ائتلاف شکننده اروپایی در خلیج فارس

با وجود اینکه اروپایی‌ها تلاش می‌کنند تا با تشکیل ناوگان اروپایی به حفاظت از کشتی‌های تجاری بپردازند اما پیشینه شکننده سیاسی- امنیتی ائتلاف‌های دفاعی اروپا در قاره سبز و وضعیت منطقه خلیج فارس نشان می‌دهد که چنین ائتلافی از ظرفیت عملیاتی شدن برخوردار نباشد.

به گزارش ایرنا، این روزها منطقه خلیج فارس، بار دیگر به منطقه‌ای پیچیده و در عین حال امنیتی تبدیل شده است؛ منطقه‌ای که برای سال‌ها، مرکز توجه قدرت‌های بزرگ برای نفت و انرژی و حضور نظامی بوده است. همچنین این منطقه برای سال‌ها تجربه مداخله گرایی کشورهای فرامنطقه‌ای را دیده است.

در تازه‌ترین رخداد مرتبط با خلیج فارس، برخی خبرگزاری‌های غربی روز سه‌شنبه به نقل از چند مقام بلندپایه اتحادیه اروپا از موافقت فرانسه، ایتالیا و دانمارک از طرح تشکیل ناوگان اروپایی برای تامین امنیت کشتیرانی در خلیج فارس و تنگه هرمز خبر دادند. این طرح پیش از این، از سوی «جرمی هانت» وزیر خارجه بریتانیا مطرح شده بود.

یک مقام ارشد اتحادیه اروپا تاکید کرد که این طرح برای تضمین آزادی دریانوردی است و ارتباطی با برنامه «فشار حداکثری» امریکا به ایران ندارد. به نوشته خبرگزاری‌ها، در دیداری که میان نمایندگان کشورهای مختلف اروپایی در بروکسل برگزار شد، لندن پیشنهاد داده تا در این طرح علاوه بر کشتی‌های جنگی، جنگنده‌ها نیز حضور داشته باشند. براساس این گزارش فرانسه، ایتالیا و اسپانیا کشورهایی خواهند بود که در بخش پشتیبانی هوایی شرکت خواهند کرد.

این گزارش می‌افزاید که «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان درباره امنیت خلیج فارس با همتای بریتانیایی‌اش «در تماس است» و با وی درباره راه‌های تامیت امنیت تنگه هرمز گفت‌وگو کرده است.

همچنین گفته می‌شود که هلند نیز از جمله کشورهای موافق تشکیل ناوگان دریایی اروپایی است.

به گفته دیپلمات‌ها، هرگونه ماموریتی در این راستا به تاییدیه پارلمان‌ها در برخی از کشورهای اروپایی نیاز دارد.

البته واکنش‌ها به این طرح از سوی کشورهای دیگر اروپایی و شرقی بسیار ضعیف بود و حتی خود امریکا و دولت ترامپ نیز به آن واکنشی منفی داشت. «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری امریکا روز سه‌شنبه در اظهاراتی افزود: منصفانه نیست که امریکا نقش پلیس تنگه هرمز را برای حراست از کشورهای ثروتمندی مانند چین، ژاپن و عربستان سعودی ایفا کند.

پیش‌تر «یوشیهیده سوگا» سخنگوی دولت ژاپن نیز اعلام کرده بود، موضع توکیو درباره پیوستن به ائتلاف نظامی پیشنهادی در خاورمیانه تغییر نکرده است و همانطور که در قبل گفته شد، دولت این موضوع را بررسی نمی‌کند.

نشریه گاردین روز سه‌شنبه در گزارشی عنوان کرد که طرح ائتلاف دریایی اروپا در منطقه خلیج فارس که جرمی هانت وزیر امور خارجه انگلیس در واکنش به توقیف یک فروند نفتکش این کشور در تنگه هرمز به آن اشاره کرد، با مخالفت‌هایی در خود این کشور مواجه شده و بسیاری از مقام‌های سیاسی انگلیس این طرح را فاقد کارایی می‌دانند.

اما ورای اینکه در سیاست داخلی کشورها برای ایجاد یک ائتلاف نظامی چه سیاستی وجود دارد، در حقوق بین‌الملل توافق‌های دوجانبه و چندجانبه برای اقدامات دفاعی قابلیت عملیاتی شدن دارد و اساسا کشورها می‌توانند در مسیرهای دریایی بین‌المللی و نه آب‌های سرزمینی دیگر کشورها حضور نظامی داشته باشند. فراتر از بنیان‌های حقوقی و نوع نگاهی که به حضور کشورهای فرامنطقه‌ای و ایجاد ائتلاف نظامی در منطقه‌ای با ژئوپلیتیک ویژه است، فرایند ائتلاف‌سازی نظامی و حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در منطقه خلیج فارس پیشینه‌ای طولانی دارد.

تا پیش از دوران تشکیل دولت‌های ملی، ما شاهد حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای اسپانیا و پرتغال در این منطقه بودیم اما با ایجاد دولت‌های ملی در خاورمیانه پس از 1915میلادی و با کشف نفت ما شاهد حضور انگلیس به عنوان یک نیروی دریایی فرامنطقه‌ای در این آبراه راهبردی جهانی بودیم؛ حضوری که تا سال 1972 به صورت یکجانبه و در چارچوب توافق‌های دوجانبه یا حتی بدون توافق با کشورهای خلیج فارس تداوم داشت. اما انگلیس بنابر دلایل راهبردی، نظامی، سیاسی و اقتصادی از منطقه خلیج فارس خارج شد.

پس از خروج انگلیس که با هماهنگی ایالات متحده انجام گرفت، امریکا پس از سال‌ها به عنوان یک قدرت دریایی فرامنطقه‌ای وارد خلیج فارس و دریای عمان شد. واشنگتن اکنون دارای پایگاه‌هایی در بحرین (پایگاه هوایی شیخ عیسی و پایگاه پنجم نیروی دریایی)، عمان (پایگاه هوایی مصیره)، قطر (پایگاه هوایی العدید)، عربستان (گروه ویژه 64 هوایی) و امارات متحده عربی (پایگاه هوایی الظفره) است.

سال‌های پس از 2001 نیز سال‌های پرتنشی برای منطقه محسوب می‌شود و در این سال‌ها بسیاری از کشورهای اروپایی بار دیگر تلاش کردند که وارد منطقه شوند. انگلیس در پایگاه نیروی دریایی الجفیر مستقر شد، ایتالیا، فرانسه و استرالیا نیز در امارات اقدام به تاسیس پایگاه و استقرار نیروی دریایی و هوایی نظامی کردند.

با این وجود هنوز در این منطقه اشکالی از هرگونه ایجاد ائتلافی نظامی به شکلی که در اخبار رسانه‌های غربی انعکاس یافته یعنی تشکیل ائتلافی برای حفاظت و حمایت از کشتی‌های تجاری ایجاد نشده است.

اما در این برهه تمرکز بر ایجاد یک ائتلاف نظامی از سوی برخی کشورهای اروپایی با اهداف امنیتی و حضور نظامی انجام می‌شود. هرچند در این طرح رگه‌هایی از شوی سیاسی نیز دیده می‌شود.باید دید آینده این طرح نیز همچون طرح‌های ائتلاف نظامی اروپا همچون ارتش اروپایی به آرشیو خواهد پیوست یا در پس تحولات پسینی به مرحله اجرا درخواهد آمد.