پایان غیرمنتظره مرد بحران‌های اتمی ایران
گروه جهان|
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوشنبه از درگذشت غیرمنتظره یوکیا آمانو مدیرکل این نهاد نظارتی سازمان ملل خبر داد. آژانس توضیحی درباره زمان و علت درگذشت یوکیا آمانو نداده اما تأیید کرده که آمانو پیش از فوت، پیش‌نویس استعفایش از سمت مدیرکلی آژانس را تهیه کرده بود.
به‌گزارش یورونیوز، هفته گذشته چندین رسانه از قول منابع دیپلماتیک گزارش داده بودند که یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نظر دارد به‌خاطر بیماری و مشکلات سلامتی خود، پیش از پایان مسوولیتش از رهبری این نهاد بین‌المللی کناره‌گیری کند. مشکلات سلامتی آمانو پاییز سال گذشته نیز مطرح شد، اما او تا پیش از فوت در سمت خود باقی مانده بود. یوکیا آمانو دیپلمات ژاپنی ۷۲ ساله، در سال ۲۰۱۷ میلادی برای سومین دوره چهارساله به عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منصوب شد و قرار بود تا ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱ میلادی این پست را عهده‌دار باشد. او را دیپلماتی محافظه‌کار توصیف می‌کردند که از حمایت کشورهای غربی و صنعتی برخوردار بوده است.
گفته شده، کرنل فیروتا دیپلمات رومانیایی و هماهنگ‌کننده ارشد سیاست‌گذاری آژانس، پیشتر به عنوان جانشین موقت یوکیا آمانو معرفی شده و قرار بود بخشی از مسوولیت‌های مدیرکل به او واگذار شود. منابع دیپلماتیک در سازمان ملل متحد همچنین از رافائل گروسی عضو آرژانتینی آژانس به عنوان دیگر نامزد احتمالی جانشینی آمانو نام برده‌اند.
زندگینامه و سوابق کاری
آمانو در سال ۱۹۴۷ میلادی در شهر کوچک یوگاوارا ژاپن به دنیا آمد. او در سال ۱۹۶۸ میلادی تحصیل خود را در دانشگاه توکیو آغاز کرد و پس از فراغت از تحصیل از دانشکده حقوق، در سال ۱۹۷۲ به وزارت خارجه ژاپن پیوست و به طور تخصصی در حوزه مسائل خلع سلاح بین‌المللی و منع اشاعه هسته‌ای به کار پرداخت. او بعدها در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۵ در دو دانشگاه فرانسوی هم دوره‌هایی را گذراند.
یوکیا آمانو در وزارت خارجه ژاپن در مناصبی مختلف از جمله مدیر بخش علوم و مدیر بخش انرژی هسته‌ای را داشت و همچنین به عنوان عضو بخش دیپلماتیک در سفارتخانه‌های ژاپن در کشورهای لائوس، امریکا و بلژیک و همچنین در نمایندگی ژاپن در کنفرانس خلع سلاح ژنو کار کرد.
مدیرکل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اوت ۲۰۰۲ میلادی به عنوان مدیرکل خلع سلاح و امور علمی و در اوت ۲۰۰۴ میلادی به عنوان مدیرکل خلع سلاح و منع اشاعه هسته‌ای منصوب شد و در این پست‌ها درگیر مذاکرات بین‌المللی از قبیل تمدید معاهده منع اشاعه هسته‌ای (NPT)، معاهده جامع منع آزمایش هسته‌ای، پروتکل کنوانسیون تسلیحات بیولوژیک، اصلاحیه کنوانسیون تسلیحات متعارف و رویه بین‌المللی علیه اشاعه موشک‌های بالستیک بود.
او در سال ۲۰۰۵ نماینده ژاپن در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد و از سپتامبر ۲۰۰۵ تا سپتامبر ۲۰۰۶ میلادی رییس شورای حکام آژانس بود. در این دوران آژانس و مدیرکل وقت آن محمد البرادعی جایزه صلح نوبل را دریافت کردند. آمانو در مراسم اهدای جایزه نوبل به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نماینده آژانس در مراسم بود.
دولت ژاپن در سپتامبر ۲۰۰۸ میلادی اعلام کرد که یوکیا آمانو را به عنوان مدیرکل بعدی آژانس نامزد کرده است. آمانو دوم جولای ۲۰۰۹ میلادی، در دور ششم رایگیری توسط شورای حکام به عنوان مدیرکل آژانس انتخاب شد؛ رقیب اصلی او در آن سال برای کسب این مقام، عبدالصمد مینتی نماینده آفریقای جنوبی بود.
از یوکیا آمانو به‌دلیل تاخیر در واکنش اولیه به حادثه هسته‌ای نیروگاه اتمی فوکوشیما دایچی که در سال ۲۰۱۱ میلادی و در پی یک زلزله ۹ ریشتری و سونامی ناشی از آن اتفاق افتاد، انتقاد می‌شد؛ ولی پس از آن بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحت مدیریت او، تلاش‌های بین‌المللی گسترده‌ای را آغاز و کشورها را وادار کرد که طرح بهبود ایمنی راکتورهای هسته‌ای جهان را اجرایی کنند.
یوکیا آمانو در دو دوره چهارساله‌ای که در راس کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داشت چند بار به ایران سفر کرده و با مقامات بلندپایه ایرانی دیدار کرد. بیشتر این سفرها پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی و در دوران مذاکرات ایران با 1+5 انجام شد. او با خروج ایالات متحده از برجام هم شدیدا مخالفت کرد و بارها گفته بود که کار این نهاد بین‌المللی کاملاً حرفه‌ای و دور از سیاست است. پس از حصول توافق برجام، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب این توافق ۱۵ گزارش پی‌درپی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران تهیه کرد که پنج گزارش پس از خروج یکجانبه امریکا از برجام تهیه شد و در تمامی این گزارش‌ها به پایبندی ایران به توافق و تعهدات برجام اذعان شده بود.
گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه در ماه‌های گذشته، امریکا و اسراییل یوکیا آمانو را برای افزایش بازرسی‌ها و انتشار گزارش‌های جهت‌دار علیه برنامه هسته‌ای ایران، تحت فشار قرار داده بودند.
واکنش‌ها به مرگ آقای مدیرکل
در پی اعلام خبر درگذشت مدیرکل آژانس انرژی هسته‌ای، فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، در پیامی یوکیا آمانو را فردی حرفه‌ای توصیف کرد که خود را وقف شغلش کرده بود. موگرینی نوشته «یوکیا آمانو همیشه در بی‌طرفانه‌ترین شکل ممکن در خدمت جامعه جهانی بود.»
جکی والکات سفیر ایالات متحده در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، نیز با انتشار بیانیه‌ای ضمن تسلیت درگذشت آمانو نوشته مجموعه دستگاه‌های دولتی و سیاسی ایالات متحده برای او «به عنوان رهبر و دیپلماتی تأثیرگذار و فردی متشخص احترام بسیاری قائل بوده و هستند.»
ولادیمیر پوتین رییسجمهور روسیه، نیز مراتب تسلیت خود را تسلیم همسر یوکیا آمانو کرده و با ارسال تلگرامی تأکید کرده که روسیه آمانو را بهعنوان دیپلماتی برجسته و مدافع بااخلاق امنیت و ثبات مستحکم‌تر در جهان به یاد خواهد داشت. مقام‌های ارشد ایرانی نیز با انتشار بیانیه‌هایی درگذشت یوکیا آمانو را تسلیت گفته‌اند.
