ایرانیها صاحب فامیلی شدند
سی مرداد 1313، استفاده از لقبهای گذشته با تصویب قانون مدنی، منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای تمامی تبعههای ایران اجباری شد. در سال ۱۳۰۴ لوایحی به تصویب مجلس شورای ملی رسید که بر اساس آن القابی که تا پیش از آن برای ایرانیان انتخاب میشد منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای کلیه اتباع ایران اجباری شد. براساس این قانون تازه تصویب شده پس از ابلاغ این قانون به کار بردن القاب و عناوین بهجز «آقا» و «بانو» برای خطاب کردن افراد ممنوع و بنا شد تا آنان اسم و شهرت خانوادگی نیکو برای خود انتخاب کنند. البته تا پیش از این لایحه نیز، نام فامیل در ایران به اهل علم و هنر، روشنفکران و صاحب منصبان دولتی اختصاص داشت و مردم عادی با نام پدر و جد، شغل یا حرفه یا القاب شناخته میشدند. در واقع قبل از آن نیز اختصاص نامخانوادگی به اشخاص در ایران، برمیگردد به سال 1297 شمسی یعنی زمان تاسیس سجل احوال مملکتی و ماده سوم قانون مصوب آن، که مقرر شد هر رییس خانواده برای خانواده خود نام مخصوص اختیار کند و اینکه نام خانوادگی تخصیص یافته به نام او ثبت و از آن طریق به هر یک از افراد خانواده او تعلق میگرفت و همگی به همان نام منصوب میشدند.
در نهایت با تصویب قانون مدنی کشور در سال 1313 ثبت نامخانوادگی نیز، اجباری شد و بر اساس این قانون، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود نامخانوادگی انتخاب میکرد و نام خانوادگی تخصیص یافته از سوی وی به سایر افراد خانوادهاش هم اطلاق میشد؛ از آن زمان تاکنون بیش از چهار نسل از ایرانیان به این نامهای خانوادگی خوانده میشوند. نامخانوادگی بر اساس محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان، پدر، پدربزرگ و جد، گاهی هم شغل یا حرفه یا یک ویژگی بدنی انتخاب میشد. امروزه در بین اتباع ایرانی بیش از 10 هزار واژه نامخانوادگی وجود دارد که از این میان محمدی بیشترین فراوانی و پس از آن حسینی، احمدی، رضایی، مرادی، حیدری، کریمی، موسوی، جعفری، قاسمی، عباسی، رحیمی، ابراهیمی، زارعی، محمودی، غلامی، اکبری، میرزایی و قربانی به ترتیب بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادهاند. پس از چندی که نامهای خانوادگی به مرور زمان در زندگی افراد نفوذ کرد و اهمیت آن روشن شد بسیاری از افراد دیدند که اسامی خانوادگی که به هر دلیلی انتخاب کردند چندان برای مناسبات اداری مقبول نیست و ممکن است بار معنایی ناخوشایندی برای این افراد به دنبال داشته باشد. در گذر زمان این اهمیت کمکم بیشتر خودنمایی کرد، هرچند که از ابتدا نیز به ایرانیان اینشرایط کاملا تشریح شده بود.