خوش‌بینی به توافق هسته‌ای
ریتم نوسانات بازار دلار پس از مذاکرات هسته‌یی، موضوعی است که این‌روزها تب‌وتاب زیادی میان فعالان بازار به‌وجود آورده است. برخی تحلیلگران بر این باورند که حتی درصورت توافق جامع این ثبات است که همچنان روی خوش به بازار منوچهری نشان خواهد داد و برخی دیگر از افزایش و کاهش نرخ ارز سخن می‌گویند. افزایش قیمتی که ممکن است آنچنان هم به‌نفع دولت نباشد و کاهش قیمتی که ممکن است در اثر شوک‌های مقطعی ایجاد شود و جهت‌های مخربی نیز داشته باشد. اکنون برای واکاوی و تجزیه‌و‌تحلیل تاثیر مذاکرات هسته‌یی بر نرخ ارز به سراغ فعالان و تحلیلگران اقتصادی رفته‌ایم. گپ «تعادل» با اقتصاددانان را در ادامه می‌خوانید.
سعید لیلاز؛ تحلیلگر اقتصادی
بی‌شک روند مثبت مذاکرات هسته‌یی می‌تواند تاثیرات متمایزی بر بخش‌های مختلف اقتصاد داشته باشد این در حالی است که سه عامل در نوسانات نرخ دلار در چند وقت اخیر دخیل بوده است. عامل اول، تاثیرات روانی ناشی از توافقات هسته‌یی بود که بر جامعه حاکم شد و موجی را به راه انداخت که نتیجه آن نوسانات قیمت ارز بود. در وهله دوم تاثیر اراده سیاسی بعضی از جناح‌های سیاسی است که به اندازه کافی پول و قدرت دارند. این گروه‌های سیاسی تلاش کردند که به دلیل تمدید مذاکرات و بلاتکلیفی، بازار ارز را متلاطم کنند؛ اما دلیل سومی که به نوسانات بازار ارز دامن زد کاهش قیمت نفت بود. درآمد قیمت نفت از طریق کاهش عرضه ارز به بازار آزاد روی عرضه دلار و تقاضای آن اثر گذاشت. پیش‌بینی می‌کنم که تا سال آینده به دلیل کاهش قیمت نفت و البته کاهش درآمدهای ارزی پتروشیمی‌ها قیمت دلار بین 3500 تا 3600 باشد. از سوی دیگر به آینده مذاکرات هسته‌یی و رسیدن به توافقی کارآمد بسیار خوش‌بین هست.
فرشاد مومنی، اقتصاددان
از دیدگاه من اگر برنامه دولت برای درآمدزایی همچنان روی دستکاری قیمت‌های اساسی، بازی با نرخ ارز و افزایش قیمت‌های حامل‌های انرژی استوار باشد، اقتصاد ایران همچنان با دشواری‌ها و مسایل سال‌های گذشته روبهرو خواهد بود، هرچند با فشاری کمتر؛ اما در‌صورتی‌که تحریم‌ها لغو شوند، بازار ارز این پتانسیل را دارد که تا نیمی از قیمت‌های فعلی پایین بیاید زیرا چیزی نزدیک به دوهزارو٥٠٠تومان از قیمت فعلی ارز به هزینه‌های آینده‌هراسی مربوط می‌شود که دولت قبلی ایجاد کرده بود و حالا با شیبی کمتر در جریان است. بنابراین چنانچه بازار به‌شکل اصولی هدایت شود، این استعداد را دارد که روندی کاهشی در پیش گیرد اما به‌شرطی که گروه‌های ذی‌نفع و پرنفوذ که قدرت بیشتری از مردم و تولیدکنندگان دارند توسط دولت از جهت‌گیری‌های اقتصادی کنار گذاشته شوند. انجام این کار اگرچه با منافع گروه‌های ذی‌نفع و همچنین اهداف کوتاه‌مدت دولت برای درآمدزایی در تضاد است، اما راه نجات اصولی اقتصاد ایران در شرایط فعلی خواهد بود.
جمشید پژویان، اقتصاددان
احتمال اینکه توافق دوجانبه صورت بگیرد وجود دارد، این در حالی است که گروه مذاکره‌کننده 1+5 تاکنون پوئن‌های لازم را از کشور ما گرفته و برای رسیدن به توافق عجله‌یی ندارد. مثبت ارزیابی کردن توافقات هسته‌یی باعث می‌شود که نفت بیشتری به فروش برسانیم اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که در شرایط فعلی بازار نفت شرایط آرمانی ندارد و نمی‌توان زیاد هم به آینده آن امیدوار بود و دل بست. افزایش تقاضا در بازارهای جهانی نفت تاثیر چشمگیری در نرخ ارز به‌وجود می‌آورد و قاعدتا در کاهش قیمت ارز نیز تاثیرات خود را می‌گذارد. این در حالی است که نباید بر این باور باشیم که کاهش نرخ ارز به‌شکلی خواهد بود که در تصورات عامیانه وجود دارد.
پدرام سلطانی؛ نایب‌رییس اتاق ایران
با توجه به توافقات انجام‌شده در ژنو بین ایران و گروه ۱+۵ پتانسیل کاهش نرخ ارز در کشور وجود دارد ولی اگر روند کاهشی آن در دولت مدیریت نشود شرایط اقتصادی در طولانی‌مدت به شکل فعلی خود بازگشته و شاهد افزایش تورم خواهیم بود. درباره توافقات حاصل‌شده در ژنو با بیان اینکه این توافقات دستاورد بسیار مهم و بزرگی برای دولت و کل کشور بوده است، باید عنوان کرد که روند تحریم‌ها که در چند سال اخیر شدت یافته بود معکوس شده و این موضوع می‌تواند نقطه عطفی برای بهبود وضعیت باشد.
محسن بهرامی‌ارض‌اقدس؛ عضو و رییس کمیسیون تجارت
آنچه مسلم است این موضوع است که باید توافقی جامع صورت گیرد که منافع مردم در آن لحاظ شده باشد. آزادسازی 100 میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی بلوکه‌شده از کشورهای هند، روسیه، ژاپن و سایر کشورهای دیگر دست بانک مرکزی و دولت را در بعدهای مختلف اقتصادی بازمی‌گذارد که باعث می‌شود تمام این عوامل در قیمت دلار اثرات کاهنده داشته باشند و در بدبینانه‌ترین حالت نیز حداقل از افزایش مجدد قیمت ارز جلوگیری می‌شود و مانعی است برای افزایش قیمت‌ها.
توافق احتمالی می‌تواند به نوعی تثبیت‌کننده قیمت ارز باشد که البته این امر نیز زمان‌بر است زیرا تا ابلاغیه‌ها مخصوص و مراحل آن طی شود زمان خواهد برد. از سوی دیگر میزان ارزی که دولت و بانک مرکزی در بازار خرده‌فروش عرضه می‌کند می‌تواند بر نرخ نیز تاثیرگذار باشد. همچنین بازار بورس و سرمایه، طلا و سکه با تحولاتی که صورت بگیرد می‌تواند در قیمت ارز تاثیرگذار باشد. به طور کلی به مذاکرات که در پیش‌رو است امیدوار هستم و فکر می‌کنم که بر نرخ ارز اثر کاهنده داشته باشد. اما اگر توافقات به صورت جامع صورت نگیرد با توجه به پارامترهایی که عنوان کردم ممکن است با افزایش قیمت ارز نیز مواجه شویم.
محمدرضا بهرامن، عضو و نایب‌رییس کمیسیون صنعت و معدن
نگاه بخش خصوصی و فعالان اقتصادی این است که حرکت دولت در مسایل برون‌مرزی بسیار خوب و موثر بوده و همین امر نشان می‌دهد که یکی از بزرگ‌ترین فاکتورها در برنامه‌ریزی‌های کلان دولت، ایجاد روابط مثبت و کارآمد با کشورهای منطقه به‌خصوص کشورهای1+5 بوده است. درست است که مسایل و موضوعات هسته‌یی با وجود انتظار فعالان اقتصادی مدت زیادی طول کشید اما باید بپذیریم که مشکلات بین‌المللی به‌یکباره حل نخواهند شد و نیاز به زمان بیشتری دارند. دولت یازدهم تاکنون مفیدترین کاری که در راستای مذاکرات هسته‌یی انجام داده این بوده که تحریم‌ها در جای خود متوقف شده و شرایطی ایجاد شده که جامعه جهانی نگاه کاملا مثبت به کشور داشته باشند. اگر چنانچه فضای مذاکرات مثبت باشد و به توافق دست یابیم نباید انتظار داشته باشیم که آینده اقتصادی کشور به‌یکباره متحول شود، زیرا این انتظار اشتباه ممکن است شوک‌های نامناسبی در بازار و جامعه ایجاد کند.
از سوی دیگر ایجاد فضای امن و آرام در کشور باتوجه به امکانی که فراهم می‌شود می‌تواند جان دوباره‌یی به بخش‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری‌ها و زیرساخت‌ها بخشد و کشش‌ها به‌سمت سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی را بیش از پیش کند. نتیجه مذاکرات از دیدگاه من مثبت خواهد بود و تاثیرات بسیاری نیز در بطن این توافق به‌وجود خواهد آمد. اما تغییرات در نرخ ارز به دو عامل بستگی دارد یکی از آنها شوک‌های است که ممکن است به‌وجود آید و نکته‌یی دیگر نرخ برابری پول ما در‌مقابل ارز کشورهای دیگر است. این در حالی است که نباید انتظار داشته باشیم که اگر توافقی صورت بگیرد با کاهش نرخ ارز مواجه شویم. اما چشم‌انداز مثبت بودن توافقات هسته‌یی نشان می‌دهد که می‌توان شاهد کاهش قیمت ارز بود.
مهدی تقوی، اقتصاددان
درخصوص تاثیر توافقات هسته‌یی بر بازار ارز دو نکته مهم وجود دارد. یک از آنها موضوع تحریم‌هاست و دیگری قیمت نفت است که در شرایط فعلی به‌هیچ عنوان در شرایط مساعدی به‌سر نمی‌برد. اگر تحریم‌ها لغو شود درآمد ارزی کشور با افزایش روبهرو خواهد شد و پول‌های بلوکه‌شده که به کشور بازنگشته‌اند دوباره به حساب‌ها برمی‌گردند. همین مساله باعث افزایش عرضه می‌شود که می‌تواند تحولاتی در بازار ارز به‌وجود آورد و باعث کاهش نرخ ارز شود. این در حالی است که حالت دومی نیز وجود دارد. قیمت نفت نسبت به سال گذشته که 100دلار بود با کاهش مواجه شده است و همین موضوع عرضه نفت را در عرصه بین‌المللی کاهش می‌دهد و باعث افزایش قیمت ارز خواهد بود و مطرح‌کردن این دو وجه نشان می‌دهد که می‌تواند تاثیر مثبت و منفی وجود داشته باشد. با این حال امیدوار هستیم که توافق هسته‌یی صورت بگیرد. آقای ظریف تاکنون تلاش‌های بسیاری انجام داده و آقای روحانی هم سیاستی در پیش گرفته که نشان می‌دهد درهای روابط با کشورها در حال باز‌شدن است و این موضوع ثمره‌یی جز وضعیت اقتصادی بهتر در پی نخواهد داشت.
محمدمهدی راسخ؛ عضو و رییس کمیسیون امور اجتماعی و تشکل‌ها
طبیعتا اگر توافقی صورت گیرد و تحریم‌ها به طور کلی برداشته شود، صادرات نفت با سهولت بیشتری انجام می‌شود و قاعدتا درآمدهای نفتی نیز افزایش خواهند یافت. افزایش درآمدها کمک شایانی به وضعیت نرخ ارز کشور خواهد کرد. از سوی دیگر با چنین تحولاتی در عرصه بین‌المللی، تقاضا برای ارز نیز با افزایش روبهرو خواهد شد زیرا سرمایه‌گذاری‌هایی که به دلیل تحریم‌های به وجود آمده متوقف شده‌اند دوباره به عرصه فعالیت بازمی‌گردند و همچنین براساس سرمایه‌گذاری‌های جدید نیز نیاز به ارز بیشتر خواهد شد.
در نگاه اول ممکن است تاثیر توافق هسته‌یی بر نرخ ارز کاملا کاهشی باشد اما به طور طبیعی به دلیل شوک‌های ایجادشده به اقتصاد کشور خواهد بود اما در طولانی‌مدت روند کاهشی نخواهد بود و نرخ ارز بر یک قیمت ثابت قرار می‌گیرد. این در حالی است که در چنین شرایطی اصلا به صلاح نیست که نرخ ارز کاهش پیدا کند مگر اینکه نرخ تورم بهبود پیدا کند. نزولی بودن نرخ ارز به زیان صادرات غیرنفتی خواهد بود.
ابوالحسن خلیلی؛ فعال اقتصادی
شرایط توافقات هسته‌یی اگر به گونه‌یی پیش رود که روند مثبت باشد ممکن است شوک‌هایی در بازار ارز به وجود آید و با کاهش نرخ ارز در بازار روبهرو شویم اما مساله‌یی که می‌توان به راحتی آن را پیش‌بینی کرد این است که این روند کاهنده مجددا به حالت اولیه خود بازمی‌گردد و بیش از چند هفته روند کاهشی نرخ ارز ادامه نخواهد داشت و به کانال قیمت‌های همیشگی در چند وقت اخیر بازمی‌گردد. از دیدگاه من روند مذاکرات امیدوار‌کننده است با توجه به اینکه مقام معظم رهبری نیز با توافقات احتمالی موافقت خود را اعلام کرده‌اند و فضا به گونه‌یی پیش می‌رود که می‌توان انتظار داشت به زودی شاهد توافق آن هم در شرایط خوب باشیم.
جمشید عدالتیان؛ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران
احتمال رسیدن به توافق با درصد بالا وجود دارد، زیرا فضای شعف‌برانگیزی که به وجود آمده نشان می‌دهد رسیدن به توافقی مناسب دور از دسترس نیست اما درخصوص تاثیر توافقات هسته‌یی بر قیمت نرخ ارز باید عنوان کنم که بسیار بعید می‌دانم تغییر عمده در این بازار به وجود آید. این در حالی است که به دلیل کاهش قیمت نفت این احتمال نیز وجود دارد که نرخ ارز نیز با افزایش مواجه شود. با این حال از دیدگاه من در بهترین حالت ممکن شاهد تغییر آنچنانی در نرخ ارز نخواهیم بود و به نوعی شاهد ثبات قیمت خواهیم بود.
