پایین بودن دستمزد؛ عامل مهم افزایش بیکاری
طبق بررسی‌های انجام شده از بازار کار «پرس‌وجو از دوست و آشنا» و همچنین «ثبت نام یا پیگیری در مراکز خدمات اشتغال و دفاتر کاریابی غیردولتی»، پرطرفدارترین راه‌های یافتن شغل در ایران است و همچنین «موقتی بودن کار» و «پایین بودن دستمزد» از مهم‌ترین عوامل ترک کار است.
به گزارش «تعادل» ، مساله اشتغال طی دهه‌های اخیر به یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کشور تبدیل شده است. در طول تاریخ وضعیت اشتغال دارای ابعاد جنسیتی گسترده بوده و در این میان زنان با احتمال بیشتری آسیب‌پذیر هستند. سهم اشتغال زنان در اغلب کشورهای در حال توسعه دنیا کمتر از مردان است در حالی که در کشورهای توسعه یافته، شکاف جنسیتی اشتغال کمتر است. در این میان اشتغال مزد و حقوق بگیری می‌تواند تصویر مناسب‌تری از اشتغال رسمی در کشور ارایه کند. لازم به ذکر است مزد و حقوق‌بگیر، شامل مزد و حقوق‌بگیر بخش خصوصی، تعاونی و عمومی است و غیر مزد و حقوق‌بگیر در برگیرنده کارفرما، کارکن مستقل و کارکن فامیلی بدون مزد است.
بررسی‌های انجام‌شده بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در ارتباط با اشتغال مزد و حقوق‌بگیری در ایران نشان می‌دهد:
طی سال 1397 در حدود 53.9 درصد از کل شاغلان، مزد و حقوق بگیر (مزد و حقوق بگیر بخش خصوصی، تعاونی و عمومی) و حدود 46.1 درصد غیر مزد و حقوق‌بگیر (کارفرما، کارکن مستقل و کارکن فامیلی بدون مزد) هستند.
اگرچه تعداد شاغلان و به‌تبع آن مزد و حقوق بگیران طی سال‌های 1395 تا 1397 رو به افزایش است ولی سهم شاغلان مزد و حقوق بگیر، طی دوره مذکور رو به کاهش است. این امر می‌تواند بیانگر کم شدن گرایش به اشتغال مزد و حقوق بگیری به ویژه در مردان باشد. طی سال‌های 1395 تا 1397، در بین زنان سهم اشتغال مزد و حقوق بگیری از 55.5 درصد به 56.0 درصد رسیده است. این در حالی است که میان شاغلان مرد سهم خوداشتغالی (اشتغال غیرمزد و حقوق‌بگیری از 45.1 درصد به 46.6 درصد)، افزایش یافته است.
با نگاهی به نسبت جنسی مزد بگیری می‌توان گفت، نسبت جنسی مزد و حقوق بگیری در سال 1397 است. به عبارت بهتر به ازای هر زن، نزدیک به 4 مرد در کشور، مزد و حقوق بگیر هستند.
نتایج نشان می‌دهد که مردان و زنان دسترسی بسیار نابرابری به مشاغل مزد و حقوق بگیری دارند، بطوری‌که در سال 1397، مردان 81.0 درصد و زنان تنها 19.0 درصد از تمام مشاغل مزد و حقوق بگیری را اشغال کرده‌اند.
«پایین بودن درآمد» عامل مهم ترک کار
همچنین بررسی‌های دیگری نتایج طرح آمارگیری نیروی کار کشور در سال 1397 نشان می‌دهد که از حدود 3.3 میلیون نفر بیکار کشور در سال 1397، حدود 1.9 میلیون نفر، در دسته «بیکار قبلا شاغل 10 ساله و بیشتر»، قرار داشته‌اند که مردان نزدیک به 1.6 میلیون نفر از این افراد را تشکیل داده‌اند.
همچنین در سال 1397، از بین عواملی که موجب ترک شغل بیکاران 10 ساله و بیشتر قبلا شاغل در طی 5 سال گذشته شده است، سه عامل نسبت به بقیه عوامل در ترک شغل شاغلان و افزایش بیکاری این گروه نقش و تاثیر بیشتری داشته‌اند. اولین عامل «موقتی بودن کار» با 22.6 درصد یکی از مهم‌ترین عوامل ترک شغل شاغلان 10 ساله و بیشتر در جمعیت مرد و زن کشور در دوره مذکور بوده است.
«پایین بودن درآمد» با 16.8 درصد، «اخراج یا تعدیل نیرو» با 16.6 درصد در مراتب بعدی قرار دارند. البته عوامل موثر دیگری هم در بیکاری وجود دارند اعم از «تعطیلی دایمی محل کار»، «فصلی بودن بیکاری» و... که در ترک شغل شاغلان 10 ساله و بیشتر طی 5 سال گذشته نقش داشته‌اند ولی در مقایسه با سه عامل اصلی فوق الذکر تاثیر کمتری بر ترک شغل و نهایتاً بیکاری شاغلان 10 ساله و بیشتر در بازار کار، داشته‌اند. نکته قابل توجه آن است که در سال 1396 نیز سه عامل مذکور به عنوان عوامل اصلی موثر در ترک شغل بیکاران قبلاً شاغل بوده است.
پرس و جو از دوست و آشنا راحت‌ترین راه شغل‌یابی
همچنین در گزارش دیگری نحوه انجام جست‌وجوی کار (شغل) در کشور بررسی شده است. طبق این اطلاعات، نتایج طرح آمارگیری نیروی کار نشان می‌دهد، در سال 1397 معادل 33.9 درصد از اقدامات انجام شده برای جست‌وجوی کار (شغل) توسط بیکاران 10 ساله و بیشتر مربوط به «پرس و جو از دوستان و آشنایان»، 21.0 درصد «ثبت نام یا پیگیری در مراکز خدمات اشتغال و دفاتر کاریابی غیردولتی» 16.7 درصد «درج آگهی در روزنامه یا مطالعه آگهی‌های استخدامی» و 16.1 درصد «تماس با کارفرما (صاحب کار) » بوده است.
باتوجه به تعداد بیکاران 3 میلیون و 260 هزار و 796 نفر در سال 1397، بطور متوسط هر بیکار تقریباٌ از سه روش برای جست‌وجوی کار (شغل) استفاده کرده است. نکته قابل توجه آن است که در سال 1396 نیز چهار اقدام مذکور به عنوان عمده‌ترین اقدامات صورت گرفته برای یافتن شغل توسط بیکاران در کشور انجام شده است. این گزارش نشان می‌دهد از میان اقدامات انجام شده بیکاران در یافتن شغل در سال 1397 نسبت به سال 1396، به ترتیب سهم «تماس با کارفرما» 1.1 درصد، «جست‌وجوی منابع مالی و امکانات برای شروع فعالیت خوداشتغالی» 0.8 درصد، «پرس و جو از دوستان و آشنایان» 0.8 درصد، «سایر روش‌ها» 0.7 درصد و «تقاضای جواز کسب یا پروانه کار»، 0.2 درصد افزایش داشته است. در مقابل «پرس و جو از دوستان و آشنایان» 0.4 درصد، «ثبت نام یا پیگیری در مراکز خدمات اشتغال و دفاتر کاریابی غیردولتی» 0.6 درصد و «درج آگهی در روزنامه یا مطالعه آگهی‌های استخدام» 1.9 درصد کاهش یافته است.
