آنالیز تجارت با شرکاء

تعادل|

تراز تجاری ایران در سال 1397 مثبت اعلام شد. بنابر آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، صادرات کالا تا پایان سال 1397 با احتساب میعانات گازی به 44 میلیارد و310 میلیون دلار سیده، کـه نسبت به سال 96 از نظر ارزشی 7,5 درصد کاهش را تجربه کرده است. در مقابل، میزان واردات کشور در این بازه زمانی، به ارزش 42 میلیارد و 612 میلیون دلار بوده که نسبت به سال قبـل 75,21 درصد از نظر ارزش کاهش داشته است. بر این اساس، تراز تجاری سال ۹۷ معادل یک میلیارد و700 میلیون دلار مثبت گزارش می‌شود. اما براساس آمار اعلامی، حجم مبادلات تجاری ایران تا پایان اسفند 97 با 25 کشور حدود 72 میلیارد و 735 میلیون دلار بوده، که جزییات آماری نشان از آن دارد، میزان صادرات ایران به این کشورها، برابر با 41میلیارد و 75 میلیون دلار بوده و در مقابل تجار ایرانی حدود 31 میلیارد و 659 میلیون دلار کالا از این کشورها وارد کرده‌اند. به این ترتیب تراز تجاری ایران تا اسفندماه سال 97 با این کشورها، مثبت و برابر با 9میلیارد و 416 میلیون دلار گزارش می‌شود. با این حال اما تحلیل آمارها، نشانگر این است که تراز تجاری ایران با بزرگ‌ترین شرکای تجاری خود همچون «چین»، «امارات متحده عربی»، «ترکیه» و «هند»، منفی گزارش می‌شود. افت تجارت با این کشورها را تا حدی می‌توان به «نوسانات ارزی، محدودیت‌های صادراتی اعمال شده و پیمان سپاری ارزی» در ماه‌های اولیه سال گذشته گره زد. اما نکته دیگری که در تحلیل آمارها به چشم می‌خورد، آن است که از 44 میلیارد و 310 میلیون دلار صادراتی (با احتساب میعانات گازی) که در سال 97 انجام شد، حدود 24 میلیارد و 60 میلیون دلار به 15 کشور همسایه انجام شده و این یعنی بیش از 50 درصد از صادرات کشورمان به‌مقصد کشورهای همسایه بوده است. همچنین، جزییات مثلث وارداتی ایران در سال گذشته نشان از این دارد که «کالاهای واسطه ای» بیشترین سهم از سبد کالاهای وارداتی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین مطابق آمارها، «کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی» به ترتیب در رتبه دوم و سوم سبد وارداتی ایران قرار دارند.

    چهره تجارت ایران با همسایگان

آمار تجارت ایران در 12 ماه منتهی به اسفند سال 97 نشان می‌دهد، از حدود 44 میلیارد و 310 میلیون دلار صادراتی (با احتساب میعانات گازی) که در سال 97 انجام شد، حدود 24 میلیارد و 60 میلیون دلار به 15 کشور همسایه انجام شده و این یعنی بیش از 50 درصد از صادرات کشورمان به‌مقصد کشورهای همسایه بوده است. مطابق آمارها، در سال 97 صادرات ایران به هفت کشور «عراق، افغانستان، پاکستان، عمان، آذربایجان، کویت و بحرین » افزایشی در بازه یک تا 37 درصدی را تجربه کرده و در مقابل صادرات ایران به هشت کشور «امارات، ترکیه، ترکمنستان، روسیه، قطر، ارمنستان، قزاقستان و عربستان» کاهش یافته است. همچنین از مجموع 42 میلیارد و 612 میلیون دلار کل واردات کشور تا پایان سال 97، برابر با 11 میلیارد و 522 میلیون دلار کالا از مبدأ کشورهای همسایه وارد خاک ایران شده؛ این یعنی 27 درصد واردات ایران در سال گذشته از کشورهای همسایه انجام گرفته است. اما در سال 97 واردات ایران از 10 کشور «امارات متحده عربی، ترکیه، پاکستان، عراق، ارمنستان، آذربایجان، کویت، افغانستان، ترکمنستان و قطر»، ‌نسبت به سال 96 کاهش یافته و در مقابل واردات ما از 3 کشور «روسیه، عمان و قزاقستان» افزایش یافته است. در این میان اما تراز تجاری تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه هم قابل توجه است؛ به طوری‌که و تراز تجاری ایران با عراق که برابر با مثبت 8 میلیارد و902 میلیون دلار و تراز تجاری با افغانستان که مثبت 2 میلیارد و917 میلیون دلار بوده است که بالاترین تراز تجاری با همسایگان را در سال 97 رقم زده است. در مقابل اما تراز تجاری ایران و فدراسیون روسیه با

یک میلیارد و 62 میلیون دلار به نفع روسیه، کمترین تراز تجاری ایران با همسایگان ما بوده است.

    شرکای عمده تجاری

تراز تجاری ایران با 25 کشور که بیشترین حجم صادرات و واردات را با آنها داشته‌ایم، چگونه است؟ براساس آمار اعلامی از سوی سازمان توسعه تجارت، حجم مبادلات تجاری ایران با 25 شریک تجاری‌اش تا پایان سال 97، در مجموع حدود 72 میلیارد و 735 میلیون دلار بوده است. مطابق آمارها، «چین، امارات متحده عربی، عراق، ترکیه، هند، کره جنوبی، افغانستان، آلمان، روسیه، پاکستان، ایتالیا، عمان، تایلند، اندونزی، ژاپن، مالزی، تایوان، آذربایجان، ترکمنستان، کویت، قطر، ویتنام، مصر، قزاقستان و ارمنستان » جزو 25 کشور هدف تجاری ایران هستند. همچنین براساس آمار منتشر شده، میزان صادرات ایران به این کشورها، 41 میلیارد و 75 میلیون دلار بوده که در مقابل تجار ایرانی 31 میلیارد و 659 میلیون دلار کالا از این کشورها وارد کرده‌اند. جزییات آماری گویای این است که تا پایان سال97، صادرات ایران با افت 6 درصدی و واردات با افت 23 درصدی روبرو بوده است. البته تحلیل آمارها می‌گوید که تراز تجاری ایران در این بازه زمانی مثبت و برابر با 9 میلیارد و 416 میلیون دلار بوده است.

اما عمده‌ترین تجارت ایران با کدام کشورها بوده است؟ آمارها حاکی از آن است که کشور «چین» در رتبه نخست تجارت با ایران قرار دارد و ایران تا پایان سال 97 برابر با 9میلیارد و 218 میلیون دلار کالا روانه بازارهای چین کرده است. در مقابل اما واردات ما از این کشور حدود 10 میلیارد و 315 میلیون دلار بوده که به این ترتیب، تراز تجاری ایران با این کشور تا پایان سال 1397 حدود یک میلیارد و 315 میلیون دلار به نفع چین گزارش می‌شود. از آن‌سو، دومین شریک تجاری در لیست تجارت خارجی ایران، «امارات متحده عربی» گزارش می‌شود، که براساس آمارها، ایران حدود 5 میلیارد و 955 میلیون دلار صادرات به این کشور داشته و در مقابل واردات ما از «امارات متحده عربی» 6 میلیارد و 567 میلیون دلار بوده است. به این ترتیب، تراز تجارت خارجی ایران با این کشور تا پایان اسفند ماه سال 97، منفی بوده و به حدود 613 میلیون دلار می‌رسد. «عراق» سومین شریک تجاری است، که در مجموع، حدود 8 میلیارد و 961میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده است. مطابق آمارها، تراز تجاری ایران با عراق مثبت به نفع ایران گزارش می‌شود. به‌طوری‌که در بازه زمانی یاد شده، این کشور توانسته فقط 59 میلیون دلار کالا به ایران صادر کند.

همچنین مطابق آمارها، طی همین مدت، تجار ایرانی حدود 2 میلیارد و 369میلیون دلار کالا به «ترکیه» صادر کرده و در مقابل، حدود 2 میلیارد و 617 میلیون دلار کالا از این کشور وارد کرده‌اند. به این ترتیب، تراز تجاری ایران با این کشور حدود 248 میلیون دلار منفی و به نفع ترکیه بوده است. اما «هند» دیگر مقصد صادراتی در این بازه زمانی بوده، که براساس آمارها، ایرانی‌ها حدود 2 میلیارد و 43 میلیون دلار کالا به «هند» صادر کرده‌اند، اما 2 میلیارد و 595 میلیون دلار کالا از این کشور وارد کرده‌اند. از این رو، تراز تجاری ایران با هند تا پایان سال 97 منفی و برابر با 552 میلیون دلار عنوان شده است. برآیند این آمارها نشان از آن دارند که تراز تجاری ایران با مهم‌ترین شرکای تجاری خود در سال 97 اغلب با افت مواجه بوده است. از این رو، می‌توان گفت که در سال گذشته بیشتر واردکننده بوده‌ایم تا صادرکننده!

    مثلث واردات

از سوی دیگر، براساس آمار اعلامی از سوی سازمان توسعه تجارت، میزان واردات ایران تا پایان سال 1397 از نظر وزنی، 32 میلیون و 46 هزا تن کالا به ارزش 42میلیارد و 612 میلیون دلار بوده، که در مقایسه با مدت مشابه سال 1396، به لحاظ وزنی 17.5 درصد و از نظر ارزشی 21.75 درصدی افت را تجربه کرده است. از دلایل افت واردات در این بازه زمانی، می‌توان به محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های وارداتی اشاره کرد.

از آن‌سو، بررسی آماری تفکیک کالاهای وارداتی در 12ماه منتهی به اسفند سال 97 حاکی از آن است که بیشترین سهم واردات به «کالاهای واسطه‌ای» اختصاص یافته است؛ بطوریکه در مدت مذکور، میزان واردات این نوع کالاها، به لحاظ وزنی، 26 میلیون و 253 هزارتن بود، که از نظر ارزشی 26میلیارد و 672 میلیون دلار گزارش می‌شود. سهم «کالاهای واسطه‌ای»

از سبد وارداتی ایران به لحاظ وزنی 81.9 درصد و از نظر ارزشی سهم 62.5 درصد بوده است. پس از آن، «کالاهای سرمایه ای» در فهرست دوم اقلام وارداتی ایران قرار دارند. مطابق آمارها، واردات این دسته از کالاها تا پایان سال 97، برابر با 538 هزارتن و به ارزش 6 میلیارد و 771 میلیون دلار بوده که از نظر ارزشی سهم 15.9درصدی و از نظر وزنی سهم 1.7 درصدی از سبد کل واردات کشور را به خود اختصاص داده است. سومین رتبه مثلث وارداتی ایران اما به «کالاهای مصرفی» می‌رسد که در 12 ماه منتهی به اسفند سال97، حدود 2میلیون و 729 هزارتن کالای مصرفی به ارزش 6میلیارد و 856 میلیون دلار به کشور وارد شده است. مطابق آمار اعلامی، «کالاهای مصرفی»، از نظر ارزشی 16.1 درصد و به لحاظ وزنی 8.5 درصد از سهم سبد کالاهای وارداتی را به خود اختصاص داده است. همچنین براساس آمارها، 5 قلم عمده کالاهای وارداتی به کشور در مدت مذکور، از جمله «ذرت دامی» به ارزش 2090 میلیون دلار، «برنج» به ارزش 1608 میلیون دلار، «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری» به ارزش 1380میلیون دلار، «لوبیای سویا» به ارزش 1161میلیون دلار و «کنجاله سویا» به ارزش 651 میلیون دلار بوده است.