شناسایی دو کانون فساد اقتصادی در وزارت بهداشت

ریحانه جاویدی|

مافیای دارو، رانت دارویی، امضاهای طلایی و فساد اقتصادی موضوعاتی است که به تازگی در حوزه سلامت، به خصوص اخبار مربوط به سازمان غذا و دارو زیاد به گوش می‌رسد. اگرچه ریشه این موضوع به سال‌ها قبل باز می‌گردد اما با روی کار آمدن سعید نمکی در وزارت بهداشت، نخستین تغییرات مدیریتی متوجه سازمان غذا و دارو بود، تغییراتی که نمکی آن را برای پاک کردن فساد و رانت از حوزه دارو اعلام کرد و برای نخستین‌بار صحبت از امضاهای طلایی را به میان کشید، امضاهایی که پای اسناد دارویی حک شده و سرنوشت بخشی از ارز مملکت و سلامت بیماران را تعیین کرد. تازه‌ترین موضع وزیر بهداشت درباره این موضوع هم روز گذشته بود که صحبت از شناسایی دو کانون فساد در وزارت بهداشت را به میان آورد و گفت: وقتی به وزارت بهداشت آمدم در دو محل کانون فساد رخنه کرده بودند؛ هیات امنای ارزی و سازمان غذا و دارو. روز اولی که سرپرست وزارت بهداشت شدم به هر دو وادی با علم به پیامدهای آن ورود کردم. عده‌ای از دوستان گفتند که اینها اینجا و آنجا آدم دارند. او دیروز در جلسه‌ای در مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: «یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارز از تجهیزات پزشکی رفته و هنوز دقیقا معلوم نیست چه کسی برده است و چه چیزی آورده و به چه کسانی داده است.» این وضعیت درحالی است که فعالان عرصه دارو تجهیزات پزشکی، معتقدند عوامل بسیاری از جمله دو نرخی بودن ارز، ضعف قانون و مهم‌تر از همه کنار نگذاشتن مدیرانی که فساد آنها مشخص می‌شود از دستگاه‌های اجرایی، زمینه بروز فساد را فراهم آورده و اگرچه حرکت وزیر بهداشت به سمت افشای فساد قابل توجه است اما نمکی باید پا را از دادن کد فراتر گذاشته و به مصاحبه اکتفا نکند. با این وجود به دنبال اظهارات وزیر بهداشت، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از ورود مجلس و برگزاری جلسه فوری برای رسیدگی به فاسد اقتصادی در وزارت بهداشت خبر داد.

  سرنوشت نامعلوم بیش از یک میلیارد دلار ارز

فساد اقتصادی مدت‌هاست در بسیاری از بخش‌های کشور شناسایی شده و حالا هم نوبت به وزارت بهداشت رسیده است. روز گذشته وزیر بهداشت در جلسه با فراکسیون ولایی مجلس درباره این موضوع بیان کرد: شبکه رانت، فساد و انحصار به هزار و یک رنگ از جیب این ملت ارتزاق کرده‌اند، داروی مورد نیاز مردم را در بازار سیاه عرضه می‌کنند، در انبارهای پیدا و پنهان احتکار می‌کنند، داروی تقلبی در بازار توزیع می‌کنند. در کنار سازمان غذا و دارو سامانه‌ای درست کرده بودند که سرور آن در خارج از این مرزها قرار داشت و تنها افراد معدودی به اطلاعات آن دسترسی داشتند، ۴ ماه است روی این موضوع کار می‌کنیم. یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارز تجهیزات پزشکی رفته و هنوز دقیقاً معلوم نیست چه کسی برده است و چه چیزی آورده و به چه کسانی داده است. بنده در سرازیری عمر خود هستم و البته از پیگیری، شناسایی و افشاگری علیه این شبکه رانت و فساد عقب‌نشینی نمی‌کنم.او افزود: با یک فساد سازمان یافته در دارو و تجهیزات پزشکی و حتی برخی شرکت‌های وابسته به وزارت بهداشت درگیر بودیم، ابایی ندارم بگویم بسیاری این شرکت‌های وابسته به هیات امنای ارزی، هر یک به نوعی مشکل دارند، البته در حال حسابرسی هستیم و بعد از آن هم اغلب این شرکت‌ها هم منحل خواهند شد. یک جریان از بیرون وزارت بهداشت هدایت می‌شود و عده‌ای را تطمیع می‌کند که اتفاقاً من را مصمم‌تر کرده تا با جدیت و سرعت بیشتری برخورد کنم.

وزیر بهداشت گفت: وقتی به وزارت بهداشت آمدم در دو محل، کانون فساد رخنه کرده بودند، هیات امنای ارزی و سازمان غذا و دارو  روز اولی که سرپرست وزارت بهداشت شدم به هر دو وادی با علم به پیامدهای آن ورود کردم. عده‌ای از دوستان گفتند که اینها اینجا و آنجا آدم دارند و من هم گفتم که ما و این ملت هم خدا را داریم. از کجا معلوم که فردا به عنوان وزیر معرفی شوم و از کجا معلوم وزیر بهداشت شوم و از کجا معلوم که فردا صبح زنده باشم، آیا فردا نمی‌پرسند که چرا با این موارد برخورد نکردی؟

به دنبال اظهارات سعید نمکی، علی نوبخت حقیقی، از برگزاری جلسه فوری برای رسیدگی به این وضعیت خبر داد. او بیان کرد: این موضوع به غیر از اینکه جنبه فساد عمومی دارد به موضوع سلامت و جان افراد برمی‌گردد و ممکن است جان افراد را به خطر بیندازد. فساد در حوزه دارو خیانت ملی است. در همین راستا اولین جلسه کمیسیون به این موضوع اختصاص یافته و از وزیر بهداشت و مقامات مسوول برای توضیح در این زمینه دعوت شده است تا بتوانیم اعتماد عمومی را بالا ببریم.با این وجود اگرچه رسیدگی به تخلفات اقتصادی در حوزه بهداشت بسیار اهمیت دارد اما فعالان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی، معتقدند مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای مبارزه با فساد باید پا را از مصاحبه و جلسه با مجلس فراتر بگذارند و موضع‌گیری صریح در مقابل افراد متخلف داشته باشند.

  ارز دو نرخی و ضعف قانون؛ بستر شیوع فساد

محمد عالی‌مهر، فعال حوزه داروسازی درباره روزنه‌ها و ریشه‌ها بروز فساد در دارو و تجهیزات پزشکی، به «تعادل» گفت: به‌طور کلی فساد معلول نداشتن شفافیت است. تا زمانی که دستگاه‌های مسوول از جمله وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو خود را موظف به شفاف‌سازی و ارایه گزارش عملکرد به مردم و نهادهای ناظر نمی‌دانند، بساط فساد جمع نخواهد شد. در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی هم اگر بخواهیم زمینه‌های بروز فساد را بررسی کنیم باید گفت چند عامل مولد فساد هستند. نخست قیمت متفاوت ارز است، ارز دو نرخی و چند نرخی فسادزاست، راه‌حل این است که نرخ ارز آزاد شود و مابعدالتفاوت قیمت آن به بیمه‌ها پرداخت شده که فسار افزایش قیمت دارو هم به مردم وارد نشود. زمانی که کارشناسان هشدار می‌دانند که ارز دو نرخی امنیت بازار دارو را به خطر می‌اندازد، در واقع بخشی از تذکرشان به همین دلیل بود. مسوولان هم باید توجه می‌کردند که اگر قرار است ارز دو نرخی باشد، باید ساز و کار نظارتی خود را افزایش می‌دادند اما شاهد آن بودیم که به دلیل نبود نظارت صحیح، در بسیاری از موارد یک کالای تجهیزات پزشکی با ارز دولتی و پول بیت‌المال از سوی عده‌ای به کشور وارد می‌شد اما همان کالا به جای آنکه در بازار توزیع شود، با قیمت آزاد به کشورهای دیگر فروخته می‌شد و سود آن مستقیم به جیب این افراد می‌رفت.

او افزود: یکی دیگر از مواردی که در بازار تجهیزات پزشکی، زمینه ایجاد رانت است در واقع به خود تحریمی و قوانینی برمی‌گردد که برای شرایط تحریم کاربرد ندارد. در سال‌های گذشته شاهد آن بودیم که یک کالای تجهیزات پزشکی، با داشتن رتبه c، مجوز توزیع می‌گرفت اما اکنون به بهانه افزایش کیفیت حتما باید مجوز FDA دریافت کرد اما باید توجه شود که برای گرفتن این مجوز باید 120 هزار دلار هزینه کرد که در شرایط اقتصادی فعلی باید پرسید آیا تمامی شرکت‌ها قادر به چنین هزینه‌ای هستند؟ مشخص است که خیر پس شاهد فعالیت چند شرکت و فرد خاص می‌شویم که همین موضوع زمینه شکل‌گیری امضاهای طلایی و فساد است.

 تعارف را در مقابل مدیران متخلف کنار بگذاریم

عالی‌مهر به موضوع به کارگیری مجدد مدیران متخلف اشاره کرده و گفت: نکته بعدی در زمینه مبارزه با فساد در وزارت بهداشت این است که اگر یک مدیری تخلف می‌کند، اگر به دلیل بروز فساد اقتصادی برکنار می‌شود، چرا باید بعدا در پست دیگری شاهد فعالیتش باشیم، شاهد آن هستیم که چندین نفر از مدیران سازمان غذا و دارو بعد از برکنار، مشاور وزیر شدند. باید پرسید اگر این مدیران تخلف نکردند چرا برکنار شدند و اگر تخلف کردند چرا مشاور وزیر می‌شوند؟ وزیر بهداشت این موضوع را در مبارزه با فساد در نظر بگیرد و زمان برکناری مدیران متخلف با شفافیت اعلام کند که چرا تصمیم به برکناری گرفته و تخلف فرد چه بود. در شرایطی هستیم که مسوولان باید تعارف را کنار بگذارند.

او بیان کرد: علاوه بر شفافیت ما در زمینه مقابله با فساد در وزارت بهداشت، نیاز به قوانین درست و اجرای قاطع آنها داریم. متاسفانه قوانین این حوزه به گونه‌ای است که فرد را به سمت تخلف سوق می‌دهد. در چنین وضعیتی معاونت پارلمانی وزارت بهداشت، باید از موضع منفعل خود خارج شود، روزنه‌های قانون در این زمینه را بشناسد و طرح و لایحه تنظیم کند اما متاسفانه شاهد آن هستیم که مسوولان معاونت پارلمانی فقط در زمان رای اعتماد وزیر فعال شده و با نمایندگان مجلس ارتباط برقرار می‌کنند.