ضرورت فعالیت قطارهای حومه‌ای در کشور
براساس آخرین آماری که از سوی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران منتشر شده است، سالانه 2.5 میلیون سفر در اطراف پایتخت با استفاده از قطارهای حومه‌ای انجام می‌شود، البته این رقم نسبت به سهم حمل و نقل جاده‌ای، کوچک است اما به گفته کارشناسان با توجه به تاثیر آن در کاهش ترافیک پایتخت، افت میزان آلودگی هوا و... باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد.
آمارها هم نشان می‌دهد که راه‌اندازی قطارهای حومه‌ای با قیمت پایین بلیت در مسیرهای تهران – پرند، تهران – قم، تهران – گرمسار، تهران – پیشوا، تهران- کرج و هشتگرد - قزوین طی چند سال گذشته، زمینه‌ساز کاهش تردد خودروهای شخصی و اتوبوس شده است.
اما در شرایطی که وجود قطارهای حومه‌ای با توجه به آثار مثبتشان ضروری محسوب می‌شود مشکلات موجود بر سر راه فعالیت این قطارها از جمله بی‌توجهی دولت در پرداخت یارانه این قطارها به شرکت رجا، ادامه فعالیت این قطارها را با اما و اگرهایی همراه کرده است، چندی پیش مدیرعامل رجا در گفت‌وگویی اعلام کرد که اگر دولت یارانه مربوط به این قطارها را پرداخت نکند، مجبور به حذف این قطارها خواهیم بود.
البته دولت و شرکت راه‌آهن زیر بار این انتقادات نمی‌روند و چند ماه پیش معاون مسافری شرکت راه‌آهن اعلام کرد که متوسط قیمت بلیت قطارهای حومه‌ای 2 هزار و 500 تومان است، اما هزینه تمام شده هر مسافر برای جابه‌جایی در مسیرهای مختلف حدود 23 هزار تومان است، در نتیجه دولت مبلغی حدود 18 هزار تومان یارانه پرداخت می‌کند.
ناگفته نماند که در این میان مسوولان شرکت راه‌آهن هم بارها اعلام کرده‌اند که دولت باید یارانه سرمایه‌گذاران در قطارهای حومه‌ای را از محل صرفه جویی در سوخت پرداخت کند تا آنها برای ورود به این بخش توجیه شوند.
چگونگی فعالیت قطارهای حومه‌ای
قطار حومه‌ای یا Commuter Rail به نوعی از قطارها گفته می‌شود که تا شعاع 200 کیلومتری یک کلان‌شهر و برای دسترسی ساکنان شهرهای اقماری به کلان‌شهرها مورد استفاده قرار می‌گیرند، البته قطارهایی که نقاط حومه شهر را هم به مرکز شهرها متصل می‌کنند در دسته قطارهای حومه‌ای هستند.
قطارهای حومه‌ای در اطراف تهران و دیگر کلان‌شهرها روزانه بطور متوسط با 60 زوج (120 سیر رفت و برگشت) مردم را جابه‌جا می‌کنند.
با توسعه قطارهای حومه‌ای، اکنون شبکه ریلی حومه‌ای در اطراف کلان‌شهرها به 2 هزار کیلومتر افزایش یافته است.
35 درصد سفر قطارهای حومه‌ای در کشور به تهران اختصاص دارد.
تعداد سفرهای حومه‌ای در اطراف کلان‌شهرها به 6 میلیون سفر افزایش یافته و سهم این قطارها از سفرهای کشور حدود یک درصد است.
هم‌اکنون در 10 استان تهران، البرز، قزوین، قم، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، لرستان، مازندران و گلستان قطارهای حومه‌ای فعال است.
نگهداری ریل باس‌های قطار حومه‌ای تهران، ماهانه ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان هزینه دارد.
میانگین سرعت قطارهای حومه‌ای بالا بوده و اغلب با سرعتی بالاتر از ۵۰ کیلومتر حرکت می‌کنند، در واقع سرعت بالا به عنوان خدمتی بهتر در مسیرهای طولانی محسوب می‌شود، برخی سرویس‌ها شامل خدمات اکسپرس بوده که برخی ایستگاه‌ها را به منظور حرکت سریع‌تر حفظ کرده و مسافران مسیرهای طولانی را از مسیرهای کوتاه تفکیک می‌کنند.
وضعیت قطارهای حومه‌ای در کشور
یکی از قطارهای حومه‌ای کشور، قطار حومه‌ای هشتگرد به جنوب تهران است، این قطار از هشتگرد به جنوب پایتخت و از آنجا به غرب تهران در حرکت است.تعداد مسافران
ریل باس هشتگرد با گنجایش ۱۲۰ نفر است درحالی که هر روزه کمتر از ۵۰ نفر مسافر دارد که توجیه اقتصادی ادامه این مسیر را زیر سوال می‌برد.
قطار حومه‌ای نیشابور-گلبهار- مشهد یکی از موفق‌ترین قطارهای حومه‌ای کشور است، از دلایل اصلی محبوبیت این قطار حومه‌ای این است که هزینه‌ای حدود یک دهم خودروهای سواری را به مسافران تحمیل می‌کنند و ایستگاه‌های قطاری آنها هم در نزدیکی‌های شهر واقع شده‌اند. البته باید به این نکته هم اشاره کنیم که مسیر خودروهای عبوری از گلبهار به مشهد یا نیشابور جاده‌ای کوهستانی است و خطرات بسیاری به همراه دارد و همین عامل موجب شده است تا قطار حومه‌ای مشهد-گلبهار-نیشابور از استقبال خوبی برخوردار باشد.
ریل باس تبریز به تربیت معلم یا همان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان هم یکی دیگر از قطارهای حومه‌ای کشور‌اند که از طرح‌های موفق ناوگان ریلی بوده است. این قطار حومه بطور خاص برای دانشجویان دانشگاه شهید مدنی احداث شد و همین موضوع موجب شهرت دانشگاه شهید مدنی تبریز شد؛ دانشگاه شهید مدنی تبریز تنها دانشگاه جهان است که از قطار برای جابه‌جایی دانشجویان خود استفاه می‌کند.
