نگاه مثبت به تولید در پایان بهار

تعادل |

شاخص مدیران خرید اردیبهشت 1398 منتشر شد. ارزیابی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد، شامخ اردیبهشت سال جاری 61.39 واحد محاسبه شده که نسبت به شامخ ماه قبل (فروردین) 25.01 واحد معادل 68.74 درصد بهبود یافته است. در شامخ فروردین‌ماه، فعالان اقتصادی نسبت به بهبود تولید در ماه میانی فصل بهار خوش‌بین بودند؛ حال شامخ اردیبهشت نیز با تایید این خوش‌بینی از چشم‌انداز مثبت تولید در خردادماه حکایت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، شامخ فروردین‌ماه امسال، پایین‌ترین رقم شامخ در طول دوره بررسی در ایران بوده که البته بخشی از آن ناشی از رشد شدید بازارها در اسفندماه سال گذشته و نیمه تعطیل بودن فروردین بوده است، اما در مقابل شامخ اردیبهشت 1398، به بالاترین رقم این شاخص در دوره بررسی رسیده و رکورد بالاترین رقم شامخ را شکسته است.

     شامخ کل

مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای نخستین‌بار در کشور، از مهرماه 1397 استخراج و انتشار شاخص مدیران خرید (PMI) تحت عنوان شامخ را در دستور کار قرار داده و در هشتمین دوره انتشار این شاخص، شامخ اردیبهشت 1398 را منتشر کرده است. شامخ اردیبهشت سال جاری 61.39 واحد محاسبه شده که نسبت به شامخ فروردین (36.38 واحد) 25.01 واحد (معادل 68.74 درصد) بهبود پیدا کرده است. بر اساس محاسباتی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای استخراج شامخ اردیبهشت 1398 انجام شده، شامخ این ماه 61.39 واحد بوده که نسبت به ماه قبل رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده و دوباره پس از افت قابل‌تأمل در فروردین‌ماه، به مدار مثبت برگشته است. در شامخ فروردین‌ماه 1398، فعالان اقتصادی نسبت به بهبود وضعیت تولید در اردیبهشت اظهار خوش‌بینی کرده بودند و حالا در شامخ اردیبهشت، ضمن تایید درستی این خوش‌بینی، نشان‌هایی نیز از بهبود وضعیت تولید در خردادماه نشان داده شده است.

همان‌گونه که انتظار می‌رفت، با پشت سر گذاشتن نخستین ماه از سال جدید و برطرف شدن تعلیق در فضای کلان اقتصادی و سیاسی کشور، صنعت وضعیت بهتری پیدا کرده و شاخص شامخ صنعت (با عدد 61.39) نیز این روند را تأیید می‌کند. مقدار تولید کالا، میزان سفارش‌های جدید و میزان فروش بخش صنعت در اردیبهشت بیشتر از فروردین‌ماه بوده است درحالی که موجودی مواد اولیه، میزان صادرات کالا و موجودی انبار بخشی از فعالان صنعتی کاهش یافته است که این مساله باوجود تحریم‌ها و شرایط نابسامان اقتصادی، قابل پیش‌بینی بود. اغلب فعالان اقتصادی به افزایش قیمت مواد اولیه و محصولات نهایی اذعان داشته‌اند و با وجود همه این شرایط اشتغال صنعتی نسبت به ماه قبل افزایش نشان می‌دهد. نکته جالب‌توجه آن است با وجود تعطیلات نسبتا زیاد در خردادماه، فعالان صنعتی انتظار افزایش تولید در ماه آتی را دارند. در تحلیل این دوره از گزارش شامخ، به دلیل اینکه نمونه‌های موردنظر در گروه سایر صنایع در این ماه کمتر از حد انتظار مشارکت داشتند از ارایه تحلیل اقتصادی درباره این گروه صرف‌نظر شده است.

     صنایع لاستیک و پلاستیک

صنعت لاستیک و پلاستیک علاوه برآنکه همانند اکثر بخش‌های صنعت، نسبت به فروردین‌ماه، بهبود نشان می‌دهد، به لحاظ عدد شاخص بالاترین میزان در میان صنایع گوناگون را به خود اختصاص داده است. اغلب فعالان اقتصادی در این حوزه، افزایش تولید داشته‌اند و سفارش‌های جدید بیشتری نسبت به ماه قبل دریافت کرده‌اند. از آذرماه 97 تاکنون، فعالان حوزه لاستیک و پلاستیک همه ماهه اعلام کرده‌اند که موجودی مواد اولیه آنها کمتر از ماه قبل شده است. از اسفند 97 تاکنون نیز موجودی انبار آنها تقریبا ثابت مانده، که کاهش تولید و سفارش‌های جدید می‌تواند به‌خوبی این مساله را توضیح دهد. قیمت مواد اولیه و محصولات نهایی نسبت به ماه قبل افزایش داشته است که نشان می‌دهد همچنان عدم ثبات قیمت‌ها در بازار وجود دارد. فعالان صنعت لاستیک و پلاستیک برای خردادماه نیز انتظار افزایش تولید دارند.

     صنایع فرآورده‌های نفت و گاز

شرکت‌های تولیدکننده مواد نفتی، بنزین، قیر، روغن‌های صنعتی، روان‌کننده‌ها، محصولات شیمیایی آزمایشگاهی و محصولاتی ازاین‌دست، در این گروه قرار می‌گیرند. بررسی‌ها نشان از وضعیت بد این گروه در میانه اردیبهشت 98 نسبت به ماه قبل خود یعنی فروردین 98 دارد، اما پیش‌بینی فعالان اقتصادی در فروردین‌ماه، مبنی بر انتظار افزایش تولید برای ماه آتی نیز تحقق نیافته و تولید نسبت به ماه قبل کمتر شده است. اغلب فعالان اقتصادی در این بخش از افزایش قیمت مواد اولیه خبر داده‌اند که افزایش قیمت پایه محصولات پلیمری و شیمیایی طی ماه گذشته در بورس کالا توسط دفتر توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی نیز بر این اظهارات صحه می‌گذارد. از آذرماه سال 1397 تاکنون که شاخص PMI تهیه شده است، شامخ این گروه (به‌جز در اسفندماه) وضعیت بخش فرآورده‌های نفت و گاز را همواره بدتر از ماه قبل ارزیابی کرده است. میزان تولید نیز همه ماهه نسبت به ماه قبل کاهش داشته، که حاکی از وضعیت رکودی در این بخش است. بااین حال فعالان اقتصادی در این بخش، همچنان انتظار افزایش تولید برای ماه آتی (خرداد) را دارند.

     صنایع نساجی

تولید نخ، پشم، پارچه و فرش عمده فعالیت‌های این گروه را شامل می‌شود. با توجه به شامخ گروه نساجی، به نظر می‌رسد که وضعیت این صنعت نسبت به فروردین‌ماه تغییر چندانی نداشته، که خبر خوبی برای صنعت نساجی کشور نیست. افزایش قیمت محصولات پتروشیمی نساجی و مشکل جدی نقدینگی، همچنان ادامه دارد. به دلیل مشکلات پیش رو، طی ماه‌های گذشته صنعت نساجی که به‌صورت بالقوه صنعت اشتغال‌زایی است، با تعدیل نیروی انسانی مواجه بوده است. فعالان صنعت نساجی که برای اردیبهشت‌ماه، انتظار افزایش تولید داشتند، با وجود افزایش سفارش‌های جدید در اردیبهشت‌ماه نسبت به فروردین، میزان تولید خردادماه را به‌شدت کاهشی ارزیابی کرده‌اند. به نظر می‌رسد که کاهش موجودی مواد اولیه، افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش صادرات و افزایش قیمت نهایی محصولات، عواملی هستند که در این پیش‌بینی تأثیرگذار بوده‌اند. تأمین منابع مالی و ارز لازم برای واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه ازجمله برنامه‌های وزارت صنعت است که امید می‌رود با اجرایی شدن آنها بخشی از مشکلات این صنعت مرتفع شود.

     صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی

بطورکلی شامخ گروه صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی (عدد شامخ 66.4) نشان از مشاهده بهبود در این صنعت در اردیبهشت‌ماه به نسبت فروردین‌ماه دارد. دلیل این امر گزارش شامخ بالای 50 برای شاخص‌های مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 77.4)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 71)، سرعت انجام و تحویل سفارش‌های (عدد شامخ 62.9) و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (عدد شامخ 61.3) است. شاخص موجودی مواد اولیه عدد شامخ 40.3 را کسب کرده است. این شاخص در فروردین‌ماه رقم 34.3 بوده است. البته این روند در طی ماه‌های گذشته نیز مشاهده شده است. بطوری‌که در شامخ‌های ماه‌های دی، بهمن، اسفند و فروردین، تولیدکنندگان همواره قیمت محصولات خود را به نسبت ماه قبل در حال افزایش عنوان کرده‌اند.

     صنایع کانی غیرفلزی

شامخ کل گروه صنایع کانی‌های غیرفلزی در اردیبهشت‌ماه 98، رقم 61.8 را به خود اختصاص داده است. این رقم نشان از بهتر شدن نسبی وضعیت این صنایع نسبت به ماه گذشته دارد. بهبود شاخص شامخ این صنعت ناشی از مشاهده بهبود در شاخص‌های مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 73.9)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 67.4) و سرعت انجام و تحویل سفارش (عدد شامخ 63) است. محصولات صنایع کانی غیرفلزی (نظیر شیشه، ظروف چینی و بهداشتی، سیمان و بتن، کاشی و سرامیک، گچ و آجر، سفال و...) عمدتا در فرایند ساخت‌وساز (بخش ساختمان)، مورد استفاده قرار می‌گیرند که فعالیت‌های ساختمانی در نیمه اول سال به علت شرایط جوی به نسبت نیمه دوم سال بیشتر صورت می‌پذیرند. رقم شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی در صنایع کانی غیرفلزی، پایین‌ترین رقم در بین صنایع را به خود اختصاص داده است. دلیل این امر را می‌توان در رکود بخش مسکن جست‌وجو کرد. اما نکته قابل‌توجه در گزارش شامخ این صنایع افزایش بهای خرید مواد اولیه این صنایع نسبت به ماه قبل است. رقم شامخ قیمت خرید مواد اولیه در صنایع کانی غیرفلزی بعد از صنایع شیمیایی بالاترین رقم (عدد شامخ 95.7) در بین صنایع است.

     صنایع فلزی

بطورکلی، بخش عمده‌ای از فعالان اقتصادی در حوزه صنایع فلزی، برخلاف فروردین 97، در اردیبهشت‌ماه 98 وضعیت را نسبت به ماه قبل بهتر ارزیابی کرده‌اند و عدد شامخ 59.6 نیز موید همین امر است. افزایش شاخص کل در این بخش، به‌تبع افزایش زیرشاخص‌های مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 67.2)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 60.2)، سرعت انجام و تحویل سفارش (عدد شامخ 64.8) و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (عدد شامخ 54.7) رخ داده است. .یکی از مشکلات شرکت‌های فعال در این عرصه، معضل تأمین مواد اولیه است. عدد شامخ برآورد شده برای قیمت مواد اولیه، 86.7 و قیمت محصولات تولیدشده صنایع فلزی، 76.6 گویای آن است که تورم بر نهاده‌های تولید این صنعت اثرگذار بوده و سبب شده هزینه تولید این محصولات افزایش یابد.

ضمن آنکه این روند در ماه‌های فروردین 98، اسفند، بهمن، دی و آذر 97، نیز رخ داده است. به‌عبارت‌دیگر در ماه‌های ذکرشده فعالان اقتصادی عنوان کرده‌اند که همواره قیمت خرید مواد اولیه آنها به نسبت ماه قبل افزایش یافته است. شایان‌ذکر است، خبر تحریم فلزات اساسی از جمله «فولاد، مس و آلومینیوم» در ماه گذشته رسانه‌ای شده است. ازآنجاکه فولاد، مس و آلومینیوم ایران در دنیا مشتری خاص خود را دارد، بنابراین باوجود تحریم‌ها، فعالان حوزه صنایع فلزی و معدنی بخشی از مشتریان ثابت خود را از دست خواهند داد. این موضوع باعث خواهد شد که کشورهای رقیب این فرصت را پیدا کنند تا بازارهای ایران را تصاحب کنند.

     صنایع غذایی

شامخ گروه صنایع غذایی (عدد شامخ 54.5) حاکی از مشاهده بهبود در این صنعت در ماه اردیبهشت به نسبت ماه فروردین است. این مهم ناشی از مشاهده بهبود در شاخص‌های تولیدات محصولات (عدد شامخ 57.4)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 56.4)، سرعت انجام و تحویل سفارش (عدد شامخ 60.6) و درنهایت میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (عدد شامخ 51.1) در این صنعت به نسبت ماه گذشته است.

با وجود بهبودهای مشاهده شده در شاخص‌های مذکور، مشکل موجودی مواد اولیه (عدد شامخ 39.4) همچنان به قوت خود پابرجا است. ضمن آنکه قیمت بالای خرید مواد اولیه مشکل تأمین مواد اولیه را دوچندان کرده است. عدد شامخ مربوط به شاخص قیمت مواد اولیه 89.4 گزارش شده، که حاکی از افزایش قیمت مواد اولیه به نسبت ماه قبل است. افزایش نسبی این متغیر به نسبت ماه قبل در گزارش‌های پیشین شامخ نیز مشاهده شده است. افزایش قیمت مواد اولیه منجر به افزایش قیمت محصولات می‌شود؛ از این رو، به نظر می‌رسد با استمرار روند فعلی افزایش قیمت محصولات تولیدشده در ماه‌های آتی نیز در این صنعت مشاهده شود.

     صنایع شیمیایی

ارزیابی‌ها در مورد صنایع شیمیایی در اردیبهشت 98 نسبت به فروردین‌ماه قبل، وضعیت بهتری را نشان می‌دهد. شامخ گروه در اردیبهشت‌ماه در پی بهبود در شاخص‌های مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 79.7)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 76.3)، سرعت انجام و تحویل سفارش (عدد شامخ 61)، موجودی مواد اولیه (عدد شامخ 53.4) و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (عدد شامخ 52.5) عدد 67.8 را کسب کرده است. بخشی از بهبود مشاهده شده در شاخص‌های مذکور ناشی از پشت سر گذاشتن تعطیلات نوروزی است. ضمن آنکه افزایش فروش محصولات (عدد شامخ 78.8) نیز موید این امر است. نکته قابل‌توجه در ارقام ذکرشده، عدد شامخ شاخص موجودی مواد اولیه است که حاکی از بهبود این شاخص در صنایع شیمیایی دارد. نکته دیگر اینکه عدد شامخ به دست‌آمده برای قیمت خرید مواد اولیه است. شاخص شامخ قیمت خرید مواد اولیه صنایع شیمیایی در اردیبهشت‌ماه رقم 95.8 اعلام شده، که این رقم بدان معناست که تقریبا تمام پرسش‌شوندگان بر افزایش بهای مواد اولیه تأکید داشته‌اند. رقم به دست‌آمده برای این زیرشاخص بیشترین میزان در بین صنایع منتخب در گزارش شامخ است. افزایش قیمت بالای خرید مواد اولیه در صنایع شیمیایی در حالی رخ داده، که ایران از مزیت وجود مواد اولیه شیمیایی در کشور برخوردار است. دلیل این امر اعطای مجوز افزایش قیمت محصولات پتروشیمی از سوی سازمان حمایت است. از این‌رو تولیدکنندگان صنایع شیمیایی به‌ناچار با قیمت‌های بالاتری مواد اولیه خود را تأمین کرده‌اند.

     صنایع چوب، کاغذ و مبلمان

صنایع چوب، کاغذ و مبلمان در اردیبهشت‌ماه، با وجود تداوم بسیاری از مشکلات، وضعیت بهبود را نسبت به ماه قبل تجربه کرده‌اند که با توجه به تعطیلات سالانه فروردین‌ماه، طبیعی می‌نماید. صنایع مرتبط با چوب و کاغذ، همانند بسیاری از صنایع دیگر در وضعیت مناسبی قرار ندارند که بخش عمده‌ای از آن به دلیل وابستگی این صنایع به مواد اولیه وارداتی، تحریم‌ها و دشواری تأمین مواد اولیه است. از دی‌ماه سال گذشته تاکنون، طبق اظهارات فعالان اقتصادی، موجودی مواد اولیه و موجودی انبار در این صنایع همواره رو به کاهش بوده است. قیمت مواد اولیه نیز روند افزایشی داشته است.

     صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته

شاخص شامخ این گروه نسبت به ماه قبل به میزان قابل‌توجهی افزایش داشته و از رقم 42.6 در فروردین‌ماه به 63.4 در اردیبهشت‌ماه تغییر کرده است. دلیل این امر افزایش 4 شاخص مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 70.7)، میزان سفارش‌های جدید (عدد شامخ 77.6)، سرعت زمان انجام و تحویل سفارش (عدد شامخ 50) و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (عدد شامخ 51.7) است؛ ضمن آنکه افزایش فروش محصولات (عدد شامخ 67.2) نیز موید این امر است. در این صنعت قیمت تمام‌شده محصولات (عدد شامخ 72.4) به علت افزایش قیمت مواد اولیه (عدد شامخ 91.4) افزایش یافته است. افزایش قیمت مواد اولیه ناشی از وابستگی مواد اولیه این صنعت به واردات است. از سوی دیگر، شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (عدد شامخ 60.3) این گروه نشان از امیدواری تولیدکنندگان وسایل نقلیه و قطعات وابسته به فروش بیشتر در ماه آتی را دارد. دلایل مختلفی برای شکل‌گیری انتظارات مثبت در تولیدکنندگان می‌توان عنوان کرد که ازجمله آنها پرداخت مابقی تسهیلات بانک مرکزی به قطعه‌سازان و ترخیص ۳ هزار کانتینر قطعات خودرویی از گمرک چابهار طی هفته‌های آتی است.

     صنایع پوشاک و چرم

پس از ماه‌های متوالی، فعالان اقتصادی در صنعت پوشاک و چرم بالاخره وضعیت بهبود نسبت به ماه قبل را تجربه کرده‌اند. میزان سفارش‌های جدید و تولید در این ماه افزایش داشته است. موجودی مواد اولیه و موجودی انبار نیز در وضعیت بهتری نسبت به ماه قبل قرار دارد. حتی وضعیت صادرات این محصولات نیز نسبت به ماه قبل بهبود پیدا کرده است. با وجود آنکه قیمت خرید مواد اولیه و محصولات نهایی، مشابه ماه‌های قبلی روند صعودی داشته، اما نتوانسته بر میزان سفارش‌های جدید و فروش محصولات اثرگذار باشد، به‌گونه‌ای که فعالان اقتصادی انتظار افزایش تولید برای ماه آتی را دارند. وضعیت مذکور سبب شده تا فعالان اقتصادی برای تأمین نیروی انسانی موردنیاز خود در ماه‌های فروردین و اردیبهشت، نیروی جدید به کار بگیرند.