موانع استارتاپها در مسیر تک‌شاخ شدن برجاست
گروه دانش و فن |
اهمیت نقش استارتاپها در رشد اقتصاد دیجیتال، دولتی‌ها و همچنین بخش خصوصی را وادار کرده نگاه ویژه‌ای به کسبوکارهای نوپای حوزه فناوری اطلاعات داشته باشند، هرچند هنوز هم موانع زیادی در مسیر استارتاپها وجود دارد که تا زمان پرداختن به این موارد، نمی‌توان انتظار درخشیدن در آسمان فناوری اطلاعات را از آنها داشت.
استارتاپها یا شرکت‌های نوپا، کسب‌وکارهایی هستند که گام‌های ابتدایی را در مسیر کارآفرینی بر‌می‌دارند و با وجود این، ایده‌هایی ریسک‌پذیری که منجر به تولید راه‌حل‌های نوآورانه و دوام‌پذیر برای حل یک نیاز در بازار می‌شود، مسیر رو به رشدی را برایشان ایجاد می‌کند. اگرچه استارتاپها می‌توانند در هر حوزه‌ای ایجاد شوند، اما این اصطلاح اغلب به شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که رشد سریعی دارند و در زمینه فناوری فعالیت می‌کنند.
استارتاپ‌های حوزه فناوری اطلاعات، به واسطه نوآوری‌هایی که در این حوزه وجود دارد و پتانسیلی که شرکت‌های نوپا در مواجهه با این نوآوری‌ها از خود نشان می‌دهند، می‌توانند راهگشای خوبی برای رشد اقتصاد دیجیتال در کشور محسوب شوند. با وجود این، سرمایه‌گذاری روی استارتاپها به‌خودی خود کاری ریسک‌پذیر محسوب می‌شود، زیرا در حالی که این شرکت‌های نوپا از زمان راهاندازی تا رسیدن به مرحله سوددهی راه زیادی پیش رو دارند، بسیاری از آنها عطای پیشرفت را به لقایش می‌بخشند و در همان ابتدای مسیر و حتی پیش از آنکه به مرحله‌‌ای از موجودیت به عنوان یک شرکت رسیده باشند، اعلام شکست می‌کنند. در این میان شرکت‌هایی هم هستند که آهسته و پیوسته به مسیر خود ادامه می‌دهند که شاید نتوان انتظار رشد سریع را از آنها داشت و البته برای برخی از شرکت‌ها هم از همان ابتدا آینده‌ای روشن تصور می‌شود و بدین‌ترتیب پس از مدتی کوتاه به سودهای چند میلیاردی می‌رسند و به تک‌شاخ‌های حوزه تبدیل می‌شوند.
اخیرا اقداماتی در راستای تسهیل شرایط برای استارتاپها انجام شده است. به نظر میرسد جهرمی که جوان‌ترین وزیر کابینه دولت به شمار می‌رود، توجه ویژه‌ای به جوان‌ها دارد و این موضوع کار را برای استارتاپها که در غالب موارد از نیروهای جوان تشکیل شده‌اند، آسان‌تر می‌کند. حضور پررنگ استارتاپها در نمایشگاه الکامپ به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نمایشگاه حوزه فناوری اطلاعات یکی از آثار توجه به شرکت‌های نوپا به شمار می‌رود. این حضور در سال‌های گذشته به تدریج افزایش یافته و اگرچه بخش خصوصی سردمدار الکامپ و رونق حضور استارتاپها در این نمایشگاه است، موجب شده مسوولان دولتی هم نگاه ویژه‌ای به این شرکت‌ها داشته باشند.
با توجه به اهمیت ورود استارتاپها به حوزه اقتصاد دیجیتال و دست‌یابی به این مفهوم، مسوولان در کشور باید وظیفه تسهیل قوانین و تامین مالی استارتاپها را بر عهده بگیرند و بدین‌ترتیب راه را برای این کسبوکارهای نوپا باز کنند. همانطور که محمدجواد آذری‌جهرمی- وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- راه نجات اقتصاد کشور را توجه به تحول دیجیتال می‌داند. او پیش از این در جلسه هم‌اندیشی سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر اظهار کرده بود: «تحریم‌ها با وجود مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، فرصت بی‌نظیری ایجاد کرده که با استفاده از این فرصت باید به ارتقای بیشتر حوزه کسبوکارهای نو بپردازیم. وضعیت حال حاضر کشور مدیران و دستگاه‌ها را مجبور به حرکت در مسیر تحول دیجیتال می‌کند و کسانی که فهم موقعیت‌شناسی و اقتصادی دارند در چنین شرایطی امیدوار هستند. نظام بهره‌وری در تمام عرصه‌ها دچار مشکل است، اما بزرگ‌ترین امید در استارتاپها و کسبوکارهای نوپا مبتنی بر خلاقیت وجود دارد که نظام آنها بر ارتقای بهره‌وری استوار است. تحول دیجیتال باید به ارتقای بهره‌وری در حوزه‌های کشاورزی، سلامت، انرژی، آب و برق و بسیاری زیرساخت‌های دیگر، کمک کند. در این حوزه موانع گذشته پیش روی استارتاپ برداشته شده و گامی به جلو رفته‌ایم و مقاومت‌هایی که در گذشته وجود داشت تا حد بسیاری از بین رفته و فرهنگ‌پذیرش استارتاپها ایجاد شده است.»
از طرفی ابوالحسن فیروزآبادی- رییس مرکز ملی فضای مجازی- با این اعتقاد که تصدی‌گری دولتی در استارتاپها وجود ندارد، گفته بود: «نقش دولت‌ها تسهیل‌گری است و کمک کردن به ایجاد نهادهای کمک‌کننده مانند سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و تسهیلات بانکی و تامین بازار مناسب برای استارتاپ‌هاست که تلاش می‌کند این کار را انجام دهد. مشکلی که در حال حاضر وجود دارد، مشکل تامین مالی است که در کشور ما بسیار گران است. این باعث می‌شود استارتاپها ملزم شوند از خودشان خلاقیت زیادی نشان دهند.»
امیر ناظمی- رییس سازمان فناوری اطلاعات- نیز اخیرا با اشاره به فعالیت استارپ‌آپ‌ها بیان کرد: «هر استارتاپ با عملکرد و ارایه خود، مسوولیت اجتماعی توسعه یک رویکرد سیاست‌گذارانه را نیز دارد. استارتاپها مثل هر شرکت یا فعالیت اجتماعی دارای آثار جانبی متعددی هستند؛ که یکی از آنها افزایش تمایل به نوآوری است و دیگری تاثیر بر ادراک از تغییرات جهانی و سیاست‌های متناظر با آن.» همچنین اعلام شد استارتاپ‌های برتر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با حمایت سازمان فناوری اطلاعات ایران، به کشورهای ارمنستان، عراق و آذربایجان سفر می‌کنند.
سازمان فناوری اطلاعات در فراخوانی اعلام کرده که «این سازمان با هدف کمک به توسـعه کسب و کار استارتاپ‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح بین‌المللی، در نظر دارد گروهی از استارتاپ‌های فعال را در قالب هیات همراه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس صندوق نوآوری و شکوفایی به کشورهای ارمنستان، عراق و آذربایجان اعزام کند.» از این رو در که استارتاپ‌های واجد شرایط می‌توانند با ارسال نامه رسمی به سازمان فناوری اطلاعات ایران، آمادگی خود را برای حضور در هیات اعزامی به هر یک از کشورها، اعلام کنند. شرایط حضور استارتاپها در هیات، دارا بودن بیش از 10 هزار نصب اپلیکیشن استارتاپ مربوطه، دارابودن رابط کاربری (UI) به زبان ارمنی، عربی و آذری و پرداخت هزینه‌های مربوطه است، البته شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی استفاده کنند.
یکی دیگر از اقدامات دولتی در زمینه تسهیل‌گری مسیر استارتاپها، ایجاد طرح نوآفرین است. این طرح با هدف حمایت از کسبوکارهای نوپا از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از 19 تیر ماه امسال آغاز به کار کرد تا با بهره‌گیری از سامانه‌های مربوطه، شرایط برای کارآفرینی و ایجاد اشتغال در حوزه فناوری اطلاعات تسهیل شود. به گفته مسوولان، در طرح نوآفرین تسهیلاتی چون معافیت مالیات و بیمه‌ای برای استارتاپها وجود دارد و با احداث پارک اقتصاد دیجیتال، استارتاپ‌هایی که درآمد سالانه آنها به ۵۰۰میلیون تومان برسد، می‌توانند با استفاده از امکانات این پارک‌ها درآمد خود را به پنج میلیارد تومان برسانند و به مرحله بلوغ رسیده و روی پای خود بایستند. همچنین سامانه ملی ایران نوآفرین، توسط سازمان فناوری اطلاعات ایران با همکاری معاونت علمی و فرهنگی ریاست‌جمهوری، سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای کشور و صندوق نوآوری و شکوفایی کشور راهاندازی شد. برخی از ماموریت‌های این سامانه، ساده‌سازی، ایجاد شفافیت و یکپارچه‌سازی فرآیند ارایه خدمات، تسهیل سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و ارایه مشوق‌ها به آنها، تسهیل ارتباط فعالان حوزه کارآفرینی با مراکز دانشگاهی، علمی تحقیقاتی و مراکز رشد و ایجاد و تشویق کسب وکارهای نوآور وخلاق عنوان شده است.
اگرچه وزیر ارتباطات از حذف موانع پیش روی استارتاپها سخن می‌گوید و تلاش‌هایی هم برای این موضوع انجام شده است، اما به نظر میرسد یکی از مهم‌ترین مواردی که مانع کار کسب‌وکار‌هاست، تصدی‌گری دولتی و قوانین سفت و سختی است که در مسیر آنها وجود دارد. وجود متولیان متفاوت برای دریافت مجوز که ممکن است منجر به سردرگمی کسب‌وکارها شود، مسدود کردن وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی که هر روز بدون اطلاع به استارتاپی که در ابتدای مسیر جلب مخاطب قرار دارد و با این کار اعتماد مخاطب را سلب می‌کند، موانع مالی و اجبار به پرداخت وام‌هایی با سودهای سنگین که شرکت‌های بزرگ هم به سختی از عهده آنها برمی‌آیند، تنها بخشی از این مشکلات هستند و زمانی که به این مشکلات هم به‌درستی پرداخته شود، می‌توان ادعا کرد بار سنگینی از دوش استارتاپها برداشته و مسیر آنها برای تبدیل کردنشان به تک‌شاخ‌های حوزه فناوری اطلاعات هموار شده است.
