وزرایی که همه «تحریم» را خوب می‌شناسند

گروه انرژی| نادی صبوری|

از طبقه سیزدهم که به راه پله می‌رسی همیشه انگار جای دیگری هستی، تا همین چند ثانیه پیش توی طبقات وزارت نفت بودی اما اینجا که پایت می‌رسد ماجرا فرق می‌کند. از اوایل دهه چهل اثر عبدالعزیز فرمانفرماییان در خیابان تخت جمشید محل اتفاق‌های مهم در نفت ایران شد و بخش مهمی از تاریخ ایران از سال‌ها به تصمیمات افرادی که اینجا قدم گذاشته‌اند گره خورد. بعد دو طبقه بالا می‌روی و وقتی از گیت رد می‌شوی به راهرویی باریک می‌رسی که سمت چپش می‌رود تا اتاق ملاقات‌ها، همینجاست که یک تلفن از آن تلفن‌های قدیمی که برای گرفتن هر شماره‌اش لازم است انگشتت را 180 درجه بچرخانی هم روی دیوارکرم رنگ جنس پرسیانا از آن مدل‌های قشنگ چند دهه قبل، جاخوش کرده است. این دیوار چیزهای دیدنی دیگری هم دارد، 9 قاب چوبی که تصویر 9 مرد در آنجا خوش کرده است. از راست به چپ علی اکبر معین‌فر، شهید محمد جواد تندگویان، سید محمد غرضی، غلام‌رضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، کاظم وزیری هامانه، غلامحسین نوذری، مسعود میرکاظمی و رستم قاسمی. تمام وزرای نفت ایران تا امروز. از بین این‌ 9 نفر، دو وزیر اول دیگر در قید حیات نیستند و از بین 7 نفر باقی مانده دیروز 5 نفرشان توی اتاقی که هر کدام سال‌ها به عنوان وزیر و تصمیم‌گیرنده در آن مشغول بودند جمع شدند. دیروز شانا نوشت که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران دیروز میزبان رستم قاسمی، غلامحسین نوذری، سید کاظم وزیری هامانه و سید محمد غرضی بوده است. دو وزیر دیگر یعنی مسعود میرکاظمی و غلام‌رضا آقازاده هم دعوت بودند اما نیامدند. شنیده‌ها حاکی از این است که آقازاده بیمار است و از سال 89 تاکنون در انظار عمومی دیده نشده است.

به گزارش «تعادل» جلسه هم اندیشی وزیر نفت با وزرای سابق نفت صبح دیروز در این وزارتخانه برگزار شد.

بیژن زنگنه، وزیر نفت صبح دیروز میزبان ۴ نفر از وزرای سابق نفت بود تا با توجه به تجربیات این افراد، درباره موضوعات روز صنعت نفت هم اندیشی کنند.

این جلسه با حضور زنگنه وزیر کنونی نفت، رستم قاسمی، غلامحسین نوذری، سید کاظم وزیری هامانه و سید محمد غرضی برگزار شد.

با توجه به تحریم صنعت نفت و مسائل پیش آمده بر سر صادرات از این جلسات می‌توان به شناسایی راهکاری‌های جدید برای حل مشکلات استفاده کرد.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران توضیح داده است که آقازاده از پیش اعلام کرد در این نشست شرکت نخواهد کرد و آقای میرکاظمی هم با وجود آنکه قرار بود بیاید و ما منتظرشان بودیم، نیامد.

شانا نوشت که بیژن زنگنه دیروز (یکشنبه، ۳۰ تیرماه) پس از دیدار با وزیران پیشین نفت با اشاره به اینکه این دومین نشستی بود که با وزیران پیشین نفت برگزار شد و چهار وزیر از ۶ وزیر پیشین نفت در این نشست شرکت کردند، به خبرنگاران گفت: همه وزیران سابق نفت به این نشست دعوت شده بودند، آقای آقازاده از پیش اعلام کرد در این نشست شرکت نخواهد کرد و آقای میرکاظمی هم با وجود آنکه قرار بود بیاید و ما منتظرشان بودیم، نیامد. وی با بیان اینکه در این نشست، گزارشی از وضع بین‌المللی و داخلی صنعت نفت و کارهایی که در این زمینه انجام شد، ارایه دادم، افزود: دوستان نیز نکات، پیشنهادها و حساسیت‌های خود را مطرح کردند. ما همیشه از پشتیبانی آنها برخوردار بودیم، اما در این شرایط بهتر بود از نزدیک با هم صحبت می‌کردیم.

وزیر نفت با اشاره به اینکه صنعت نفت در شرایط حساسی است و نوک پیکان حمله‌های دشمن متوجه صنعت نفت است، گفت: کارهای خوبی در صنعت نفت انجام شده است و ان‌شاء‌الله مردم آثار خیر آن را در زندگی خود ببینند.

وی ادامه داد: شرایط سختی است و پس از صنعت نفت که در خط مقدم است، بانک مرکزی قرار دارد.

وزیر نفت از حضور وزیران پیشین نفت در این نشست قدردانی کرد و یادآور شد: نشست‌ها با نخبگان سیاسی و اقتصادی برای اطلاع از دیدگاه‌هایشان ادامه خواهد یافت و آنها را در جریان اتفاق‌های صنعت نفت قرار می‌دهیم.

   حوادث نفتکش‌ و تاثیر آن بر صادرات نفت ایران

زنگنه درباره اینکه آیا حوادث نفتکش‌ها بر صادرات نفت ایران تاثیر گذاشته است، گفت: این موضوع هنوز تاثیری نگذاشته است، اما باید این شرایط را زیرنظر داشته باشیم، نفتکش (حمل محموله‌های نفتی) یکی از مسائل ماست که در این زمینه محدودیت داریم و امریکا و هم‌پیمانانش با این دید، برای ما محدودیت ایجاد می‌کنند.

وی درباره اینکه آیا در این دیدار درباره راهکار جدید فروش نفت هم صحبت شد، گفت: درباره همه مسائل صحبت شد و دوستان با تایید راهکارهای وزارت نفت برای فروش نفت بر ادامه این روند تاکید کردند.

وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که آیا اتفاق تازه‌ای درباره سازِوکار مالی اینستکس افتاده است، گفت: در جریان اتفاقات جدید آن نیستم، اما بدون واریز پول نفت اینستکس کارایی ندارد.

   جای نفت ایران را هیچ‌کشوری نمی‌تواند پر کند

وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که آیا عربستان و امارات یا عراق می‌توانند جای خالی نفت ایران را در بازار پر کنند، گفت: جای نفت ما را هیچ‌کشوری نمی‌تواند پر کند، اما آنها هم تولید خود را دارند. زنگنه درباره اینکه آیا با کاهش تولید نفت آسیبی به چاه‌ها وارد می‌شود، افزود: چاه‌ها آسیب نمی‌بینند، اما اگر زمان توقف طولانی شود برای راه‌اندازی دوباره آن وقت و هزینه صرف خواهد شد.

   آمادگی وزارت نفت برای عرضه بنزین

 با کارت هوشمند سوخت

زنگنه درباره اینکه آیا وزارت نفت آماده عرضه بنزین با کارت هوشمند سوخت از ۲۰ مردادماه است، اظهار کرد: بله آماده است و به‌تدریج عرضه بنزین با کارت سوخت از ۲۰ مردادماه آغاز و پس از آن تکمیل می‌شود.

وی تصریح کرد: افرادی که در ثبت‌نام‌های پیشین شماره حساب‌های خود و نیازشان را برای دریافت کارت هوشمند سوخت المثنی اعلام کرده‌اند، کارت سوخت دریافت می‌کنند و ما معطل ثبت‌نام جدید نخواهیم ماند. وزیر نفت درباره اینکه اگر پس از ۲۰ مردادماه فردی کارت سوخت نداشته باشد، چه راهکاری برای آنها وجود دارد، گفت: این افراد هم می‌توانند از سامانه دولت همراه استفاده کنند و هم می‌توانند به پلیس+۱۰ مراجعه کنند، ضمن اینکه برای مدت محدودی نیز می‌توانند از کارت‌ جایگاه‌دار استفاده کنند، زیرا فعلا موضوع سهمیه‌بندی بنزین مطرح نیست و فقط بحث انضباط دادن و جمع‌آوری اطلاعات است.

    به گزارش «تعادل» اساسا ایجاد یک وزارتخانه برای اداره «نفت» بعد از انقلاب اتفاق افتاد و قبل از آن همه‌چیز در شرکت ملی نفت ایران خلاصه می‌شد و تصمیم‌های کلان در واقع خیلی وقت‌ها توسط خود محمدرضا پهلوی و روی کاغذ توسط وزارت اقتصاد گرفته می‌شد؛ پس اولین وزیر نفت ایران علی‌اکبر معین‌فر بود که همین دی ماه 96 از دنیا رفت. کوتاه‌ترین عمر وزارت در این وزارتخانه از آن اوست که با چالش‌های دولت موقت همراه بود. وزیر بعدی محمد جواد تندگویان تنها 30 سال داشت که وزیر شد و مرداد سال 60 وقتی فقط یک سال و اندی از وزارتش می‌گذشت به دست نیروهای عراقی اسیر شد و در عراق بر اثر شکنجه شهید شد. سید محمد غرضی وزیر بعدی بود که این بخت را داشت که 4 سال تمام وزارتخانه را اداره کند، سال آخر وزارتش با یکی از سخت‌ترین روزهای صنعت نفت ایران همراه شد که فازی جدید از جنگ نفتکش‌ها بود و طی آن عراق تاسیسات نفتی جزیره خارک ایران را مورد حمله قرار داد. میراث این اقدامات عراق، دوره وزارت غلامرضا آقازاده که از شهریور 64 شروع شد و برای نخستین‌بار یک وزارت هشت‌ساله را در نفت دید به جا گذاشت. بعد از این بیژن زنگنه با دولت اول سید محمد خاتمی وزیر نفت شد و 8 سال وزارتش بالاخره فرصتی بود بعد از جنگ که ایران بتواند طرح‌های توسعه‌ای که سال‌ها زمین گذاشته شده بود جلو ببرد، توسعه پارس جنوبی از همین‌جاها کلید خورد. بعد از اینکه آقازاده و زنگنه هر کدام دوره‌های 8 ساله وزارت را طی کردند، سیر کوتاه‌مدت شدن دوره وزارت وزرا یک بار دیگر از سال 84 شروع شد. کاظم وزیری هامانه شهریور 84 سکان نفت را به دست گرفت و مرداد 86 یک ماه بعد از آنکه تصمیم سخت سهمیه‌بندی بنزین بعد از چند سال تثبیت قیمت‌ها را اجرایی کرده بود جای خودش را به دلیل آنچه اختلاف نظر با محمود احمدی‌نژاد عنوان شده بود، به غلامحسین نوذری داد که از تکنوکرات‌های نفتی حساب می‌شد. در این بین برنامه‌های توسعه‌ای نفت با تفاوت‌هایی در شکل قراردادها و ساختار آن اما با ماهیتی مشابه نسبت به گذشته دنبال شد. نوذری فقط تا 88 با دولت نهم ماند و در این سال پرچالش مسعود میرکاظمی بود که با نمره ناپلئونی از مجلس رای اعتماد گرفت و در یکی از پربحث‌ترین اقدام‌هایش تا بهمن ماه سال 89 تعداد 250 مدیر نفتی را برکنار کرد. او آمده بود تا با شیوه‌ای متفاوت کار را پیش ببرد و آبش با تکنوکرات‌ها توی یک جوب نمی‌رفت. میرکاظمی در دوران وزارتش باید برای مشکل بی‌سابقه کمبود بنزین به دنبال تحریم واردات بنزین تصمیم می‌گرفت، دورانی که به تولید بنزین پتروشیمی منجر شد که در ادامه معاون سازمان محیط زیست آن را سرطان‌زا خواند. به هر حال پس از یک دوره عجیب و غریب که با رفتن میرکاظمی، محمود احمدی‌نژاد رییس‌جمهور وقت خود سرپرست وزارتخانه شد و صدای نمایندگان حتی اصولگرا را در آورد، اول برای یک ماه محمد علی‌آبادی سرپرستی وزارتخانه را به دست گرفت که بخت با او یار نبود و دقیقا در همان روزها ریاست دوره‌ای ایران به نوبت ایران افتاد و او مجبور شد این جلسه دشوار اوپک را اداره کند. بالاخره مرداد 90 صندلی وزارت بعد از سه ماه بی‌وزیری، به سمت رستم قاسمی چرخید تا پرونده دولت دهم با او بسته شود و بیژن زنگنه سال 92 بعد از شانزده سال یک بار دیگر به آخرین طبقه ساختمان سفید رنگ خیابان طالقانی برگردد.