نفوذ شرکاء در مقاصد صادراتی ایران

تعادل |

جدیدترین آمار کمیسیون اروپا، نشان از افت صادراتی ایران به اتحادیه اروپا دارد. ریز جزئیات آماری بیانگر این است که ارزش صادرات ایران از 15 میلیارد و942 میلیون یورو  در سال 2008 به حدود 9.5 میلیارد یورو در سال 2018 کاهش یافته است. این رقم حتی در مقایسه با آمارهای سال 2017 نیز افت 6 درصدی را نشان می دهد. بنابراین آمارها، صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا طی دوازده سال با وجود نوسانات، با کاهش 5 میلیارد یورویی روبه‌رو شده است. مطابق آمارها، تراز بازرگانی ایران با اتحادیه اروپا طی سال های 2007 تا 2018 حدود 3.4 میلیارد یورو کاهش یافته است. این در حالی است که بنابر آمار منتشر شده، در سال 2007 صادرات کالایی «عراق» به اتحادیه اروپا به لحاظ ارزشی کمتر از یک دوم صادرات ایران بوده اما صادرکنندگان عراقی توانستند در سال 2018  حدود 16.4 میلیاردیورو کالا به این منطقه صادر کنند.  بر این اساس، تراز بازرگانی عراق با اتحادیه اروپا حدود 7.3 میلیارد یورو به نفع عراق افزایش را تجربه کرده است.  از آن‌سو، میزان صادرات «آل سعود» به  اتحادیه اروپا، بیش از 3 برابر صادرات کالایی ایران رسیده، به طوری‌که مطابق آمار ارائه شده، میزان صادرات این کشور به بازارهای اروپایی به 31  میلیارد یورو در سال 2018 رسیده است. اما در این میان آمار صادرات «ترکیه» به اعضای اتحادیه اروپا قابل توجه‌تر است؛ چراکه صادرکنندگان این کشور توانستند طی یک بازه زمانی 12 ساله صادرات کالایی خود را به اتحادیه اروپا حدود 1.6 برابر افزایش داده و به رقم 76 میلیارد یورو در سال 2018 برسانند. ارزیابی روند صادرات رقبای ایران حکایت از نفوذ آنها در بازارهای هدف صادراتی ایران از کشورهای اروپایی دارد.

   ریز تجارت با اتحادیه اروپا

براساس آمارهای کمیسیون اروپا، ارزش صادرات کالایی ایران به اتحادیه در سال 2018 ، حدود 9.5 میلیارد یورو بوده که نسبت به سال 2017 تقریبا 6 درصد کاهش یافته است. روند صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی سال های 2007 تا 2018 نیز علیرغم نوساناتی که داشته، در مجموع با کاهش حدود 5 میلیارد یورویی طی 12 سال همراه بوده است.  در سال 2007، صادرات کالایی عراق به اتحادیه اروپا به لحاظ ارزشی کمتر از یک دوم صادرات ایران بوده؛ در حالی‌که اکنون صادراتش به اتحادیه اروپا بیش از 1.5 برابر صادرات ایران به اتحادیه اروپاست و در سال 2018 حدود 16.4 میلیارد یورو کالا به این منطقه صادر کرده است.   

صادرات کالایی عربستان سعودی به اتحادیه اروپا که طی سال های متوالی روند نزولی را دنبال کرده بود، از سال 2016 ، روندش معکوس شده و به حدود 31 میلیارد یورو در سال 2018 رسیده است. یعنی بیش از 3 برابر صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا.  بعد از بحران مالی جهانی، صادرات کالایی کشور ترکیه به اتحادیه اروپا شروع به افزایش کرد و طی یک دهه به روند صعودی خود ادامه داد. این کشور توانست طی 12 سال صادرات کالایی خود را به اتحادیه اروپا حدود 1.6 برابر افزایش دهد و به رقم 76 میلیارد یورو در سال 2018 برساند.  صادرات 9.5 میلیارد یورویی کالا از ایران به اتحادیه اروپا و واردات حدود 9 میلیارد یورویی ایران از این منطقه، تراز بازرگانی  0.5 میلیارد یورویی ایران و اتحادیه اروپا را در سال 2018 رقم زده است. در حالی که، کشور عراق با 16.4میلیارد یورو صادرات کالا به اتحادیه اروپا و 3.6 میلیارد یورو واردات کالا از این منطقه، در سال 2018 تراز بازرگانی 12و7 میلیارد یورویی با اتحادیه اروپا داشته است.       

براساس گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران، تراز بازرگانی ایران با اتحادیه اروپا طی سال های 2007 تا 2018 حدود 3.4 میلیارد یورو کاهش یافته؛ در حالی که طی این مدت، تراز بازرگانی عراق با اتحادیه اروپا حدود 7.3 میلیارد یورو به نفع عراق افزایش داشته است. تراز بازرگانی عراق طی سه سال اخیر، می تواند بازتاب تلاش عراق برای توسعه روابط تجاری خود با کشورهای اروپایی باشد.  بهبود قابل توجه تراز بازرگانی عراق با اتحادیه اروپا، عمدتا به دلیل افزایش صادرات کالایی عراق به این منطقه بوده است.

به نظر می رسد، سهم عراق در میزان وارداتی که اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از منطقه خود دارد به طور قابل ملاحظه ای  در حال افزایش است؛ به طوری‌که این سهم در سال 2018 به حدود 0.8 درصد رسیده است. در حالی که در سال 2018 سهم ایران در واردات اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از منطقه، حدود 0.5 درصد برآورد می‌شود که با احتساب نفت محاسبه شده است.      

کالاهای صادراتی عراق در سال 2018 عمدتا به کشورهای «یونان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و آلمان» صادر شده است. بررسی مقاصد عمده صادراتی عراق در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا، طی سال 2018 گویای تغییرات معنادار صادرات عراق به کشور یونان است. صادرات کالایی عراق به یونان طی سال های یک دهه (2018-2008 ) حدود 4.5 میلیارد یورو افزایش یافته است. به عبارتی بیش از 63 درصد تغییر ارزش صادرات عراق به اتحادیه اروپا طی این مدت به علت افزایش صادرات این کشور به یونان بوده است.

نکته جالب توجه دیگر، کاهش  1.2میلیارد یورویی صادرات کالایی ایران به «یونان» طی سال های 2018-2008 است. چنین افت ارزش صادراتی از سمت ایران و صعود ارزش صادراتی از سمت عراق به کشور یونان، می‌تواند به معنای نفوذ کشور رقیب در بازار هدف صادراتی ایران و از دست دادن این بازار باشد. چنین رویدادی در رابطه با کشور اسپانیا نیز تا حدی به چشم می‌خورد. کاهش یک میلیارد یورویی صادرات ایران در مدت مذکور، همزمان با افزایش 600 میلیون یورویی صادرات عراق به این کشور رخ داده است. ریز آمار صادرات ایران به بازارهای «اسپانیا» در سال 2008  برابر با 3 میلیارد و 90 میلیون یورو بوده که این رقم در سال 2018 به 2 میلیارد و 25  میلیون یورو کاهش یافته است.   این در حالی است که بنابر آمارها، میزان صادرات عراق از  یک میلیارد و 228 میلیون یورو در سال 2008 به یک میلیارد و 818 میلیون یورو در سال 2018 افزایش یافته است.  بنابراین ضمن اینکه به نظر می‌رسد، کشور عراق طی یک دهه گذشته در توسعه روابط تجاری خود با یونان موفق بوده و توانسته سهم بازار ایران را در کشور یونان به دست آورد، نگرانی جایگزین شدن عراق با ایران در سایر مقاصد صادراتی عضو اتحادیه اروپا نیز وجود دارد. از جمله این مقاصد، می‌توان به کشور اسپانیا اشاره کرد که در حال حاضر دومین مقصد عمده صادراتی ایران به اتحادیه اروپا است.

 از سوی دیگر، روند صادرات ایران به «ایتالیا» طی سال‌های 2008 تا 2018 نشان از افت صادراتی به این کشور دارد. به طوریکه مطابق آمارها، میزان صادرات ایران در سال 2008  برابر 3 میلیارد و 920 میلیون بوده که در سال 2018 این رقم به 2 میلیارد و 925  میلیون یورو کاهش یافته که نشان از افت 995 میلیون یورویی دارد.  این در حالی است که عراق اگرچه میزان صادراتش به ایتالیا از 2008 تا 2018 از 3 میلیارد و936 میلیون یورو به 3 میلیارد و837  میلیون یورو کاهش یافته، اما همچنان نفوذ بیشتری در بازار این کشور نسبت به تجار ایرانی دارد.

«هلند» دیگر شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا است که رقم صادرات ایران به کشور از 2 میلیارد و 689 میلیون یورو در سال 2008 به  2 میلیارد و 672 میلیون یورو  در سال 2018 کاهش یافته است. این در حالی است که میزان صادرات عراقی ها به کشور هلند از یک میلیارد و193 میلیون یورو در سال 2008  به 2 میلیارد و739 میلیون یورو در سال 2018 افزایش یافته است.

همچنین مطابق آمارها، «آلمان» هم از دیگر شرکای تجاری ایران در اتحادیه اروپاست که صادرکنندگان ایرانی در سال 2008  برابر 530 میلیون یورو  کالا روانه بازارهای این کشور کردند که در سال 2018 این میزان صادرات به 405 میلیون یورو کاهش یافته است. این در حالی است که تجار عراقی توانسته اند میزان صادرات خود را از 138 میلیون یورو در سال 2008 به یک میلیارد و 66  میلیون یورو  در سال 2018 افزایش دهند.