کودتای 28 مرداد

بیست و هشتم مرداد 1332، کودتایی با حمایت و طراحی دولت‌های امریکا و انگلیس در ایران اتفاق افتاد. با این کودتا کابینه دوم محمد مصدق سقوط کرد و محمدرضا پهلوی برای 25 سال دیگر در کشور حکومت کرد. پس از وقوع این کودتا «فضل‌الله زاهدی» تشکیل کابینه داد. خطای بزرگ مصدق آن جایی بود که برای از بین بردن مصونیت پارلمانی نمایندگان مخالف، درصددانحلال مجلس برآمد، زیرا عده ای از نمایندگان مجلس در مقابل برای اقدامات بعضا نادرست دولت سکوت نمی‌کردند و چند نفر از آنان طرح استیضاح دولت رامطرح کردند. دکترمصدق مدعی شد که مجلس در کار دولت کارشکنی می کند و با عذرهای گوناگون از حضور درمجلس و جواب، خودداری کرد و سرانجام با رفراندمی عجیب در ۱۲ مرداد ۱۳۳۲ مجلس را موقتا منحل کرد. جالب اینکه کودتای ۲۸ مرداد تنها شانزده روز پس ازانحلال مجلس به اجرا درآمد چرا که دیگر، سنگری به نام مجلس برای افشای نقشه‌ها و توطئه های دشمنان وجود نداشت و دست شاه و حامیان داخلی و خارجی‌اش برای اجرای نقشه کودتا به سرکردگی سرلشکر زاهدی باز بود. دولت مصدق به دنبال ملی کردن صنعت نفت ایران بود و در نتیجه منافع دولت‌های غربی را تهدید می‌کرد. کودتایی نظامی علیه دولت مصدق با رهبری سرلشکر فضل‌الله زاهدی با درخواست مستقیم بریتانیا و دخالت مستقیم افسران اطلاعاتی امریکا و نفرات لجستیک سفارت امریکا و حمایت دولت ایالات متحده امریکا صورت گرفت. کودتا پس از آن امکان‌پذیر شد که ابتدا دولت امریکا طی عملیاتی به نام «عملیات آژاکس» ایران را در آشوب و هرج و مرجی فرو برد که راه را برای سقوط مصدق هموار کرد. در آن زمان دولت آیزنهاور در امریکا نگران آن بود که این طرح به بیراهه کشیده شود و نیروهای حزب توده با بهره‌جویی از ناامنی قدرت را در دست بگیرند، اما در نهایت این اتفاق نیفتاد و با کودتا، شاه که از ایران فرار کرده بود به کشور بازگشت. بسیاری از یاران مصدق زندانی و بعضا اعدام شدند. مصدق به سه سال حبس انفرادی محکوم شد و پس از تحمل این دوره، به‌طور غیرقانونی به زادگاهش احمدآباد تبعید شد.