مصوبه دولت برای سامان‌بخشی به بودجه نیروگاه اتمی بوشهر
گروه انرژی| نادی صبوری|
هیات وزیران 19 تیر ماه تصویب کردند که وزارت نیرو موظف است از طریق شرکت‌های تابعه خود برق نیروگاه اتمی بوشهر را به ازای هر کیلو وات ساعت
100 تومان خریداری و این مقدار را نیز ماهانه با این نیروگاه محاسبه کند. اسفند پارسال بود که بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی نسبت به «بلاتکلیفی» تامین بودجه نیروگاه اتمی بوشهر هشدار داد و حالا به نظر می‌رسد این راهکاری است که دولت برای بیرون بردن نیروگاه بوشهر از این مساله به کار گرفته است. این ماجرا اما بهانه خوبی است برای بررسی آخرین وضعیت تولید برق در نیروگاه سفید رنگی که تنها نیروگاه اتمی غیر نظامی در خاورمیانه است.
امسال بطور متوسط ماهانه 60 میلیارد تومان به نیروگاه اتمی بوشهر به ازای تولید برق این واحد پرداخت خواهد شد. مبنای این رقم تازه‌ترین گزارش عملکرد این نیروگاه است که فروردین ماه 98 روی وب‌سایت شرکت مادر تخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران قرار گرفته است. این گزارش می‌نویسد که در سال 97 در مجموع 7 هزار و 246 میلیون کیلووات ساعت برق در نیروگاه اتمی بوشهر تولید شده است.
شرکت مادر تخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران شرکتی است که سال 83 یعنی 10 سال قبل از بهره‌برداری تجاری نیروگاه اتمی بوشهر تاسیس شده است تا فعالیت‌ها در حوزه تولید برق هسته‌ای را «ساماندهی و راهبری» کند و کارگزار سازمان انرژی اتمی ایران باشد.
عمر نیروگاه اتمی بوشهر را روی کاغذ به سال 54 و یک سال بعد از تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران نسبت می‌دهند، طبق اطلاعات وب‌سایت سازمان انرژی اتمی، عمر فعالیت‌های هسته‌ای ایران از این قدیمی‌تر هم هست. در واقع اگر سرنخ اولین‌باری که ایرانی‌ها خواستند فعالیت اتمی داشته باشند را دنبال کنیم باید گفت دانشگاه تهران اولین سفارش خرید تجهیزات فعالیت اتمی ایران را اواسط دهه 30 ثبت کرد. آن روزها صاحب‌منصبان تلاش می‌کردند ایران به هر شکلی شده از دیگر «بلاد» عقب نماند و موفقیت کشورهای صنعتی در به‌کارگیری فناوری هسته‌ای و به وجود آمدن جوی در دنیا که پیشرفته بودن یعنی تسلط بر انرژی هسته‌ای آنها را شدیدا به تکاپو واداشته بود. به هر حال تا سال 53 هم دانشگاه تهران بود که امور اتمی را دنبال می‌کرد اما بعد سازمانی جداگانه تاسیس شد تا همه‌چیز به آن‌جا منتقل شود. تیر 53 یعنی دقیقا 45 سال پیش قانونی مصوب شد به اسم قانون سازمان انرژی اتمی؛ در این روزها 20 سال از روزی که بشر توانسته بود برای اولین‌بار از یک نیروگاه اتمی، نیروگاه اوبنینسک روسیه، برق به شبکه وصل کند می‌گذشت. قانون سازمان انرژی اتمی می‌گفت ایران می‌خواهد از «اشعه» و «انرژی» اتمی در صنایع و کشاورزی و خدمات و کارخانه شیرین‌کردن آب شور و تولید مواد اولیه صنایع اتمی و بالاخره «ایجاد نیروگاه اتمی» استفاده کند.
آن‌طور که نخستین رییس انرژی اتمی بعد از انقلاب در گفت‌وگویی با روزنامه شهروند مطرح می‌کند، نهادهایی مانند سازمان برنامه و بودجه که از لحاظ قانونی حق اظهارنظر دارند در مورد این سازمان هیچ حقی نداشتند. این سازمان که اصلا با وزارت نیرو هماهنگ نبود در حال طی کردن مراحل بسیار اولیه ساخت دو نیروگاه بود، یکی بوشهر و دیگری دارخوین، تا سال 57 و انقلاب اسلامی 60 درصد نیروگاه بوشهر ساخته شد ولی با روی کار آمدن حکومت جدید اینکه درباره نیروگاه‌های اتمی و کلا سرنوشت انرژی اتمی چه تصمیمی گرفته شود خیلی سخت و پیچیده شد. حتی آن‌طور که فریدون سحابی نخستین رییس انرژی اتمی بعد از انقلاب روایت کرده است علاوه بر اینکه بر سر اینکه آیا انرژی اتمی باشد یا نباشد بحث‌هایی بود، یک موضع نیز چالش برانگیز شد، اینکه به نظر می‌آمد محل نیروگاه اتمی بوشهر درست انتخاب نشده است. او می‌گوید: « ما با نیروگاهی روبرو بودیم که بسیاری از ضوابط در مورد آن رعایت نشده بود»
روایات مختلفی از اینکه در سال‌های تعلیق فعالیت انرژی اتمی چه عوامل آن را سبب شده بودند وجود دارد، مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی آبان 94 در گفت‌وگویی با سایت «امید هسته‌ای ایرانیان» در تشریح شرایط سازمان انرژی اتمی و برنامه تولید برق اتمی ایران در اوایل انقلاب گفته است که «بعضی از اعضای دولت موقت، خیلی مایل نبودند که آن وضع را ادامه بدهند.»
ماجرا بالا گرفت و سال 58 در میان تمام دردسرهای یک حکومت نوپا، سمیناری با عنوان «ادامه یا توقف نیروگاه بوشهر» برگزار شد. فریدون سحابی گفته است قطعنامه‌ای خروجی این سمینار بود که محتوای اصلی آن این بود که کشوری نفت و گاز دارد به نیروگاه اتمی با آن پیچیدگی احتیاج ندارد.
به هر حال با همین پیش‌زمینه، سازمان انرژی اتمی بعد از انقلاب تا چند سالی مانند طفلی بود که از مادرش که نخست‌وزیری باشد او را گرفته و موقتا سرپرستی را به خانواده کوچک‌تری که وزارت نیرو باشد داده بودند، راه و روشی که در ادامه تغییر کرد و انرژی اتمی اسفند سال 60 معاونت نخست وزیری و 8 سال بعد معاونت ریاست‌جمهوری شد تا استقلال لازم را پیدا کند.
از آن روزها حالا نزدیک 30 سال می‌گذرد و 7 سال است که نیروگاه اتمی بوشهر به شکل تجاری برق تولید می‌کند. اسفند سال گذشته بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی از بلاتکلیفی تامین بودجه این نیروگاه صحبت کرده و گفته بود: « در سال‌های گذشته که نیروگاه به بهره‌برداری رسیده است هرساله باید یک‌سوم سوخت نیروگاه با سوخت جدید جایگزین شود که بخش عمده این بودجه هرساله تاکنون توسط شرکت تولید و توسعه مادر تخصصی انرژی اتمی و بخش کمی هم توسط دولت تأمین می‌شد اما با توجه به گران شدن ارز در کشورمان، این نگرانی جدی به وجود آمده است که با توجه به تأمین نشدن ما به ازاء این بودجه از سوی دولت در بودجه سال 98 عملاً نیروگاه با تهدید خاموشی روبرو شود.»
به این ترتیب دولت برای اینکه سایه خاموشی را از روی نیروگاهی که اهمیتی استراتژیک دارد بردارد، ساز و کاری را ترتیب داده تا برقی که در نیروگاه بوشهر تولید می‌شود به صورت تکلیفی توسط وزارت نیرو خریداری شود و پول آن هم هر ماه به نیروگاه پرداخت شود. دی ماه پارسال هم محمد مهدی مفتح سخنگوی وقت کمیسیون تلفیق مجلس گفته بود که وزارت نیرو موظف شد به منظور تامین منابع مالی برای توسعه صنعت هسته‌ای فناوری‌های نوین کوانتومی و گداخت هسته‌ای 20 درصد برق دریافتی از نیروگاه برق اتمی بوشهر را در سبد برق صادراتی قرار دهد.
طبق آمار شرکت تولید و توسعه انرژی برق اتمی ایران، نیروگاه بوشهر سال 97 معادل 2.19 درصد از برق تولید شده در ایران را تولید کرده است.
