قصه بورس از زبان شاخص‌ها
گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
شاخص کل بورس و اوراق بهادار، در هفته‌های اخیر، روند صعودی در پی گرفته بود و گاهی اوقات رشد‌های شارپی چند هزار واحدی را در آن شاهد بودیم و گاهی نیز آهسته‌آهسته حرکت می‌کرد.
اما اتفاقی که در روز چهارشنبه رخ داد، این بود که پس از افزایش شاخص تا مرز 249 هزار و 500 واحد، روند صعودی شاخص فروکش کرد و نهایتا در 248 هزار و 900 واحد متوقف شد. شاید عده‌ای، عرضه اولیه روز گذشته مربوط به شرکت دارویی ره‌آورد تامین را عامل منفی شدن بازار برای نقد شدن سهام و خرید این سهم جدید عنوان کنند، اما در عرضه‌ای که به هر کد سهامداری، حدود 100 هزار تومان سهم تعلق می‌گرفت، نمی‌توان این حجم از کاهشی شدن را توجیه کرد. از سوی دیگر، شاهد آن بودیم که شاخص کل هم وزن روند رو به رشد خود را پس از دقایق اولیه بازار حفظ کرد و در واقع پس از رشد نسبی دردقایق اولیه، در مسیر خطی تا پایان معاملات ادامه داد. گفتنی است در محاسبه شاخص هم‌وزن، بزرگی و کوچکی شرکت‌ها در محاسبه دخالت داده نمی‌شوند و همه شرکت‌ها به یک میزان در شاخص اثر می‌گذارند. این موضوع موید آن است که اکثریت سهام بورس که هر کدام وزن یکسان در اثرگذاری این شاخص دارند، پس از رشدی که در دقایق اولیه بازار کسب کردند، تغییر چندانی نداشتند. به عبارت دیگر، پویایی و سفارش‌گذاری‌های خرید و فروش در روز گذشته، تنها در ساعات ابتدایی بازار صورت گرفته و سپس روند آرام شده است. این روند آرام، در حالی رخ داده است که سهم‌های بزرگ فلزات اساسی مانند فولاد مبارکه و ملی صنایع مس ایران پس از چندین روز رشد متوالی، روند نزولی را تجربه کردند. این روند منفی را نمی‌توان چندان بی‌ارتباط به منفی شدن شاخص فلزات اساسی در بورس لندن در روز سه‌شنبه دانست، زیرا در روزهای اول هفته جاری و روزهای آخر هفته قبل، قیمت فلزات اساسی در سطح بازارهای بین‌المللی رو به رشد بود و تاثیرات آن نیز در بازار ایران به وضوح دیده شد.
نقشه‌خوانی بورس از طریق شاخص‌ها
همواره در اخبار عمومی وقتی که از بورس یاد می‌شود، ریزش یا افزایش شاخص کل بورس اوراق بهادار مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما واقعیت این است که هر شاخص، اطلاعات خاصی را به سهامداران می‌دهد و بازیگران حرفه‌ای بازار، در واقع اصلا نگاهی به شاخص کل ندارند، بلکه شاخص‌های هم وزن، صنعتی یا شاخص‌های خاتصی مثل 10 شرکت برتر و امثالهم را نگاه می‌کنند و بر اساس حرکت این شاخص‌ها، نسبت به خرید و فروش خود اقدام می‌کنند. به بیان صریح‌تر، هرکدام از شاخص‌ها اطلاعات خاصی به سهامداران ارایه می‌کنند که باعث می‌شود امکان تحلیل بازار فراهم شود. به هر حال سرمایه‌گذاران برای تصمیم‌گیری، نیاز به اطلاعات دارند. در واقع از شاخص‌ها برای تصمیم‌گیری خرید و فروش سهام استفاده می‌شود.
تاریخچه شاخص‌های بورسی در ایران، گواه آن است که در بورس تهران، از سال 1369، شاخص قیمت وزنی در برای کل بازار وجود داشت که در صنایع هم از آن استفاده می‌شد و برای هر صنعت، یک شاخص قیمت وجود داشت. مدتی بعد شاخص کل اضافه شد. مزیت شاخص کل این است که قیمت و بازده، همزمان محاسبه می‌شود، در حالی که در شاخص قیمت به دلیل اینکه فقط روند قیمتی بازار نشان داده می‌شود، مثبت یا منفی بودن این شاخص، به این معناست که سبد سهام بازار بیشتر رشد قیمت داشته است یا کاهش قیمت.
در واقع شاخص کل بورس و اوراق بهادار، علاوه بر رشد و نزول قیمتی سهام، میزان سود تقسیمی در مجامع شرکت‌ها را نیز محاسبه می‌کند. این نوع محاسبه شاخص، تقریبا در دنیا بی‌نظیر است.
از زمانی که شاخص کل منتشر شده است، در واقع روند بازدهی سبد بازار نشان داده‌می شد، یعنی اگر یک سرمایه‌گذار، از تمام سهام بازار در سبد خود داشته باشد، شاخص کل هم روند قیمت را به او نشان می‌دهد و هم روند بازدهی. اما این مولفه‌های شاخص به صورت وزنی محاسبه می‌شود، یعنی شرکت‌های بزرگ‌تر، نقش بیشتری در شاخص دارند و شرکت‌های کوچک، دارای سهم کمتری هستند. در نتیجه مشاهده می‌شود در برخی از روزها که اکثر شرکت‌های کوچک، منفی هستند، تنها به علت مثبت شدن سهام چند شرکت بزرگ، شاخص سبز می‌شد. به جز شاخص‌های گروهی، شاخص‌هایی برای 30 شرکت بزرگ، شاخص بازار اول و دوم هم در تابلوی معاملات، قابل مشاهده است. البته فرمول این شاخص‌ها با فرمول شاخص کل تفاوتی ندارد و فقط بازارها را به صورت جداگانه نشان می‌دهد. در بخش دیگری از تابلوی معاملات، شاخص‌های هم وزن نیز دیده می‌شود. همانطور که در بخش اول گزارش ذکر شد، همه سهام در محاسبه شاخص هم وزن، سهم مساوی دارند به عبارتی اگر یک سرمایه‌گذار بورسی، در ابتدای دوره یک سبد، بر مبنای این شاخص عمل کند، فرض را بر این می‌گذارد که برای سرمایه‌اش، از همه شرکت‌های درون شاخص به صورت یکسان در سبد خود قرار می‌دهد. یعنی اگر صد شاخص در سبد هست، به میزان مساوی خرید می‌کند، زیرا این شاخص‌ها حرکت بازار را بطور مساوی بین سهام نشان می‌دهد.
شاخص کل قیمت نیز یکی دیگر از شاخص‌هاست که نشان‌دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان می‌کند.این تغییرات نسبت به تاریخ مبدا که در سال ۱۳۶۹ است، بیان می‌شود. نکته حائز اهمیت دیگر آنکه شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد.
