یک‌تنه علیه یکجانبهگرایی در اوپک
گروه انرژی| نادی صبوری|
دیروز کشورهای اوپک برای صد و هفتاد و ششمین بار دور هم جمع شدند تا تصمیم بگیرند برای بازار نفت باید چه کرد؟ نشست دیروز هر چند پیش‌بینی می‌شد بی‌حاشیه و بی‌رمق باشد با ورود بیژن زنگنه وزیر نفت ایران شور و هیجانی به خود گرفت. زنگنه به «یکجانبهگرایی» در تصمیم‌گیری برای بازار در اوپک معترض شد، این صحبت‌های او بعد از این مطرح می‌شد که عربستان و روسیه در حاشیه نشست جی20 نشان دادند توافق کردند طرح کاهش تولید را 9 ماه ادامه دهند، انگار که نظر کشورهای دیگر در این زمینه در نظر گرفته نشده است. هر چند وزرای انرژی هر دو کشور دیروز به اشکال مختلف حداقل در ظاهر نشان دادند منظورشان این نبوده است.
نشست 175 سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام بر خلاف نشست پیشین در فضایی سرد و بی‌هیجان شروع شد، نشست قبلی در هوای سرد دسامبر وین و در روزهایی که این شهر آماده برگزاری جشن سال نو می‌شد با تنور ماجراهای قبل از نشست گرم شده بود. برایان هوک نماینده امریکا در امور تحریم، قبل از شروع نشست 175 به دیدن خالد الفالح وزیر انرژی عربستان رفته بود، اتفاقی که برای ایران خوشایند نبود و در ادامه مخالفت ایران با طرحی که خواستار این بود که این کشور هم تولیدش را کم کند، نشست را به روز دوم کشاند.
این‌بار اما ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه یک روز قبل از شروع نشست هیجان آن را با اعلام این خبر که این کشور و عربستان برای تمدید طرح کاهش تولید به مدت 9 ماه توافق کردند از بین برد. سازمان اوپک برای دهه‌ها این طور کار می‌کرد که هر تصمیمی در داخل نشست به رای گذاشته می‌شد و حتی مخالفت یک کشور باعث می‌شد تصمیم نهایی نشود. صحبت‌های پوتین این نظم چند ده‌ساله را بر هم زد، نمایش در وین شروع شد و پادشاه به خیابان آمد اما صدایی از کسی برنخاست تا اینکه یکی از میان جمعیت داد زد: پادشاه لباس ندارد.
او بیژن زنگنه بود، وزیر نفت ایران که طولانی‌ترین سابقه حضور در نشست‌های اوپک را دارد. زنگنه وقتی داشت به هتل کوبورگ هتل مشهور در مذاکرات هسته‌ای ایران که این‌بار برای اقامتش انتخاب شده بود وارد می‌شد بین خبرنگارها حاضر شد، او اما نه از صرف «ایران» و مشکلات فعلی کشور بلکه از چالشی بزرگ‌تر حرف زد. ایرنا می‌نویسد که او به خبرنگاران گفت: «این روال اوپک نبوده است که یکی دو نفر خارج از اوپک توافق کنند و بر توافق خود در اوپک مهر تایید بزنند. این بزرگ‌ترین خطری است که اوپک با آن روبروست. این اوپک را به سمت مرگ می‌برد.»
زنگنه گفت: «اوپک به صحبت، مشورت و تصمیم‌گیری جمعی برای مسائل نیاز دارد؛ ما اینجا نیستیم تا تصمیم‌هایی را که در بیرون گرفته می‌شود، اجرا کنیم. معتقدم اگر اوپک می‌خواهد زنده بماند، باید تصمیماتش را در داخل اوپک بگیرد، نه اینکه دستورالعمل را از خارج اوپک دریافت کند.»
البته خیلی از کهنه‌کاران اوپک اصطلاحی دارند که می‌گویند اوپک جای ماهی‌های درشت است و ماهی‌های کوچک راه آنها را دنبال می‌کنند، در اینجا حتی دورانی نیز به چشم می‌خورد که تصمیم‌ها بیشتر از طرف ایران و عربستان گرفته می‌شد و چند کشور دیگر به آن اعتراض می‌کردند. مثلا گابن و اکوادور اواخر دهه 80 با همین استدلال از اوپک رفتند. اما به قول یکی از قدیمی‌های اوپک بین ایرانِ بنیان‌گذار سازمان و اکوادور و اوپک تفاوت وجود دارد.
به هر روی شانا ساعت 15:43 دقیقه به وقت تهران نوشت که با درخواست دبیرکل و رییس دوره‌ای اوپک، نشست سه‌جانبه بیژن زنگنه وزیر نفت ایران با محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک و مانوئل کودور رییس دوره‌ای اوپک برگزار شد.
ساعت 16:20 دقیقه به وقت تهران، رضا زندی خبرنگار که در وین حضور دارد نوشت که مذاکرات سختی در جریان است و ثامر غضبان وزیر نفت عراق در حال مذاکره با بیژن زنگنه وزیر نفت ایران است.
ایران پیشتر نیز به دنبال اینکه روسیه تصمیم گرفت روز نشست اوپک را جابه‌جا کند با این تصمیم مخالفت کرد.
البته باید این را هم در نظر گرفت که برخی باور دارند اوپک در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بدون روسیه شانس زیادی برای پیش‌روی ندارد. ترامپ بارها از توییتر خود برای حمله به اوپک استفاده کرده و لایحه نوپک را هم احیا کرده است. این لایحه مدعی است اوپک یک کارتل است که اعضایش قیمت نفت را مونوپولی می‌کنند و در نتیجه امریکا باید آن را به دادگاه بکشاند. ماجرا تا چند ماه پیش هم داغ بود اما در ادامه آتش آن کمرنگ شد و حداقل اخیرا خبر خاصی درباره آن به گوش نرسیده است.
قیمت نفت خام یک ماه اخیر اوضاع نسبتا بهتری را در قیاس با روزهای آخر ماه می‌تجربه کرد. دقیقا یک ماه پیش مصادف با 29 می‌بود که نفت خام کف قیمتی 70 دلار در هر بشکه را هم رد کرد و تحت تاثیر بالا گرفتن تنش تجاری بین امریکا و چین به 68 دلار در هر بشکه افت کرد. کاهش قیمت نفت همینجا هم متوقف نشد و سطح قیمت را تا 12 جولای به کمتر از 60 دلار در هر بشکه هم رساند. سطحی از قیمت که شاید حتی برای مصرف‌کننده‌های نفت هم آنقدر خوشایند نباشد. بعد وضعیت کمی تغییر کرد و از یک طرف با بروز نشانه‌هایی از طرف اوپک که طرح کاهش تولید را ادامه می‌دهد، از یک طرف با چند تنش در اطراف تنگه هرمز و از یک جهت هم با بهبود نسبی تنش تجاری بین امریکا و چین قیمت کمی تقویت شد.
اگر بخواهیم به نشست اوپک برگردیم، بیژن زنگنه ساعت 17: 10 دقیقه به وقت تهران، بعد از اینکه در طبقه دوم دبیرخانه اوپک با چند تا از وزرای نفتی این سازمان دیدار دوجانبه کرد، وارد محل نشست وزرا شد، همین موقع بود که پخش زنده وب‌سایت اوپک در حال مصاحبه با هلیما کرافت استراتژیست ارشد کالا در شرکت “آر بی‌سی کپیتال مارکتس بود که همیشه در نشست‌های اوپک حضور دارد. خبرنگاران از در ورودی با شتاب و در حال دویدن وارد شدند و به دو گروه تقسیم شدند، یک گروه به میز خالد الفالح وزیر انرژی عربستان رفتند و گروه دیگر به میز بیژن زنگنه وزیر نفت ایران.
نکته جالب توجه این نشست که مورد اشاره انیه‌ترینر مجری پخش زنده اوپک هم قرار گرفت این بود که با وجود اینکه نتیجه نشست دیروز اوپک قبل از شروع تقریبا مشخص شده بود، استقبال ژورنالیست‌ها از آن خیلی شدید بود و حتی در حالی که قبلا بیشتر نماینده رسانه‌های اقتصادی در این برنامه حاضر می‌شدند این‌بار نماینده رسانه‌های عمومی مثل بی‌بی‌سی یا خبرگزاری ترکیه و مواردی از این دست در برنامه حاضر شدند.
این ماجرا از دید فریدون برکشلی که سال‌ها عهده‌دار عنوان نماینده ایران در اوپک بوده و رکورد بیشترین تعداد حضور در نشست‌های اوپک را دارد هم دور نماند. او در ایمیلی برای «تعادل» نوشت: «این اجلاس با استقبال کم‌نظیر خبرنگاران، تحلیلگران و صاحب‌نظران روبرو شده و خیلی شلوغ است. در حالی که نتایج آن خیلی پیش‌بینی‌شده به نظر می‌رسد. شاید یک دلیل آن مسائل سیاسی و کشمکش‌های ژیو‌پلیتیک است و دوم و شاید مهم‌تر این است که این اجلاس طیف گسترده‌ای را در گیر می‌کند. تولید‌کنندگان متعدد با دیدگاه‌های متنوع، مصرف‌کنندگان، بیمه‌گران، بانکداران، سیاست‌گذاران و استراتژیست‌ها»
بالاخره ساعت 17:30 به وقت تهران، پخش زنده وب‌سایت اوپک قطع شد تا ما این‌طور متوجه شویم که نشست وزرای اوپکی پشت درهای بسته شروع شده است. در این بین تکه‌تکه‌های پرسش‌های خبرنگاران از وزرای حاضر در جلسه در این‌سو و آن‌سو به چشم می‌خورد. یکی از بامزه‌ترین آنها را باید فیلم کوتاهی دانست که رضا زندی روی توییترش گذاشت. او از بیژن زنگنه وزیر نفت پرسید آیا وزرایی که قبل از شروع نشست به دیدنش رفتند می‌خواستند از او دلجویی کنند که در حاشیه جی20 ایران نبوده و توافق شده؟ وزیر نفت با خنده و صورتی بشاش جواب داد: خیلی از اون‌ها که اصلا نقشی در اون نداشتند، خبرنگار ادامه داد که بعضی‌هایشان داشتند، زنگنه خندید و گفت کلا احساس من امروز خیلی خوب است.
وزیر نفت این را هم گفت که به اصل تصمیمی که برای کاهش 9 ماهه توافق گرفته شده اعتراضی ندارد و نکته‌اش درباره روش این تصمیم‌گیری که او اصطلاح «تصمیم‌سازی» را برایش استفاده کرد بوده. زنگنه گفت در کمیته فنی این مسائل بررسی شده بوده است.
البته وزیر نفت صبح در بدو ورود به هتل کوبورگ هم همین مساله را به شکلی دیگر تکرار کرده و گفته بود که آیا من مشکلی با کاهش تولید ندارم؛ مشکل و گرفتاری اصلی اوپک در حال حاضر، یکجانبهگرایی است.
در ساعاتی که وزرا پشت درهای بسته به مذاکره مشغول بودند خبری دیگر هم منتشر شد که خالد الفالح وزیر انرژی عربستان قبل از شروع رسمی نشست توضیح داده که هیچ تصمیم قطعی گرفته نشده ولی دیگر کشورها باید به این مساله توجه کنند که روسیه و عربستان دو تولیدکننده بزرگ نفت خام هستند.
طبق تازه‌ترین گزارش اوپک، منابع ثانویه گزارش کردند که عربستان در ماه می‌روزی 9 میلیون و 690 هزار بشکه نفت خام تولید کرده است. روسیه مانند کشورهای اوپک آمار رسمی تولیدش را اعلام نمی‌کند ولی رقم تولیدش به عربستان نزدیک است.
با تمام مسائل مطرح‌شده، همانطور که انتظارش وجود داشت نشست دیروز اوپک با وجود گرد و خاک حساب‌شده‌ای که بیژن زنگنه ابتدای روز به پا کرد، نشستی کم‌دردسر بود که به توافق برای ادامه یافتن طرح کاهش تولید نفت خام تا 9 ماه دیگر منتهی شود. امروز هم غیر اوپکی‌ها به اعضای اوپک می‌پیوندند تا از طرف آنها نیز این تصمیم حمایت شود.
