هجرت اجباری خلبان ها
چند ماه پیش یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، نسبت به روند مهاجرت خلبان‌های ایرانی به کشورهای آسیایی به‌ویژه کشورهای منطقه هشدار داد البته این اظهار نگرانی تنها به موضع گیری این نماینده مجلس ختم نمی‌شود، طی ماه‌های گذشته بسیاری از کارشناسان حوزه هوایی درباره آغاز موج جدید مهاجرت خلبان‌های ایرانی به خارج کشور ابراز نگرانی کرده اند اما به نظر می رسد که مسوولان این حوزه برنامه‌ای برای مقابله با مهاجرت رو به گسترش خلبان‌ها ندارند.موضوع مهاجرت خلبانان در سال‌های اخیر هم بارها از سوی انجمن خلبان‌ها، انجمن شرکت‌های هواپیمایی، انجمن ملی پرواز ایران و ... مطرح شد، سال 93 بود که برخی مسوولان صنعت هوایی ایران از مهاجرت گسترده خلبان های ایرانی به ترکیه خبر دادند در آن سال، ترکیش ایرلاین با برگزاری دو همایش، خلبانان زبده و دانش‌آموختگان ایرانی این رشته را برای فعالیت در ناوگان هوایی ترکیه انتخاب کرد.پیش از آن هم و در بین سال‌های ۹۰ تا ۹۳ شمار قابل توجهی از نیروهای متخصص صنعت هوایی ایران در بخش‌های خلبانی، مهمان‌داری و متخصصان بخش‌های گوناگون پرواز به کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی، قطر و کویت مهاجرت کرده و در خطوط هوایی این کشورها مشغول به کار شده بودند، برخی منابع در همان سال ها مدعی شدندکه تنها از ایران ایر تا اواسط سال ۹۳دست‌کم ۱۰۰ نیروی متخصص از جمله خلبان، مهندس پرواز، میهمان‌دار مجرب و کارشناس بخش‌های گوناگون پرواز، به کشورهای حاشیه خلیج فارس مهاجرت کرده‌اند.اما در این شرایط و با توجه به پیشینه مهاجرت خلبان ها به خارج از کشور سوال این است که چه عواملی تداوم مهاجرت خلبان ها از سال 90 تاکنون را رقم زده است؟
دلایل خلبان های ایرانی
وضعیت اقتصادی کشور و تفاوت چشمگیر حقوق پرداختی خطوط داخلی و خارجی موجب شده تا خلبانان ایرانی به ویژه جوانان برای فعالیت در کشورهای ترکیه، هند، امارات، قطر و سایر کشورهای همسایه و اروپایی ترغیب شوند، براساس آمار کمک خلبان در یک کشور همسایه حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار حقوق ثابت دارد در حالی که در برخی ایرلاین‌های ایرانی حقوق سه میلیون تومانی به خلبان‌ها پرداخت می شود.
کارشناسان حوزه هوایی، نبود بازار کار، ناوگان نامناسب و ازدیاد نیروی انسانی در کنار رشد منفی مسافرت‌های هوایی و عدم ایمنی را از دیگر عوامل مهاجرت خلبان ها اعلام می کنند.
به گفته خلبان های ایرانی فعال در ایرلاین های سایر کشورها از جمله ترکیه، هند، امارات، قطر و کشورهای منطقه، علاوه بر انگیزه‌های اقتصادی، یکی از دلایل مهاجرت به کشورهای دیگر برای ادامه فعالیت خلبانی، مناسبات محیط کار و رفتار کارفرما بوده است.
وضعیت کنونی مهاجرت خلبان ها
بنا به گفته کارشناسان حوزه هوایی، تقریباً همه مهاجرت‌های خلبانان ایرانی با درخواست فردی و ارتباط مستقیم آنها با شرکت‌های هواپیمایی خارجی بوده و اعزامی از سوی شرکت یا نهاد رسمی داخلی صورت نگرفته است.
براساس آمار غیررسمی در سه ماه پایانی سال ١٣٩٧ بیش از 100 خلبان درخواست مهاجرت رسمی داده‌اند.
گاهی این مهاجرت‌ها با نارضایتی و گاهی بدون اطلاع قبلی بوده، حتی با وجود داشتن تعهد به شرکت ایرانی هم صورت می‌گیرد.
شرکت‌های هواپیمایی برای جلوگیری از خروج خلبان‌ها، از آنها تعهدات سنگین و بلندمدت می‌گیرند، کارفرمایان گاه برخی خلبان‌ها را ممنوع‌الخروج می‌کنند یا برای گواهینامه پرواز، تاییدیه نمی‌دهند تا آنها را به ادامه کار پای‌بند سازند؛ در مواردی حتی گواهینامه آن دسته از خلبان‌هایی که در شرکت‌های هواپیمایی خارجی پرواز کرده‌اند، به عنوان مجازات تعلیق شده است.
تبعات نارضایتی خلبان ها
کمترین هزینه‌ای که یک خلبان ناراضی به صنعت هوایی کشور می‌تواند تحمیل کند، هزینه‌های پنهانی است که با کوچک‌ترین تصمیم او در هدایت هواپیما روی باند فرودگاه یا حتی در حین پرواز با افزایش مصرف سوخت، وقوع تأخیرات پروازی، افزایش استهلاک قطعات مصرفی هواپیما و مانند آنها رخ می‌دهد.
درواقع یکی از واکنش های قابل‌تصور نارضایتی خلبان‌ها رعایت نکردن اصول مدیریت منابع خدمه پروازی و تهدید ایمنی پروازها است که با توجه به تبعات منفی این نارضایتی ها مسوولان و شرکت‌های هواپیمایی باید رویکرد خود را نسبت به موضوع نارضایتی خلبان‌ها تغییر دهند و سعی در ترغیب آنها برای فعالیت در ایرلاین های ایران داشته باشند.
راهکارهای پیشنهادی
به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی ایران دو هزار خلبان بیکار در کشور وجود دارد که ایرلاین‌ها باید از پتانسیل این خلبان هااستفاده کنند، افزایش بهره گیری از هواپیماهای شخصی، کوچک و ... در داخل کشور می تواند در جذب تعداد زیادی از این خلبان ها موثر باشد.
برای ترغیب خلبان های فعال در ایرلاین های کشور برای ماندن در داخل ایران و کاهش حجم مهاجرت آنها به خارج از کشور باید سیاست‌های تشویقی" اعمال شود، به عنوان مثال حقوق آنها افزایش یابد، خدمات رفاهی و تفریحی آنها بهبود یابد و...
کارشناسان توصیه می کنند که برای حفظ منابع انسانی از جمله خلبانان، به جای استفاده از روش‌های قهری و تشکیل پرونده‌های متعدد قضایی و بحرانی جلوه دادن مهاجرت آنها، از روش‌های نوین مدیریت منابع انسانی استفاده شود.
