چالش‌های زنجیره تولید دارو
طبق اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، دسترسی به دارو از حقوق اولیه هر انسانی است و مناسبات سیاسی و اختلاف‌نظرها نباید هیچ فردی را از دسترسی به آن محروم کند اما در شرایط فعلی سیستم تولید دارو در ایران به دلایل مختلفی دچار پیچیدگی‌هایی شده که در نتیجه آن مردم از دسترسی به حق طبیعی خود برای سلامت محروم می‌شوند و اوضاع هر روز برای مبتلایان به بیماری‌های خاص سخت‌تر می‌شود. فعالان صنعت داروسازی معتقدند خط تولید دارو در ایران از دو ناحیه ضربه می‌خورد، از طرفی بحران‌اقتصادی داخلی، به آن لطمه می‌زند و از سوی دیگر تحریم‌های امریکا. اگرچه در مجامع بین‌المللی بر این موضوع تاکید می‌شود که دارو در رده اقلام تحریمی نیست اما اثرات این موضوع بر بازار داروی ایران مشهود است، تاجایی که روز گذشته اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور، در هفتمین نشست منطقه‌ای مجمع جهانی سلامت به تحریم‌های دولت امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: تحریم‌های ظالمانه سلامت مردم ایران را نشانه گرفته است. با این حال تاکید مسوولان وزارت بهداشت بر این موضوع است که 96 درصد داروهای مورد نیاز در کشور تولید می‌شود و همچنین فعالان صنعت دارو هم اگرچه تحریم‌ها را بدون تاثیر نمی‌دانند اما بحران نقدینگی داخل کشور و نابه‌سامانی قیمت ارز را در آشفتگی خط تولید دارو پررنگ‌تر می‌دانند.
نشانه‌گیری امریکا برای سلامت مردم
معاون اول رییس‌جمهور، روز گذشته در هفتمین نشست منطقه‌ای مجمع جهانی سلامت، درباره تاثیر تحریم‌های دولت امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در بخش سلامت گفت: ایران همواره با تحریم‌های ظالمانه دولت امریکا مواجه بوده که نتیجه آن تاب‌آوری و استقرار بیش از پیش کشور بوده است. با وجود تمام تحریم‌های ظالمانه علیه ایران ما توانستیم در علم در رده بیست کشور نخست دنیا قرار بگیریم که ۴۰ درصد از تولید علم، سهم سلامت بوده است.
جهانگیری بیان کرد: امروز شاهد رفتار مخرب و غیر سازنده دولت امریکا علیه مردم ایران هستیم و آنها به بهانه‌های واهی از برجام به عنوان یک توافق و دستاورد مهم بین‌المللی که به صلح منطقه کمک می‌کند، خارج شدند. در حالی که ایران به تمامی تعهداتش در برجام عمل کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این موضوع را مورد تأکید قرار داده اما دولت امریکا نه تنها به تعهدات خود در برجام عمل نکرد بلکه سخت‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران انجام داده است. تحریم‌های ظالمانه دولت امریکا بیشترین فشار را به معیشت مردم وارد می‌کند و دولت امریکا با وجود قوانین بشری بر بحث سلامت عملاً امکان تأمین داروهای مورد نیاز بیماران خاص را به خطر انداخته است.امروز با افتخار اعلام می‌کنیم بخش قابل توجهی از نیازهای دارویی کشور در داخل تولید و حتی قابلیت صادرات آنها نیز فراهم شده است.
او با اشاره به کارشکنی امریکا برای قطع همکاری کشورها در تأمین مواد اولیه مورد نیاز تولید دارو در ایران اظهار داشت: انتظار ما از مجمع جهانی سلامت این است که در مقابل سیاست‌های یک جانبه امریکا سکوت نکنند و از تمامی ابزارها و اهرم‌های در اختیار علیه اقدامات و سیاست‌های ضد انسانی دولت امریکا استفاده کنند. اگرچه قرار بود سلامت از دخالت‌های سیاسی مبرا باشد اما تحریم‌های امریکا و التهاب در بازار داروی ایران نشان می‌دهد، سیاست، سلامت را هم دستخوش تغییر قرار می‌دهد. موضوعی که سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در هفتمین نشست منطقه‌ای مجمع جهانی سلامت به آن اشاره کرد و گفت: سلامت یک انتخاب سیاسی است، به این معنا که سیاست، تعیین‌کننده ابعاد ارایه خدمات سلامت در بعد داخلی و بین‌المللی است. دولت آقای دکتر روحانی، سلامت را یکی از سه اولویت اصلی دولت قرار داده و اقدامات مهمی در جهت پوشش همگانی سلامت، کنترل بیماری‌های غیر واگیر، گسترش مراقبت‌های اولیه، پرونده الکترونیک سلامت و نظام ارجاع در حال انجام است. و امروز 96 درصد داروهای مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود.
او افزود: بحران‌های منطقه‌ای که عمیقا صلح و ثبات کشورها از جمله یمن و لیبی را به خطر انداخته یا تروریسم کور که متأسفانه با حمایت قدرت‌های جهانی و تفکرات رادیکال از نیوزیلند تا سریلانکا را تحت تأثیر قرار داده از یکطرف و اعمال تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه و نیز چالش‌های کنونی جهان مثل تغییرات آب و هوایی، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته سلامت مانند واکسن، داروهای خاص و روش‌های تشخیص و درمان برتر و موضوعاتی مانند مقررات بین‌المللی سلامت یا نگهداری ویروس آبله به هر دلیل، از سوی دیگر، همگی نشان‌دهنده تأثیرپذیری سلامت از سیاست است. نمکی با تاکید بر اینکه سلامت، حق همه افراد بشر است، بیان کرد: به عنوان وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران، از همه شما اندیشمندان و سیاست‌گذاران سلامت دعوت می‌کنم تا با بسیج امکانات و استفاده از همه ظرفیت‌های ممکن، در مقابل متجاوزین به سلامت مردم ایستادگی کنید تا هیچ فردی به خاطر اعمال تحریم ظالمانه از دسترسی به خدمات سلامت محروم نماند.
نقدینگی، بحرانی مهم‌تر از تحریم
اظهارات جهانگیری و نمکی در حالی است که فعالان حوزه دارو نابه‌سامانی قیمت ارز و بحران نقدینگی داخلی به عنوان عامل مهم در التهاب بازار دارو تاکید می‌کنند. مهدی فرزین‌مهر، فعال صنعت داروسازی درباره این موضوع به تعادل گفت: در شرایط فعلی کمبود نقدینگی و نابه‌سامانی بازار ارز موضوع مهم‌تری از تحریم است. تولید‌کننده‌ها دپوی ماده اولیه تولید دارو و مواد بسته‌بندی ندارند، کالاهای‌شان از گمرک ترخیص نمی‌شود، صرافی‌های بانک‌های خصوصی جوابگوی تأمین ارز مورد نیازشان نیستند و از همه مهم‌تر بانک‌های جهانی به‌واسطه تحریم‌ها پول دارو را از بقیه کالاها تفکیک نمی‌کنند، ابراز نگرانی می‌کنند.
او افزود: مشکل عمده صنعت دارو نبود نقدینگی در بازار دارو است که باعث ایجاد کمبود دارو شده است. این مشکل از زمان اجرای طرح تحول نظام سلامت به دلیل افزایش بار مالی بیمه‌ها نمود بیشتری پیدا کرد. افزایش تقاضای القایی و اجرا نشدن نظام ارجاع و بیمه شدن 11 میلیون نفر بار مالی زیادی به بیمه‌ها تحمیل کرد بطوریکه هم اینک بیمه‌ها 11 ماه است مطالبات داروخانه‌های دولتی را پرداخت نکرده‌اند. تولید‌کننده‌ها و واردکننده‌ها به خاطر طلبشان از بیمه‌ها، پولی برای واردات مواد اولیه دارو ندارند به همین دلیل زنجیره تأمین دارو به‌شدت دچار مشکل شده است. از سوی دیگر اینکه برخی داروها در داروخانه‌ها کمیاب شده به دلیل محروم شدن تعدادی از مراکز درمان دولتی و داروخانه از سوی شرکت‌های پخش است که به آنها دارو نمی‌دهند.
این فعال صنعت داروسازی بیان کرد: در یک جمع‌بندی کلی تحریم‌ها بیشتر روی داروهای وارداتی ما اثر گذاشته است، یعنی داروهایی که وارد می‌شدند. والا در زمنیه داروهای تولید داخل زیاد مشکل خاصی برای ایران ایجاد نکرده است.
