افزایش 1.5 درصدی معاملات سهام پس از 10 درصد افزایش قیمت نفت
گروه بورس|
در ادبیات اقتصادی به ویژه ادبیات اقتصاد مالی، بازار سرمایه نقش اساسی در رشد اقتصادی از طریق تسهیل تأمین مالی بنگاه ها، تخصیص بهینه منابع، بهبود نقدشوندگی دارایی ها، بهبود راهبری شرکتی و افزایش شفافیت در اقتصاد دارد. علاوه براین، از نگاه ادبیات مدیریت ریسک سیستمی، با توجه به پیوند قوی بازار سرمایه کشور با سایر بخشهای اقتصادی در صورت ایجاد هرگونه اخلال در عملکرد یکی از بخشهای اقتصادی، بازار سرمایه یکی از کانال‌های انتقال‌دهنده پیامدهای این بخش به سایر بخش‌ها خواهد بود. ازاین‌رو باتوجه به نقش مهم بازار سرمایه به ویژه بورس اوراق بهادار در رشد اقتصادی کشور و همچنین کانال ارتباطی بین بخشی آن با نهادهای اقتصادی، توجه به عوامل تأثیرگذار بر عملکرد بورس اوراق بهادار حائز اهمیت است.
متغیرهای تاثیرگذار در بورس
در محیط داخلی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد بورس اوراق بهادار می‌توان به تحولات اقتصادی، سیاسی و عملکرد بازارهای موازی (یا رقیب) در کل اقتصاد داخلی اشاره کرد. به عنوان نمونه نوسانات متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید ناخالص داخلی، تورم، نرخ سود بانکی، بودجه دولت و... در بسیاری از تحقیقات خارجی و برخی تحقیقات داخلی به عنوان پارامترهای ریسک سیستماتیک بر شاخص بورس مورد ارزیابی قرار گرفته و در اکثر موارد اثرگذاری معنی دار آنها بر عملکرد بورس‌ها اثبات شده است. گروه دیگر از پارامترهای تأثیرگذار بر عملکرد بورس‌ها در اقتصاد داخلی، عملکرد بازارهای موازی یا رقیب بورس اوراق بهادار نظیر بازار ارز، بازار مسکن، بازار طلا و بازار پول است. بدون شک افزایش بازدهی در این بازارها نسبت به بازار سهام منجر به حرکت بخشی از نقدینگی موجود در بورس اوراق بهادار به سوی این بازارها شده و موجب کاهش رونق این بازار خواهد شد. متغیرهایی نظیر ارز و نرخ بهره، هم به صورت مستقیم بر قیمت سهام تأثیر دارند و هم به صورت غیرمستقیم به عنوان بازارهای رقیب بر عملکرد بازار سهام تأثیر می گذارند. در محیط اقتصاد کلان گروه دیگری از متغیرهای غیر اقتصادی وجود دارد که می تواند اثر معنی داری بر عملکرد بورس اوراق بهادار داشته باشد. تحولات سیاسی داخلی نظیر انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی، تحقق بودجه دولتی و...، تحولات قانونگذاری نظیر تصویب قوانین و مقررات از سوی قوه بورس اوراق بهادار متغیرهای اقتصادی کلان محیط اقتصاد کلان محیط سیاسی، (دولت، مجلس، بودجه و محیط زیست) محیط اقتصاد بین‌الملل بازارهای جهانی نفت، طلا، فلزات پایه و جریان سرمایه‌گذاری خارجی شرکا تحولات اقتصادی و سیاسی تجاری و ی کشورهای منطقه های اقتصادی تحریم بازارهای موازی مروری بر تحولات اقتصادی، بازارهای مالی، نفت و طلا در ایران و جهان ، قوه مقننه، هیات دولت، بانک مرکزی، گمرک و مقررات درون سازمانی در سطح وزارتخانه تأثیر به سزایی بر عملکرد صنایع پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار دارد. تغییرات اقلیمی و بلایای طبیعی در مناطقی که شرکت های بورسی واقع شده اند نیز از دیگر متغیرهای مهم تأثیر بر عملکرد این گروه از شرکت‌ها است. به عنوان نمونه کاهش ذخایر آبی در مناطق مرکزی ایران منجر به کاهش تولید شرکتهای فولادی می شود، زیرا آنها برای تولید فولاد نیاز به آب دارند. همچنین تحولات اجتماعی و فرهنگی نیز به نوبه خود می توانند تأثیر غیرمستقیم معنا داری بر عملکرد شرکت های بورسی داشته باشند.
. دومین لایه تأثیرگذار بر عملکرد بورس، محیط اقتصاد بین الملل است. اولین گروه از پارامترهای تأثیرگذار خارجی بر عملکرد بورس اوراق بهادار، نوسانات قیمت‌های جهانی نفت و فرآورده های نفتی، فلزات اساسی، شاخص دلار و جریان سرمایه‌گذاری خارجی است. بسیاری از شرکتهای فعال در صنعت نفت و شیمیایی اقدام به صادرات محصولات نفتی و فرآورده‌های نفتی می‌کنند. گروه دیگری از شرکتهای فعال در صنعت کانی‌های فلزی بخشی از محصولات خود را به بازارهای جهانی صادر می‌کنند و بدین ترتیب نوسانات قیمت‌های جهانی محصولاتی نظیر فرآورده‌های نفتی و فلزات اساسی بر جریان مالی این شرکت‌ها تأثیرگذار است. علاوه براین افزایش قیمت جهانی نفت به‌صورت غیر مستقیم از طریق تأثیرگذاری بر رشد اقتصادی، نرخ ارز، سرمایه‌گذاری و تحقق بودجه عمرانی بر عملکرد بورس تأثیر معنیداری دارند. نوسانات قیمت جهانی طلا و شاخص جهانی دلار بر نرخ ارز و قیمت طلا و سکه تأثیر میگذارد و عملکرد بازارهای موازی و جریان درآمدها و مخارج ریالی شرکت‌هایی که در تجارت بین الملل (واردکنندگان و صادرکنندگان) فعالیت می کنند را تحت‌الشعاع قرار می دهد. تحولات اقتصادی و سیاسی شرکای تجاری نزدیک نظیر چین، هند، کره جنوبی، ترکیه، عراق و امارات نیز بر جریان درآمدی شرکت های دولتی (نظیر شرکت ملی نفت) و شرکت های بورسی که با این کشورها روابط تجاری (به عنوان صادرکننده یا واردکننده) بالایی دارند، اثرگذار است. نتایج مطالعات صورت گرفته در حوزه اقتصاد بین‌الملل تأیید می کند که درصورتی که شرایط اقتصادی شرکای تجاری بهبود یابد، این رونق از طریق افزایش سطوح تجاری با کشورهای دیگر موجب سرایت رونق به آن کشورها خواهد شد. گروه دیگری از پارامترهای تأثیرگذار بر عملکرد بازار سرمایه کشور در سال‌های اخیر تحریم‌های اقتصادی بر بخشهای مختلف اقتصادی بود که اثرات مخربی بر عملکرد شرکتهای بورسی از دو کانال ایجاد بی‌ثباتی در متغیرهای اقتصاد کلان و افزایش هزینه تجارت خارجی و کاهش حجم مبادلات تجاری داشته است. به اعتقاد بسیاری از محققین، تحریم های اقتصادی طی سال‌های اخیر بیشترین تأثیر منفی را از کانال متغیرهای اقتصاد کلان بر عملکرد بورس اوراق بهادار داشته است.
تاثیر قیمت نفت و نرخ بهره در تغییرات بازار سرمایه
نرخ دلار بازار آزاد تأثیر مثبت و معنی داری بر ارزش معاملات بازار سهام دارد. به عبارتی با افزایش 10 درصد در نرخ دلار بازار آزاد، حجم معاملات بازار سهام به طور متوسط 2/3 درصد افزایش پیدا می کند. همانگونه که پیشتر ذکر شد، با افزایش نرخ دلار و بهبود چشم انداز آتی سودآوری شرکت های صادراتی، ارزش معاملات افزایش پیدا می کند. قیمت جهانی نفت تأثیر مثبت و معنی داری بر ارزش معاملات بازار سهام دارد. به عبارتی با افزایش 10 درصد در قیمت سبد نفت خام اوپک، حجم معاملات بازار سهام به طور متوسط 4/1 درصد افزایش دارد. با افزایش قیمت جهانی نفت، بهبود چشم انداز سودآوری شرکت های نفتی و همچنین بهبود چشم انداز شرایط اقتصادی کلان موجب رونق بازار سهام می شود و یکی از آثار آن، افزایش ارزش معاملات است. عرضه اولیه سهام نیز همانند دو متغیر نرخ دلار و قیمت نفت، تأثیر معنی داری بر افزایش ارزش معاملات سهام دارد. به طور طبیعی ورود شرکتهای جدید به بازار سهام و انتشار سهام جدید در بازار، موجب افزایش جذابیت، تنوع و عمق بازار شده و تأثیر مستقیمی بر افزایش ارزش معاملات سهام در بازار دارد
دیگر متغیر تاثیرگذار، نرخ بهره حقیقی است که تأثیر منفی و معنی داری بر ارزش معاملات سهام دارد. به عبارتی با افزایش 10 درصد در نرخ بهره حقیقی (که می‌تواند ناشی از کاهش تورم یا افزایش نرخ سود سپرده اسمی باشد) ارزش معاملات سهام 5.8 درصد کاهش پیدا می کند. با توجه به اینکه بازار پول بازار رقیب سهام است، افزایش بازدهی بدون ریسک در بازار پول موجب جذاب‌تر شدن این بازار نسبت به بازار سهام است. از سوی دیگر افزایش نرخ تورم (که موجب کاهش نرخ بهره حقیقی می‌شود) موجب افزایش ارزش ریالی دارایی های فیزیکی و بالتبع افزایش قیمت سهام و بازدهی جاری آنها می‌شود که این امر منجر به افزایش ارزش معاملات سهام خواهد بود.
