تمایل به نگهداری پول داغ

رشد 127 درصدی بدهی دولت به بانک مرکزی

گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|

گزیده آمارهای پولی و بانکی خرداد 98 که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که علاوه بر تداوم چرخه معیوب رشد بدهی دولت، بدهی بانک‌ها و مطالبات معوق در ترکیب سپرده‌های بانکی نیز رشد سپرده‌های جاری و کوتاه‌مدت بیش از سپرده بلندمدت بوده و تمایل به نگهداری پول نقد یا پول داغ برای خرید فوری از بازارهای سهام، خودرو، مسکن، ارز ، طلا و... بالاست.

نکته مهم در بازار پولی وبانکی خرداد 98، ترکیب سپرده‌ها ورشد هر یک از بخش‌های آن است. بطوری که از 1669 هزار میلیارد تومانی شبه پول، معادل 105 هزار میلیارد تومان قرض الحسنه با رشد 30 درصدی یکساله بوده که سهم 6.3 درصدی از کل سپرده‌ها داشته و در مقایسه با انتظار کارشناسان از رشد بانکداری اسلامی رقم کمی است.

از سوی دیگر، سپرده درازمدت که به آن سود تعلق می‌گیرد معادل 1530 هزار میلیارد تومان با رشد 20 درصدی همراه بوده است. از این رقم سپرده کوتاه‌مدت با رقم 610 هزار میلیارد تومانی رشد 39 درصدی داشته و با وجود ماه شمار شدن سودهای کوتاه‌مدت، به دلیل توجه به خرید ارز و سکه و مسکن و خودرو و... همچنان رشد بالایی دارد و در سه ماه اول 98 نیز رشد 4.3 درصدی داشته است. اما سپرده بلندمدت با وجود تثبیت سود 20 درصدی دو سال اخیر، رشد 10درصدی داشته و به رقم 920 هزار میلیارد تومان رسیده و در سه ماه اول سال 98 نیز رشد 4.6 درصدی داشته است. رشد بالای 4 درصدی سپرده‌های کوتاه و بلندمدت با رشد 5.2 درصدی سه ماه اول نقدینگی کشور نیز متناسب بوده و کمی کمتر بوده است.

   رشد 25 درصدی نقدینگی

بانک مرکزی با گذشت بیش از پنج ماه از سال ۱۳۹۸ در نهایت آمار بخش پولی و بانکی کشور در پایان‌ سه ماه نخست سال جاری را منتشر کرد و جالب اینکه هر سه ماه فروردین و اردیبهشت و خرداد را باهم منتشر کرده است.

این آمار حاکی از افزایش ۲۵.۱ درصدی حجم نقدینگی در پایان خرداد ماه سال جاری نسبت به ماه مشابه سال گذشته است و حجم نقدینگی در پایان خرداد ماه سال جاری به ۱۹۸۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.

حجم نقدینگی در پایان سه ماهه نخست سال گذشته ۱۵۸۲ هزار میلیارد تومان بود که خرداد ماه سال جاری به حدود ۱۹۸۰ هزار میلیارد تومان رسید.همچنین حجم نقدینگی نسبت به اسفند ماه سال گذشته که ۱۸۸۲ هزار میلیارد تومان بود رشد ۵.۲ درصدی را تجربه کرده است.

 این در حالی است که رشد بخش پول که شامل اسکناس و سکوک می‌شود، با رشد حدود ۵۱ درصدی همراه بوده که بیش از دو برابر رشد بخش شبه پول بوده است.حجم پول در خرداد ماه سال جاری به ۳۱۰ هزار میلیارد تومان با ۵۰.۹ درصد افزایش نسبت به خرداد ماه سال قبل رسیده و این در شرایطی است که حجم پول در خرداد سال گذشته حدود ۲۰۶ هزار میلیارد تومان بوده است. از سوی دیگر، حجم شبه پول نیز از ۱۳۷۶ هزار میلیارد تومان در پایان خرداد ماه سال گذشته با افزایش ۲۱ درصدی به ۱۶۶۹ هزار میلیارد تومان رسیده با ۲۱.۲ درصد همراه است.  بر پایه این گزارش، میزان دارایی‌های خارجی سیستم بانکی در خرداد ماه امسال ۹۲۴۵.۶ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲.۹ درصد افزایش یافته است. در عین حال، بدهی بخش دولتی در دوره مورد بررسی ۳۴۷۶.۴ هزار میلیارد ریال است که نسبت به خرداد ماه سال ۹۷ به میزان ۲۵.۷ درصد رشد یافته است.

طبق اعلام بانک مرکزی، بدهی بخش غیردولتی ۱۳۴۷۵.۱ هزار میلیارد ریال است که نشان‌دهنده ۱۸.۷ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل بوده و نسبت به اسفندماه سال گذشته نیز ۲.۷ درصد رشد نشان می‌دهد.

میزان دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در خرداد ماه سال جاری به ۴۵۲۷.۴ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱.۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی در دوره مورد بررسی نیز ۱۰۰۹.۷ هزار میلیارد ریال بوده که نشان‌دهنده ۶۴.۳ درصد افزایش است. بدهی‌های ارزی بانک مرکزی در خرداد ماه سال جاری ۲۲۱۷ هزار میلیارد ریال اعلام شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نداشته است.

این گزارش حاکی است، میزان دارایی‌های خارجی در این بخش با ۳۱.۳ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۴۷۱۸.۲ هزار میلیارد ریال رسیده و حجم اسکناس و مسکوک نیز با ۷.۴ درصد رشد، ۱۲۲.۸ هزار میلیارد ریال است.

سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نزد بانک مرکزی با ۲۷.۲ درصد افزایش به ۲۱۱۹.۳ هزار میلیارد ریال رسید. همچنین بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی نیز در دوره خرداد ماه سال ۹۸ با ۳.۷ درصد کاهش نسبت به خرداد ۹۷ به ۱۳۴۵.۵ هزار میلیارد ریال رسیده است. میزان دارایی‌های خارجی بانک‌های تجاری کشور در خرداد ماه امسال ۵۶۳.۱ هزار میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱.۳ درصد رشد نشان می‌دهد. سپرده بانک‌های تجاری نزد بانک مرکزی نیز ۴۳۷.۶ هزار میلیارد ریال بوده که ۲۶.۱ درصد افزایش یافته است. جمع کل دارایی‌های بانک‌های تجاری در دوره مورد بررسی، ۵۷۸۳.۳ هزار میلیارد ریال بوده که به نسبت خرداد ماه سال ۹۷ دارای ۱۷.۷ درصد رشد است و میزان بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی در خرداد ماه به ۵۴.۵ هزار میلیارد ریال رسیده که ۱۷ درصد نسبت به خرداد ۹۷ کاهش داشته است. بر پایه این گزارش، میزان دارایی‌های خارجی بانک‌های تخصصی در خرداد ماه سال جاری ۱۱۱۶.۶ هزار میلیارد ریال است که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۲۸.۷ درصد رشد یافته است. جمع کل دارایی‌های بانک‌های تخصصی در این دوره رقم ۶۲۱۱ هزار میلیارد ریال است که ۱۳.۵ درصد رشد دارد. همچنین میزان بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی ۴۶۷.۲ هزار میلیارد ریال است که رشدی معادل ۲.۷ درصد نسبت به خرداد ۹۷ دارد.

   تمایل به نگهداری پول داغ

درحالی که نقدینگی با رشد 25.1 درصدی یکساله و 5.2 درصدی سه ماه اول 98 همراه شده، رشد حجم پول یا اسکناس به اضافه سپرده‌های دیداری و چک بیشتر از رشد سپرده‌های درازمدت و قرض الحسنه بوده است. حجم پول با رقم 310 هزار میلیارد تومان در خرداد 98 به میزان 51 درصد در یکسال اخیر و 9 درصد در سه ماه اول سال 98 رشد کرده است. این در حالی است که شبه پول یا سپرده‌های درازمدت و قرض الحسنه با رشد 21 درصدی دریکسال و 4.5 درصدی در سه ماه اول همراه شده است. این مقایسه نشان می‌دهد تمایل مردم به نگهداری پول نقد به صورت اسکناس، چک و حساب جاری بیشتر از سپرده‌های بانکی بوده است.

سپرده دیداری شامل سپرده جاری و خالص چک‌ها در خرداد 98 به رقم 260 هزار میلیارد تومان رسیده که رشد بالای 57.6 درصدی داشته و بیشترین رشد را در بین سپرده‌های بانکی داشته است و در سه ماه اول 98 نیز 13.1 درصد رشد کرده است.

اسکناس در دست مردم نیز با رقم 50 هزار میلیارد تومان بارشد 23 درصدی دریکسال و 8- درصدی در سه ماه اول مواجه بوده که البته این رشد کمتر از رشد نقدینگی است و نشان می‌دهد بانکداری الکترونیک و استفاده از چک از جمله چک رمزدار تقریبا جانشین پول نقد شده است.

   کاهش سهم بلندمدت از نقدینگی به 46 درصد

براین اساس در بین سپرده‌های بانکی سپرده جاری با رشد 65 درصد، کل سپرده‌های دیداری و خالص چک‌ها با 57 درصد رشد بالاترین رشد یک سال اخیر را داشته‌اند و بعد از آن سپرده کوتاه‌مدت با 39 درصد و سپرده بلندمدت با 10 درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند و در مجموع نشان می‌دهد که تمایل به نگهداری پول نقد برای ورود به بازارهای مختلف ارز و سکه، بورس، خودرو، مسکن و مایحتاج عمومی همچنان بالاست و تمایل به کسب سود 15 تا 20 درصدی سپرده بلندمدت کاهش قابل توجهی داشته است. ازمیزان 1669 هزار میلیارد تومانی شبه پول معادل 55 درصد آن را سپرده بلندمدت تشکیل می‌دهد و از نقدینگی 1980 هزار میلیارد تومانی معادل 46 درصد آن را سپرده بلندمدت تشکیل می‌دهد و مابقی را سپرده کوتاه‌مدت، قرض الحسنه، چک، سپرده جاری، اسکناس تشکیل می‌دهد

   رشد 127 درصدی بدهی دولت

 به بانک مرکزی

بدهی دولت به سیستم بانکی با رقم 318 هزار میلیارد تومان و رشد 30 درصدی در یکسال منتهی به خرداد 98 همراه بوده که از این رقم، 78 هزار میلیارد تومان بدهی دولت به بانک مرکزی بوده که رشد 127 درصدی در یکسال اخیر داشته است.

همچنین بدهی دولت به بانک‌ها به رقم 240 هزار میلیارد تومان با رشد 14 درصدی در یکسال اخیر رسیده که در سه ماه اول سال 98 نیز رشد 4 درصدی داشته است. از این رقم 112 هزار میلیارد تومان بدهی دولت به بانک‌های خصوصی است

بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز با رقم 134 هزار میلیارد تومان رشد منفی 3.7- درصدی داشته است. از این رقم 82 هزار میلیارد تومان به بانک‌های خصوصی ارتباط دارد که البته کاهش 6- درصدی در یکسال اخیر داشته است.

این وضعیت نشان می‌دهد که تحت تاثیر رشد بدهی‌های دولت به بانک‌ها، اضافه برداشت بانک‌ها نیز با وجود تهاتر بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی همچنان رقم بالایی است و اگرچه رشد منفی داشته اما همچنان رقم درشتی را شامل می‌شود.

همچنان چرخه معیوب بدهی دولت به بانک‌ها، بدهی دولت به بخش خصوصی، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و مطالبات معوق بانکی همچنان در حال رشد است. رقم مطالبات معوق، سررسید گذشته و مشکوک الوصول، خرید دین، اموال معاملات نیز در خرداد 98 به 168 هزار میلیارد تومان رسیده و با رشد 9 درصدی تنها در سه ماه اول 98 همراه شده و نشان می‌دهد که تحت تاثیر رشد بدهی دولت و بانک‌ها، مطالبات معوق نیز همچنان در حال افزایش است.

از این رقم مطالبات معوق بانک‌های خصوصی با رقم 109 هزار میلیارد تومان و رشد 7 درصدی در سه ماه اول، سهم بالایی از مطالبات معوق را شامل می‌شود. وضعیت بانک‌های خصوصی به خاطر مطالبات معوق 109 هزار میلیارد تومانی، بدهی به بانک مرکزی با رقم 82 هزار میلیارد تومان و بدهی دولت به بانک‌های خصوصی با رقم 112 هزار میلیارد تومان نیازمند توجه جدید و رسیدگی فوری است تا از مشکلات، زیان‌دهی برخی بانک‌ها بکاهد و کفایت سرمایه آنها را بهبود ببخشد.