«ویزای ابریشم» ناجی اقتصاد آسیای مرکزی
گروه جهان|
کشورهای آسیای مرکزی که در گذشته‌ای نه چندان دور به‌دلیل اختلافات شدید با یکدیگر در مناطق مرزی خود مین‌گذاری می‌کردند، حالا قصد دارند تا یک منطقه بدون روادید چون اروپا ایجاد کنند.
نشریه فایننشال‌تایمز نوشته، عبدالعزیز کامیلوف وزیر خارجه ازبکستان، گفته: «این طرح با مدل اروپایی‌اش (شینگن) شباهت‌هایی دارد، از جمله برنامه‌ریزی برای جدب توریست بیشتر. ما برای اینکه سفر توریست‌ها را به آسیای مرکزی راحت‌تر کنیم از طرح ویزای مشترک حمایت می‌کنیم. “
کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان ترکمنستان و ازبکستان پایه‌گذاران طرح «ویزای ابریشم» که اهداف بلندپروازانه‌ای دارند به‌تازگی مرزهای خود را به روی شهروندان یکدیگر گشوده و اجازه ارتباط مستقیم میان کشورها را صادر کرده‌اند.
ازبکستان در فوریه پیشنهاد سفر بدون ویزای 30روزه به شهروندان 45 کشور دیگر را مطرح کرد. این اقدام با توجه به استانداردهای منطقه آسیای مرکزی به عنوان منطقه‌ای محافظه‌کار که اصلاحات در آن به کندی انجام می‌شود، قابل توجه است. دولت‌های این منطقه پس از سال‌ها بدگمانی متقابل و خودداری از تجارت با یکدیگر، در دو سال اخیر نشانه‌هایی مبنی بر تمایل به ارتباط و همکاری از خود نشان داده‌اند که بی‌سابقه است.
این تغییر در ازبکستان پس از مرگ رییس‌جمهور اسلام کریموف، تغییر قدرت و روی کار آمدن شوکت میرضیایف اتفاق افتاده است. او که در سال 2016 میلادی جانشین اسلام‌کریف شده، یک طرح بلندپروازانه برای لیبرالیزه کردن اقتصاد ازبکستان دارد. اصلاحات او از جمله کارزار مبارزه با اختلاس، بهبود حاکمیت، کاهش ارزش مبادله ارز اقتصاد این کشور را پویاتر کرده و روابط این کشور را با همسایگانش بهبود بخشیده است.
استعفای ماه گذشته نورسلطان نظربایف رییس‌جمهوری قزاقستان پس از زمامداری بزرگ‌ترین اقتصاد منطقه نیز باعث شده که روند تغییرات در این کشور آغاز شود. سرمایه‌گذاران خارجی نیز توجه‌شان به آسیای مرکزی جلب شده است. گفته شده، تجارت منطقه‌ای تنها در سال گذشته میلادی 50درصد افزایش یافته است. همچنین تنها در سال 2017میلادی تعداد گردشگران قزاقستان به‌میزان 18درصد افزایش یافته است.
کشورهای آسیای میانه و قفقاز در ۷۰سال تجربه تردد آزادانه را درقالب اتحاد جماهیر شوروی داشته‌اند و این موضوع با وجود وجود برخی چالش‌ها، نقاط مثبتی هم داشته است که از آن جمله می‌توان به خطوط راه‌آهن و راه‌های زمینی بین کشورهای مختلف هم مرز اشاره کرد. از جمله مسیرهای قابل توجه آن زمان مسیر راه‌آهن قزاقستان به ازبکستان بود که از کشورهای قرقیزستان و تاجیکستان عبور می‌کرد، البته پس از استقلال جمهوری‌های متحد شوروی عبورهای مکرر قبلی متوقف و بسیاری از فعالیت‌های گوناگون بین این کشورها با معضلی بزرگ مواجه شد. از سویی جمهوری‌های این حوزه به‌دلیل فقدان منابع درآمدی مناسب، خود را به درآمدهای ناشی از صدور ویزا برای اتباع سایر کشورها نیازمند نشان داده‌اند. دریافت ویزا یکی از منابع درآمدی جمهوری‌های آسیای مرکزی به‌ویژه تاجیکستان و قرقیزستان است. لذا درصورت بهره‌برداری از ویزای ابریشم، اتباع آسیای مرکزی نه تنها دیگر دغدغه تردد در سایر جمهوری‌های مستقل همسود را نخواهند داشت بلکه می‌توانند صنعت گردشگری خود را نیز تقویت کنند. به نظر می‌رسد انتخاب نام ویزای ابریشم نیز برای بهره‌برداری از توجهات خاص منطقه‌ای و بین‌المللی به راه ابریشم است.
فایننشال‌تایمز نوشته: «ایده همگرایی بیشتر کشورهای منطقه در آسیای مرکزی پس از آن مورد توجه قرار گرفت که دولت‌های مجبور شدند تا با چالش‌های مشابهی مقابله کنند از جمله مسائل امنیتی با وجود کشور جنگ‌زده افغانستان در جنوب، ظهور گروه‌های ترویستی و افراطی، مسائل محیط‌زیستی چون دسترسی به آب.»
همکاری‌های منطقه‌ای در آسیای مرکزی پس از آن بیشتر شد که این منطقه مورد توجه قدرت‌های جهان قرار گرفت. چین که به‌دنبال اجرای طرح «کمربند، جاده» است نفوذ خود را در آسیای مرکزی بیشتر کرده است. این طرح قرار است که چین را به بازارهای اروپایی متصل کند. از سوی دیگر مسکو نیز به‌دنبال این است که همچنان سلطه خود را در جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی به عنوان حیات خلوت کرملین حفظ کند. روسیه در این مسیر با پکن رقابت کرده و سعی دارد که همچنان بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های خارجی در کشورهای سابق اتحاد جماهیر شوروی را در دست داشته باشد. بر همین اساس است که روسیه سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در بخش انرژی داشته است. مسکو بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار صنعت نفت و گاز ازبکستان است و قصد دارد که در این کشور نیروگاه هسته‌ای بسازد. در همین حال، ایالات متحده به عنوان یکی از شرکای ازبکستان در بخش نظامی می‌خواهد نقش بیشتری در منطقه داشته باشد؛ و بانک اروپایی «بازسازی و توسعه» در تامین مالی پروژه‌های در بخش‌های زیادی از منطقه درگیر است.
