خریدی کوچک با پیامی بزرگ

گروه انرژی| نادی صبوری |

«در ماه ژوئن چین هر روز متوسط 209 هزار بشکه نفت خام تولید شده در ایران را خریداری کرده است.» از بین میلیون‌ها اتفاقی که هر روز در دنیا می‌افتد و از بین شمار بسیار زیاد آنها که پایشان به گوشه و کنار رسانه‌های جهان باز می‌شود، این اتفاق به ظاهر ساده به یکی از هدلاین‌های اصلی خبرگزاری بلومبرگ تبدیل می‌شود. حجم این تجارت اگر با اغماض متوسط قیمت نفت خام در ماه ژوئن را 60 دلار در هر بشکه در نظر بگیریم چیزی حدود روزانه 12.5 میلیون دلار می‌شود. حجم تجارت جهان به استناد داده‌های نزدک روزانه متوسط 5 تریلیون دلار است و به سادگی قابل تشخیص است که این رقم تجارت، حجمی بسیار بسیار کوچک از تجارت کل جهانی است. خب اگر این طور است چرا رسانه‌های بین‌المللی روی پوشش این خبر تمرکز می‌کنند و میلیون‌ها نفر روی این خبر کلیک می‌کنند و آن را می‌خوانند؟ شاید سرراست‌ترین و خلاصه‌ترین جواب این است که همین خبر کوتاه نقض مکانیزم بسیار پیچیده تحریم نفتی امریکا علیه ایران به حساب می‌آید. محسن قمصری مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در تحلیل این اقدام به «تعادل» می‌گوید: «چین به خاطر اقتدارش می‌تواند این کار را انجام دهد» او در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه سال‌ها با مشتریان نفتی ایران سر و کله زده است آیا انتظار دارد انتشار این آمارها روی رفتار دیگر خریداران نفت خام تولید ایران هم تاثیر بگذارد می‌گوید: «این مساله بسیار بر سیاست داخلی این کشورها تاثیر می‌گیرد، احتمال اینکه رفتار آنها با این اقدام چین تغییر کند کم است».

در ماه ژوئن روی هم رفته 6 میلیون و 270 هزار بشکه نفت خام از ایران راهی چین شده است. این یعنی روی هم یک نفتکش در ابعاد گریس 1 که این روزها در جبل‌الطارق گرفتار است 6 بار مسیر طولانی خلیج فارس تا اقیانوس کبیر شمالی را طی کرده است بدون اینکه دردسری پیدا کند.

گمرک جمهوری خلق چین روز جمعه یک گزارش از آمار واردات و صادرات این غول اقتصادی منتشر می‌کند. تجارت جهانی چین در سال چیزی نزدیک 5 تریلیون دلار است که بزرگی اقتصادش را به خوبی نشان می‌دهد. اما بخشی کوچک از این تجارت که در ماه ژوئن به واردات نفت خام تولیدی ایران تعلق داشته توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. چون با اقدام 2 می‌رییس‌جمهور امریکا در لغو معافیت‌ها برای خریداران نفت خام ایران، عملا این تجارت روزانه 12.5 میلیون دلاری، پایه‌های رژیم تحریمی امریکا را متزلزل کرده است.

مخالفان رییس‌جمهور امریکا بر این باور هستند که او به نوعی زمینه اینکه امریکا سنگ روی یخ شود را فراهم کرده است، مدافعانش البته تکرار می‌کنند که توافقی که اوباما کرده بود توافق خوبی نبوده و کار ترامپ درست است. جدا از این مجادله، برای بسیاری جالب است که چین چطور آن‌هم نه به صورت پنهانی بلکه به صورت «رسمی» در حال تداوم خریدن نفت خام از ایران است؟

 این را آمار رسمی گمرک چین که روز جمعه منتشر شده و توجه رسانه‌های مطرح جهان از جمله بلومبرگ را به خود جلب کرده است نشان می‌دهد. اهمیت این واردات از این جهت است که 2 می‌سال جاری ایالات متحده اعلام کرد که استثنائاتی که برای واردات نفت خام از ایران قائل می‌شد را تمدید نخواهد کرد. چند روز قبل مایک پمپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد که یک شرکت چینی به خاطر نقض تحریم امریکا و خرید نفت از ایران تحریم می‌شود. آمار منتشر شده توسط گمرک چین نشان می‌دهد احتمالا کارکنان دفتر اوفک وزارت خزانه‌داری امریکا در ماه ژوئن و ماه‌های پیش رو روزهای پرکاری را در پیش خواهند داشت.

بلومبرگ دیروز نوشت که با وجود لغو معافیت‌های تحریم نفتی ایران، چین همچنان به خرید نفت از کشورمان ادامه می‌دهد. این خبر با استناد به داده‌های رسمی گمرک چین که روز جمعه منتشر شد تنظم واردات نفتی چین در ماه ژوئن ۸۵۵ هزار تن معادل ۲۰۹ هزار بشکه در روز بوده است. این داده‌ها گمانه‌زنی‌ها درباره اینکه چین ممکن است خطر تحریم از سوی امریکا را در ازای تامین منابع نفت خام خود از جمهوری اسلامی ایران بپذیرد، را افزایش داده است.

در حالی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا همچنان به اعمال فشار روی اشخاص و شرکت‌های که محدودیت‌های او را نادیده می‌گیرند، ادامه می‌دهد، همه نگاه متوجه خرید نفتی چین است. چین یکی از کشورهایی است که همچنان به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهد.

بنا به اعلام وب سایت اف جی‌ای (داده‌های انرژی جهانی) در ماه می ‌و زمانی که معافیت‌های تحریم نفتی ایران از سوی امریکا لغو شد، نزدیک به ۴۵۰ هزار بشکه در روز از نفت ایران در حال انتقال بود. بنا به گزارش بلومبرگ همچنان میلیون‌ها بشکه از نفت جمهوری اسلامی راهی چین می‌شود. چین در پنج ماهه اول سال میلادی جاری نزدیک به ۴۹۴ هزار بشکه در روز واردات نفتی از ایران داشته است.

پکن در واکنش به لغو معافیت تحریم نفتی ایران از سوی امریکا گفت همکاری چین در زمینه‌های اقتصادی، بازرگانی و انرژی با ایران در چارچوب قوانین بین‌الملل مشروع است و باید از آن حمایت شود و به آن احترام گذاشت. چند روز پیش «هوا چون اینگ»، سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرد پکن شدیداً مخالف تحریم‌های جدید امریکا علیه شرکت نفتی چینی به بهانه نقض تحریم‌های ایران و خرید نفت این کشور است. سال گذشته میلادی، امریکا با وجود بازگرداندن تحریم‌های نفتی علیه ایران، به ۸ کشور از جمله هند، تحت شرایطی خاص و برای تعاملات بانکی و نفتی با ایران، معافیت داد. هند از ماه نوامبر مشمول معافیت تحریم نفتی علیه ایران شد و همان زمان اعلام کرد قصد دارد تا ماه مه به خرید نفت از ایران ادامه دهد.

دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا پس از امضای فرمان خروج از توافق هسته‌ای ایران [برجام] اعلام کرد تمامی تحریم‌ها علیه تهران را بازمی‌گرداند. امریکا تحریم‌های نفتی علیه ایران را سال گذشته میلادی بازگرداند.

چند روز پیش بود که اسپوتنیک نوشت که چین توانسته است به صورت کاملا قانونی و با یافتن راهی منحصر به فرد تحریم‌های امریکا را دور زده و به واردات نفت از ایران ادامه دهد. این خبر مدعی می‌شد نفت خام ایران در چین انبار می‌شود که عملا روی کاغذ ناقض تحریم‌ها هم نیست.

مشخص نیست آماری که در مورد «واردات» اعلام شده این محموله‌های انبار شده را شامل می‌شود یا آماری در مورد محموله‌هایی است که به جریان افتاده‌اند.  با وجود اینکه چین شریک راهبردی ایران است، سفت و سخت بودن سیاست‌های امریکا این سوال را برای بسیاری ایجاد می‌کند که چرا چین می‌تواند به خرید نفت خام از ایران ادامه دهد اما خریداران دیگر حداقل به صورت رسمی چنین توانی ندارند؟ محسن قمصری که سال‌ها در کسوت مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با مشتریان طلای سیاه سر و کار داشته با تاکید بر اینکه این رقم رقم بزرگی در خرید نفت نیست آن را به اقتدار چین و توانایی‌اش برای ایستادن مقابل سیاست‌های امریکا مربوط می‌داند.

ماجرای صادرات روزانه متوسط 209 هزار بشکه نفت خام از ایران به چین از این جهت نیز جالب شده است که با توجه به توقیف نفتکش گریس 1 در جبل‌الطارق که دلیل آن از سوی بریتانیا نقض قوانین اعلام شده بود، چطور چندین بار نفتکش‌ها توانسته‌اند به صورت رسمی نفت خام ایران را راهی چین بکنند؟ مسوول سابق فروش نفت ایران در این مورد می‌گوید: «توقیف گریس 1 واقعا مورد خاصی بود که بسیار بعید است حتی یک بار دیگر هم تکرار شود، در دنیای نفت توقیف نفتکش‌ها اصلا مرسوم نیست. به نظر می‌رسد بریتانیا به خاطر وضعیت خاص سیاسی که در آن گرفتار بود به نوعی برای جلب‌توجه و حمایت امریکا مجبور شد این کار را انجام دهد. این اتفاق‌ها تبعات دارند».

محموله‌های نفتی برای اینکه بتوانند بیمه دریافت کنند مبدا و مقصد مشخصی دارند و عملا نفتکش‌هایی که در 30 روز ماه ژوئن راهی چین شده‌اند در همین تعریف قرار می‌گیرند.

واردات روزانه 209 هزار بشکه‌ای چین البته همچنان افتی قابل توجه نسبت به آمار رسمی واردات نفت خام این کشور از ایران پیش از 2 می‌امسال و پیش از خروج امریکا از برجام را نشان می‌دهد. دیروز خبرگزاری ایلنا همچنین خبری را منتشر کرد که نشان می‌داد ترکیه در ماه می ‌به صورت رسمی از ایران نفت خریداری کرده است. آمار ماه ژوئن این کشور منتشر نشده و شاید آمار ماه می‌ به این دلیل که 2 روز ابتدایی ماه زمان اعلام شدن عدم معافیت نفتی مشتریان ایران بود چندان قابل استناد برای ادامه رفتار ترکیه نباشد.

مسوولان در ایران مجموعه اقدام‌هایی که ایالات متحده در چند وقت اخیر انجام داده است را «تروریسم اقتصادی» توصیف می‌کنند و می‌گویند ایران درگیر یک جنگ است، به خاطر همین آمار فروش نفت در وضع فعلی اسراری جنگی است که بیژن زنگنه وزیر نفت بارها آن را غیر قابل ذکر وصف کرده است.