زمستان مساعد کسب وکار

تعادل |

نتایج «پایش ملی کسب‌وکار زمستان 1397 » با نظرسنجی از 2581 فعال اقتصادی منتشر شد. براساس یافته‌های پایش ملی محیط کسب وکار ایران در زمستان سال گذشته رقم شاخص کل 6.27 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) محاسبه شده که نشان از بهبود وضعیت این شاخص در مقایسه با فصل پاییز 97 (با میانگین 6.49) دارد. این ارزیابی بیانگر آن است که از دید فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، در اکثر استان‌ها وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران در فصل زمستان 1397 تا حدودی مساعدتر شده است. فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش زمستان 1397، در عین حال، سه مولفه «غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، بی‌ثباتی سیاست‌ها و قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب وکار و دشواری تأمین مالی از بانک ها» را نامناسب‌ترین مولفه عنوان کردند. این درحالی است که در 4 دوره نخست اجرای این طرح، «دشواری تأمین مالی از بانک ها» به عنوان نامساعدترین مولفه کسب و کار ارزیابی شده بود، اما در 6 دوره اجرا از پاییز 1396 تا زمستان 1397 «غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات» نامساعدترین مولفه کسب و کار ارزیابی شده است. همچنین «محدودیت دسترسی به برق» در 6 دوره اجرای طرح، مساعدترین مولفه کسب وکار ارزیابی شده است. از سوی دیگر، براساس یافته‌های این طرح در زمستان 1397 سه استان «سیستان و بلوچستان، البرز و کردستان» دارای بدترین وضعیت محیط کسب وکار و سه استان «گیلان، آذربایجان غربی و زنجان» دارای بهترین وضعیت محیط کسب وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند.

    محیط کار در فصل زمستان

در راستای اجرای ماده 4 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار مصوب 1390 مجلس شورای اسلامی، طرح ملی پایش شاخص‌های ملی محیط کسب‌وکار کشور- پاییز 1397 ویژه آمارگیری از فعالان اقتصادی زیر مجموعه «اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تعاون ایران و اصناف ایران» با نظرسنجی از 2581 فعال اقتصادی در سراسر کشور توسط مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران اجرا شده است. بر اساس نتایج حاصل از پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران در فصل زمستان سال گذشته، رقم شاخص ملی 6.27 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) محاسبه‌شده که نسبت به ارزیابی این شاخص در فصل قبل از آن (پاییز 1397 با میانگین 6.49) از اندکی بهبود حکایت دارد. ارزیابی کلی بیانگر آن است که از نظر فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در این پایش، وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب وکار ایران در زمستان 1397 مساعدتر شده است. عدد شاخص در زمستان 1397 نسبت به فصل مشابه سال قبل (8.18 درصد) تغییر محسوسی را نشان می‌دهد. البته ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، این شاخص در سال ۱۳۹۵ معادل ۵.۸۵ واحد، در سال ۱۳۹۶ برابر با ۵.۷۸ واحد و در پاییز ۱۳۹۶ هم معادل ۵.۸۵ واحد گزارش شده است. همچنین پس از بهار 1396 که وضعیت محیط کسب و کار بهبودی نسبی را نشان داده، این روند همواره به شکل منفی دنبال شده است. این شاخص از طریق ادغام اطلاعات حاصل از مولفه‌های پیمایشی (28 مولفه) و داده‌های مولفه‌های آماری (42 مولفه) به نسبت 80 و 20 محاسبه شده است. از سوی دیگر، بنابراین پایش صورت گرفته، عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌های دارای 50 تا 100 کارکن، 6.08 محاسبه شده، که نشان‌دهنده وضعیت کسب و کار مساعد در این بنگاه‌ها نسبت به سایر بنگاه‌های اقتصادی است و عدد شاخص محیط کسب و کار در بنگاه‌ها با تعداد 101 تا 200 کارکن، 6.36 محاسبه شده است که این بنگاه‌ها دارای وضعیت بدتری در محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها ارزیابی شده‌اند. همچنین نتایج این پایش نشان می‌دهد، در بنگاه‌هایی که فعالیت اقتصادی آنها زیر 2 سال است، مساعدترین محیط کسب و کار نسبت به سایر بنگاه‌ها با میانگین 6.06 اعلام شده و بنگاه‌های اقتصادی 11 تا 15 سال سابقه فعالیت اقتصادی هم، دارای نامساعدترین وضعیت 6.35 محیط کسب و کار هستند.

    موانع کسب وکارها کدامند؟

اما در پایش ملی کسب‌وکار در فصل زمستان 97 فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده دراین طرح، سه مولفه «غیرقابل‌پیش‌بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات، بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب‌وکار و دشواری تأمین مالی از بانک‌ها» را اثرگذارترین عوامل در نامساعد شدن فضای کسب‌وکار دانسته‌اند. در مقابل، فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش ملی کسب‌وکار در زمستان 97، سه مولفه «محدودیت دسترسی به آب»، «محدودیت دسترسی به حامل‌های انرژی اعم از برق، گاز، گازوییل و...» و «محدودیت‌های دسترسی به شبکه تلفن همراه و اینترنت» را مناسب‌ترین مولفه‌های محیط کسب‌وکار کشور نسبت به سایر مولفه‌ها ارزیابی کرده‌اند. علاوه بر این، مهم‌ترین موانع کسب وکار بیان شده توسط فعالان اقتصادی زیرمجموعه هریک از سه اتاق بازرگانی، تعاون و اصناف ایران نشانگر این است که اولویت اول این سه اتاق، غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات عنوان شده است. اما اولویت دوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، بی‌ثباتی سیاست‌ها، مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار، در اتاق تعاون ایران و اصناف ایران، دشواری تامین مالی از بانک‌ها عنوان شده است. همچنین اولویت سوم در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، دشواری تامین مالی از بانک‌ها، در اتاق اصناف ایران، آزاد بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر به کسب و کار و در اتاق تعاون تولید و عرضه نسبتا کالاهای غیراستاندارد و تقلبی در بازار قرار گرفته‌اند.هچنین براساس نتایج این پایش وضعیت محیط کسب‌وکار در بخش خدمات در مقایسه با بخش‌های کشاورزی و صنعت نامناسب‌تر ارزیابی شده است. در بین رشته فعالیت‌های اقتصادی، رشته فعالیت‌های «اداری و خدمات پشتیبانی، آب‌رسانی، مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیت‌های تصفیه و سلامت انسان و مددکاری اجتماعی»، به ترتیب دارای بدترین وضعیت و در مقابل رشته فعالیت‌های «مالی و بیمه، ساختمان و خدمات مربوط به تأمین جا و غذا»، به ترتیب بهترین وضعیت کسب‌وکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیت‌های اقتصادی در کشور داشته‌اند.اما یکی از چارچوب‌های نظری که براساس آن شاخص کلی محیط کسب وکار مورد سنجش قرار می‌گیرد، «نظریه کارآفرینی شین» است. بر اساس این نظریه، شاخص ملی محیط کسب وکار ایران در زمستان 1397 عدد 6.35 (عدد 10 بدترین ارزیابی) به دست آمده است که بهتر از وضعیت این شاخص در ارزیابی فصل گذشته (پاییز 1397 با میانگین 6.47) است. میانگین ارزیابی محیط اقتصادی عدد 6.49 است که در ارزیابی فصل گذشته عدد 6.54 حاصل شده بود و میانگین ارزیابی محیط نهادی عدد 6.23 است که در فصل گذشته عدد 6.41 ارزیابی شده بود. نگاه اجمالی نشان می‌دهد، همانند فصل گذشته محیط جغرافیایی با عدد 5.30 و محیط مالی با عدد 8.68 ترتیب مساعدترین و نامساعدترین محیط‌ها بر اساس نظریه عمومی کارآفرینی شین بوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد،  مولفه غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات بیشترین سهم را در ایجاد محیط نامناسب برای فعالان اقتصادی در محیط مالی داشته است. بنابراین شاخص ملی کارآفرینی شین نسبت به فصل پاییز 1397 دارای درصد تغییرات منفی 1.88 است که به معنی بهتر شدن جزئی در شرایط کارآفرینی در فصل زمستان نسبت به فصل پاییز درسال 1397 بوده است. همچنین تغییرات نسبت به فصل مشابه سال قبل (5.80 درصد) نشان می‌دهد، شرایط کارآفرینی نامساعدتر شده است.

    وضعیت کسب‌وکار در استان‌ها

از سوی دیگر، ارزیابی‌های مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران نشانگر این است که از دید فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در پایش ملی کسب‌وکار در فصل زمستان 1397، وضعیت بیشتر مولفه‌های موثر بر محیط کسب‌وکار ایران در اکثر استان‌ها تا حدودی مساعدتر شده است. در پایش ملی کسب‌وکار در فصل زمستان 97، عدد شاخص برای حدود 67 درصد استان‌های کشور از عدد شاخص ملی فضای کسب‌وکار کمتر بوده و اختلاف عدد شاخص در بهترین و بدترین استان حداکثر معادل 0.92 واحد است که از نبود تفاوت قابل‌توجه در وضعیت عدد شاخص استان‌ها نسبت به یکدیگر حکایت دارد. براساس جزییات یافته‌های این طرح در زمستان 1397، استان‌های «سیستان و بلوچستان، البرز و کردستان» دارای بدترین وضعیت محیط کسب‌وکار و در مقابل استان‌های «گیلان، آذربایجان غربی و زنجان» دارای بهترین وضعیت محیط کسب‌وکار نسبت به سایر استان‌ها ارزیابی شده‌اند.

    دیگر مشکلات فعالان اقتصادی

با توجه به پرسش به عمل آمده از فعالان اقتصادی در فصل زمستان در زمینه بیان جزئی‌تر مشکلات و موانع در پیشروی کسب وکارهای کشور، برخی فعالان اقتصادی نسبت به اعلام برخی مشکلات خود اقدام کردند که می‌توان به مواردی چون « برداشت‌های سلیقه‌ای از قوانین و مقررات توسط ماموران محیط زیست، شهرداری، گمرک، بهداشت  ...، بی‌تعهدی طرف‌های قرارداد و معامله به اجرای تعهدات و وعده‌هایشان، بی‌ثباتی سیاست‌ها، قوانین و مقررات و رویه‌های اجرایی ناظر بر کسب وکار، رویه‌های سختگیرانه اداره‌های کار و بیمه تأمین اجتماعی برای مدیریت نیروی انسانی، رویه‌های ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات، ضعف زیرساختهای حمل و نقل جاده‌ای، ضعف نظام توزیع و مشکل در رساندن محصول به بازار، فقدان یا شفاف نبودن آمار و اطلاعات برای فعالیت اقتصادی، کمبود تقاضا در بازار، نحوه استقبال مشتریان از نوآوری و ابتکار در ارایه خدمات و محصول، وجود انحصار، امتیاز یا هر نوع رانت به یک یا تعدادی از رقبا در بازار، وجود رقابت غیرمنصفانه شرکتها و موسسات دولتی یا شبه‌دولتی در بازار» اشاره کرد.