنها، باعث بروز تهدید‌های جدی در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی و تولیدی خواهد شد.
تجربه سالیان گذشته و مطالعه بررسی‌های موجود نشان می‌دهد، بخش قابل توجهی از فقرای کشور در مناطق روستایی سکونت دارند و اساسا یکی از عوامل اصلی در رشد و گسترش حاشیه نشینی را نیز باید در مهاجرت از روستاها، جست‌وجو کرد، مهاجرتی که علت آن کمبود امکانات، توزیع نامتوازن ثروت میان شهر‌ها و روستا‌هاست و به تبع در چنین شرایطی، روستانشینان برای برخورداری از فرصت‌ها و امکانات مطلوب‌تر به ناچار عطای سکونت در روستاها را به لقایش می‌بخشند و همین خروجِ از مناطق روستایی، سرمنشأ بروز و تحمیل آسیب‌هایی جدی به اقتصاد کشور می‌شود.
با در نظر گرفتن این واقعیت که اقتصاد کشور‌های در حال توسعه (همچون ایران) به‌شدت متکی به کیفیت اقتصاد روستایی است، بیش از پیش به اهمیت روستاها و نقش کلیدی حوزه‌های جغرافیایی اینچنینی در فراز و فرود‌های اقتصادی کشور پِی خواهیم برد.
آنچنان که آمار و ارقام منعکس شده در اخبار و گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهد بیش از سه میلیارد نفر از جمعیت موجود در دنیا، در مناطق روستایی سکونت دارند که البته احصاء معدل برای این آمار امری علمی و صحیح به نظر نمی‌رسد، زیرا ضریب سکونت مردم در مناطق روستایی به فراخور کشور‌ها و میزان توسعه یافتگی آنها بسیار متفاوت است، اما آنچه در این خصوص قابل کتمان نیست به اهمیت روستاها در فراز و فرود‌های یک کشور در تمامی عرصه‌های اقتصادی، تولیدی، صنعتی، فرهنگی، کشاورزی و حتی سیاسی باز می‌گردد. این اصل و قاعده در خصوص کشور ایران نیز مصداق دارد و با این تعبیر و اوصاف هر آنچه برای توسعه روستاها تلاش شود به همان میزان ضرباهنگ توسعه کشور در عرصه‌های گوناگون از جمله اقتصادی با سرعت و شتاب فزاینده‌تری همراه خواهد شد.
باید به تلخی اذعان کرد با وجود توجه ویژه امام راحل (ره) از ابتدای انقلاب به مناطق روستایی و نگاه ویژه و ژرف مقام معظم رهبری به این عرصه، ضریب اقدامات انجام شده با ظرفیت‌های موجود در مناطق روستایی کشور همسان نیست، البته انصاف حکم می‌کند، میزان اقدامات عمرانی و تلاشی که برای آبادانی روستاها از حیث زیرساختی در طول چهار دهه اخیر عملیاتی شده (در راستای تاکیدات و رهنمود‌های امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری) نادیده انگاشته نشود، اما با همه این اوصاف و با وجود تاکیدات دلسوزان نظام و انقلاب، از حیث تولیدی به روستاها به میزانی که باید توجه نشده است.
روستاها کانون و قطب مولد کشور در عرصه‌های زراعی و باغی
در میان تولیدات مورد نیاز یک کشور، تامین و تولید محصولات زراعی کشاورزی و باغی که در دایره اقلام غذایی قابل تعریف است از اهمیت بسزایی برخوردار است و به واقع از روستاها می‌توان به عنوان بستری تاثیرگذار در تامین استقلال، سلامت و امنیت غذایی کشور یاد کرد. بدون تردید، ایجاد رونق در نظام تولیدی کشور که به عنوان شعار سال از سوی مقام معظم رهبری برگزیده شده، صرفا به تولیدات صنعتی خلاصه نمی‌شود و در این دایره گسترده، تولیدات زراعی و باغی نیز قرار می‌گیرد.
تولیداتی که تقریبا اکثر قریب به اتفاق کشور‌های توسعه یافته، در این حوزه، به توانمندی‌ها و موفقیت‌های بسیاری نائل شده‌اند و اساسا پیشرفت در حوزه تولیدات روستایی به عنوان پیش نیاز یک توسعه تمام عیار و همه‌جانبه مطرح است.
مصطفی قره چایی، یکی از فعالان کشاورزی با اشاره به لزوم توجه هر چه بیشتر به روستاها از سوی دستگاه‌های ذی ربط و مسوولان و مدیران استانی و کشوری اظهار کرد: سیر و روند طی شده در خصوص روستاها موید این واقعیت تلخ است که متاسفانه به دلایل گوناگون، بسیاری از روستا‌های کشور در طول سالیان و دهه‌های اخیر با معضل مهاجرت و خالی شدن از سکنه مواجه شده‌اند، امری که از آن تحت عنوان گام نخستین اضمحلال مناطق روستایی یاد می‌شود.
وی افزود: تردیدی وجود ندارد که پایه اصلی و محوری فعالیت و کسب و کار روستانشینان بر دو حوزه کشاورزی و دامداری استوار می‌شود و فعالیت‌های مرتبط با این عرصه به فراخور شرایط حاکم بر مناطق روستایی و پتانسیل‌ها و ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی با تنوع و تکثر قابل توجهی همراه است و هرکدام از این عرصه‌ها به نوبه خود سهمی ویژه در تامین امنیت غذایی کشور ایفاء می‌کند.
قره چایی در ادامه بیان کرد: به دلایل گوناگون همچون خشکسالی، تغییرات اقلیمی، واردات بی‌رویه، برخی بی‌برنامگی‌ها و ... حوزه‌های روستایی کشور و به تبع آن روستانشینان با معضلات اقتصادی بسیاری مواجه شده‌اند و همین عارضه انگیزه خروج روستانشینان از مناطق روستایی و بروز تغییر کاربری‌های بسیار در اراضی روستایی را فراهم کر ده است.
این فعال زراعی و کشاورزی در غرب استان تهران در ادامه بیان کرد: واقعیت این است که در شرایط فعلی اقتصادی جامعه و در مقطعی که دشمن جنگ اقتصادی با ایران اسلامی را در دستور کار قرار داده است، ضرورت اهمیت و توجه به مناطق روستایی (و به تعبیر صحیح‌تر، اقتصاد روستایی) فزاینده‌تر از قبل شده و می‌طلبد با اتخاذ تدابیر هوشمندانه در راستای بهبود اقتصاد روستایی و توسعه و رشد هر چه بیشتر آن تلاش افزون‌تری در دستور کار قرار گیرد.
چندی پیش، مسعود گودرزی، نماینده شهرستان‌های ممسنی و رستم آباد در مجلس شورای اسلامی در حاشیه بازدید از روستای سراب بهرام، اظهار کرد: خشکسالی‌های تجربه شده در سال‌های گذشته و کم آبی، کیفیت زندگی روستانشینان را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است و در چنین شرایطی انتظار می‌رود با عمران و بازسازی هر چه بیشتر روستاها برای ایجاد درآمد، کارآفرینی و ارتقای معیشتی روستانشینان برنامه‌ریزی شود. وی در ادامه می‌افزاید: بسیاری از روستا‌های کشور، از استعداد‌ها و توانمندی‌های طبیعی بسیاری برای پیشرفت و توسعه برخوردار هستند، اما به دلیل برخی کاستی‌ها و نارسایی‌ها، استعداد‌های بالقوه موجود رها شده‌اند و متاسفانه بسیاری از مردم ساکن در روستاها در فقر، تنگدستی و محرومیت به سر می‌برند و برای برون رفت از این وضعیت دشوار به مهاجرت و عزیمت به مناطق شهری مبادرت می‌ورزند.
یکی دیگر از ظرفیت‌های موجود در مناطق روستایی به عرصه گردشگری معطوف می‌شود، حوزه‌ای که با برنامه‌ریزی مدون و اصولی قادر به میزبانی از خیل عظیمی از توریسم‌ها و گردشگران خواهد بود که با توجه به موضوعیت این امر در قالب میراث فرهنگی و گردشگری از طرح و واکاوی هر چه بیشتر آن در این گزارش اجتناب می‌کنیم.
تولیدات سنتی و ظرفیت ویژه این صنعت در اشتغالزایی از دیگر استعداد‌های نهان و آشکار در مناطق روستایی به شمار می‌رود که باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و فراهم‌سازی بازار مناسب عرضه و فروش و بازاریابی حرفه‌ای، بستر رونق تولید در این عرصه را بیش از گذشته فراهم کرد.
راه‌اندازی و توسعه مراکز و کارخانجاتی که در قالب صنایع تبدیلی و تکمیلی قابل تعریف هستند در این مناطق، از دیگر ضروریاتی است که به موازات برخورداری این عرصه‌ها و حوزه‌های جغرافیایی از قابلیت‌های زراعی و باغی، نقش قابل توجهی در حصول رونق تولید ایفاء می‌کنند و قطعا با تامین و عملیاتی ساختن موارد ذکر شده در این گزارش، توسعه روستایی به نحو هر چه مطلوب و شایسته‌تری محقق خواهد شد، توسعه‌ای که قطع به یقین به ایجاد رونق تولید هر چه بیشتر در کلان اقتصاد کشور منتهی می‌شود و بدون تردید از منافع و مزایای چنین موفقیتی، کلیت اقتصاد کشور و تمامی آحاد جامعه، (به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم) منتفع خواهند شد.
