آتش توسعه پوپولیستی بر جان زیست‌بوم
چندهفته‌ای از وقوع آتش‌سوزی گسترده در جنگل آمازون می‌گذرد. تحلیلگران سیاست‌های «ژاییر بولسونارو» رییس‌جمهوری راستگرای برزیل را که بر تقدم توسعه بر محیط زیست اصرار دارد، دلیل تحریک کشاورزان و تجار این کشور به نابودی جنگل جهت کسب سودهای بیشتر می‌دانند.
به گزارش ایرنا، موضوع حفاظت از محیط زیست و تثبیت شرایط زمین به یکی از دلمشغولی‌های اصلی افکارعمومی و حتی بسیاری از رهبران و مقام‌های ارشد سیاسی تبدیل شده است. در همین حین، آتش‌سوزی مهیبی که از چند هفته قبل در حال نابودی جنگلهای آمازون است به‌شدت مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. اهمیت این رخداد به اندازه‌ای است که گفته می‌شود یکی از موضوع‌های اصلی در نشست رهبران هفت کشور صنعتی جهان در بیاریتز پاریس وضعیت اسف‌بار آمازون اعلام شد. حتی برخی رسانه‌ها اعلام داشتند برای «امانوئل مکرون» رییس‌جمهوری فرانسه موضوع محیط زیست به اندازه‌ای مهم بود که وی آن را بحرانی برای همه کشورهای جهان توصیف کرد.
رییس‌جمهوری فرانسه تلاش داشت تا محور اصلی بیانیه پایانی نشست را هم به این موضوع اختصاص دهد اما از آنجا که در خصوص نوع واکنش و حساسیت «دونالد ترامپ» رییس‌جمهور امریکا نسبت به این موضوع تردیدهای جدی وجود داشت، وی از ارایه بیانیه نهایی به صورت کامل خودداری کرد.
تشدید تخریب محیط زیست
اهمیت جنگل‌ها در حفظ تعادل محیط زیست، تلطیف و تصفیه هوای آلوده و کاهش میزان دی‌اکسید‌کربن بر کسی پوشیده نیست. حتی برخی کارشناسان حفظ اکوسیستم‌های سبز و جنگلی را برای بقای حیات بشریت ضروری می‌دانند. اکسیژن فراوانی که جنگلهای آمازون برای کره زمین تولید می‌کنند سهم قابل توجهی در چرخه زیستی کره زمین و حتی در زمینه مقابله با گرم شدن کره خاکی دارد. دانشمندان اعتقاد دارند جنگلهای بارانی آمازون به عنوان ریه‌های زمین عمل می‌کنند به گونه‌ای که حدود یک پنجم اکسیژن مورد نیاز ما را تامین می‌کنند. اما آتش‌سوزی کنونی مانعی جدی در این فرآیند به شمار می‌رود ضمن اینکه دود و حرارت ناشی از آن هم عاملی برای تسریع روند گرم شدن زمین محسوب می‌شود.
با این حال، نابودی جنگل‌ها که مهم‌ترین عامل آن انسان‌ها هستند با سرعت هرچه تمام‌تر در حال پیشروی است. جنگل زدایی به علت فعالیت‌های انسانی در همه نقاط جهان با هدف استفاده از ظرفیت‌های مادی و سودآوری آن از سوی افراد و برخی دولت‌ها دنبال می‌شود. به نوشته نشریه «تایم» در چند دهه اخیر شدت نابودی جنگل‌ها در برزیل به اندازه‌ای سریع بوده است که تاکنون حدود ۴۰ گونه جانوری در این منطقه جغرافیایی محو شده‌اند.
جنگلهای بارانی آمازون بیش از دو میلیون مایل مربع (نزدیک به ۶ میلیون کیلومترمربع) وسعت دارند و به نظر می‌رسد آتش‌سوزی کنونی در آمازون نیز در همین چرخه جنگل زدایی گرفتار شده است. با گذشت نزدیک به سه هفته، این آتش چند ایالت برزیل را در بر گرفته و حتی ۶ استان دیگر این کشور را مورد تهدید قرار داده است. با وجود آماده باش ارتش برزیل اما آتش‌سوزی‌ها رو به گسترش است.
از نگاه برخی رسانه‌ها و کارشناسان نکته مهم اینجا است اگرچه آتش‌سوزی در آمازون هرساله رخ می‌دهد اما اتفاق امسال بی‌سابقه است. در مقابل، برخی نهادها همچون سازمان فضانوردی امریکا (ناسا) با مقایسه شرایط کنونی و گذشته عنوان می‌کنند میزان آتش‌سوزی‌‌های آمازون در حد متوسط هرساله قرار دارد. با این حال، وقوع این آتش‌سوزی پیامدهای گسترده سیاسی را در داخل و خارج از برزیل به همراه داشته که فراتر از مجادله توئیتری روسای جمهور فرانسه و برزیل است. برخی مقام‌های اروپایی برزیل را تهدید کرده‌اند در صورتی که اقدام مناسبی را برای مقابله با این آتش‌سوزی و حفظ محیط زیست اتخاذ نکند آنها هم در توافق تجارت آزاد این اتحادیه با کشورهای جنوب امریکا (مرکوسور) تجدید نظر می‌کنند. این توافق مهم که پس از نزدیک به دو دهه مذاکره حاصل شد، دستاورد مهم و تاریخی به ویژه برای کشورهای امریکایی جنوبی به شمار می‌رود.
توسعه؛ اولویت دولت راستگرای برزیل
بسیاری «ژاییر بولسونارو» رییس‌جمهوری برزیل را به بی‌توجهی به حفاظت از محیط زیست متهم می‌کنند و وی را به دلیل نادیده گرفتن تدابیر مناسب در جهت جلوگیری از وقوع آتش‌سوزی مقصر می‌دانند. به نوشته نشریه «تایم» سیاست‌های دولت در برزیل به اندازه‌ای ضد محیط زیستی ارزیابی می‌شود که موسسه‌های پژوهشی و گروه‌های فعال زیست محیطی حتی برزیل را خطرناک‌ترین کشور برای طرفداران محیط زیست می‌دانند.
در این زمینه نکته قابل توجه‌تر آن است که چندی قبل رییس‌جمهوری برزیل موضوع حفاظت از جنگلهای آمازون را مانعی در مسیر پیشرفت این کشور و انجام پروژه توسعه اقتصادی خود توصیف کرده بود. همچنین کنار کشیدن از پیمان اقلیمی پاریس و کاهش جریمه برای آسیب زنندگان به جنگل‌ها هم از جمله وعده‌های انتخاباتی رییس‌جمهوری راستگرا و پوپولیست برزیل بود. وی در کمتراز یک سال گذشته هم نشان داد که به‌شدت بر تقدم توسعه بر حفظ محیط زیست اعتقاد دارد.
تارنمای شبکه خبری «سی. بی. اس نیوز» هم
خط مشی‌های مقامات برزیلی در نادیده گرفتن موضوع گرم شدن کره زمین را عاملی برای آتش‌سوزی مهیب کنونی در آمازون دانست و افزود اگرچه رییس‌جمهوری این کشور در سرتاسر جهان مقصر شناخته می‌شود اما وی به کشورهای جهان هشدار داد در امور داخلی برزیل دخالت نکنند. در حالی که جنگلهای آمازون نقش مهمی را برای تعادل در کره زمین دارند اما رییس‌جمهوری تندروی این کشور با دادن اجازه نابودی جنگل به کشاورزان، دامداران و تجار چوب بر سرعت نابودی جنگل و ساکنان بومی آن به‌شدت افزوده است.
بولسونارو در پاسخ توئیتری به ابراز نگرانی مکرون نسبت به بحران جهانی نابودی آمازون اظهار داشت که این سخنان احساساتی برای اهداف سیاسی صورت می‌گیرد و کمکی به حل مشکل انجام نمی‌دهد. وی در کنار برخی مقام‌های برزیلی، رسانه‌ها را هم به بزرگنمایی این اتفاق در حد یک فاجعه متهم کرد. با این حال رییس‌جمهوری برزیل اعتراف کرد منابع کافی برای مقابله با آتش‌سوزی را در اختیار ندارد. وی افزود آمازون به بزرگی قاره اروپا است و چگونه می‌توان با اقدامات مجرمانه در آن مبارزه کرد.
به نوشته این تارنما، علاوه بر اثرات جهانی آتش‌سوزی، ساکنان بومی آمازون نیز از این حادثه به‌شدت آسیب دیده‌اند. ضمن اینکه بولسونارو از ابتدای سال ۲۰۱۹ که به ریاست‌جمهوری رسید حقوق این گروه را به‌شدت محدود و نهادهای حامی آنها یا طرفداران بومیان در دولت را منزوی ساخته است. در چند ماهی که از آغاز دوره ریاست‌جمهوری بولسونارو می‌گذرد بر میزان آتش‌سوزی‌ها به‌شدت افزوده شده است. گفته می‌شود از ابتدای ۲۰۱۹ بیش از ۷۵ هزار مورد آتش‌سوزی در جنگل آمازون رخ داد که بسیار بیشتر از سال قبل و بالاترین میزان از سال ۲۰۱۳ است. موسسه ملی تحقیقات فضایی برزیل هم اعلام کرد در روزهای پنجشنبه و جمعه گذشته بیش از ۱۶۰۰ مورد آتش‌سوزی تازه در این جنگل‌ها گزارش شده بود. به نوشته تارنمای خبری «نیوز دات کام» رسانه‌های جهان حتی از عمدی بودن این آتش‌سوزی گسترده سخن می‌گویند. این آتش‌سوزی‌ها با هدف پاکسازی جنگل و استفاده از زمین آن برای اهداف تجاری انجام می‌شود. بنا بر اعلام سازمان «آمازون واچ» که یک نهاد غیردولتی است بسیاری از کشاورزان که چنین کاری را انجام می‌دهند به واسطه سیاست‌های دولت پوپولیست برزیل که خود را به‌شدت حامی تجارت نشان می‌دهد به این اقدام تحریک می‌شوند. کارشناسان بولسونارو را به ارسال پیام‌هایی که به کشاورزان مجوز چنین اقدامی را می‌دهد، متهم می‌کنند.
