دلایل انعطاف نفتی امریکا

مجید اعزازی|

دبیر گروه راه و شهرسازی|

1- به فاصله کمتر از یک هفته از حضور ناگهانی محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در حاشیه اجلاس گروه هفت در بیاریتز فرانسه، دلیل این سفر غیرمنتظره اعلام شد. دیروز، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه در گفت‌وگو با یک برنامه رادیویی گفت که «در اجلاس گروه هفت، مکرون، رییس‌جمهور فرانسه با ترامپ، رییس‌جمهور امریکا دیدار و صحبت کرد.

انعطاف‌هایی در طرف امریکایی برای صدور مجوز فروش نفت ایران مشاهده شده است.» آنگونه که سایت تخصصی دیپلماسی ایرانی گزارش کرده است، عراقچی در این برنامه رادیویی در پاسخ به سئوالی در مورد پیش‌بینی‌اش از سرانجام این مذاکرات نیز گفته است، «فکر می‌کنم مذاکرات سخت و پیچیده‌ای خواهیم داشت، ولی از آنجا که طرف مقابل هیچ چاره‌ای ندارد و اراده ما را فهمیده است، فکر می‌کنم که تلاش آنها یافتن فرمولی برای این است که ایران به خواسته خود برسد.» البته این تنها انعطاف ترامپ، طی یک هفته اخیر نیست».

2- امریکا طی روزهای گذشته نه تنها هیچ تلاشی برای پوشاندن روی دیگر سیاست‌های دوگانه خود نکرد که با تحریم نفتکش «آدریان دریا1» بیش از پیش در این مسیر گام نهاد. با این حال، طی روزهای گذشته حضور ناگهانی ظریف در حاشیه اجلاس گروه هفت، در کانون توجه محافل کارشناسی و رسانه‌ای قرار داشت و به بحث درباره احتمال مذاکره جمهوری اسلامی ایران با دولت امریکا دامن زد. در نهایت این مباحث به این ختم شد که مقام‌های ایران رسما اعلام کردند که واشنگتن باید به برجام بازگردد و تحریم‌ها را لغو کند تا مقدمات گفت‌وگو با تهران فراهم‌ آید.

3- اما دلیل انعطاف دولت امریکا در برابر ایران چیست؟ در پاسخ به این سئوال کارشناسان نظرات متعددی را اظهار کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد این مساله سه دلیل عمده دارد. دلیل نخست به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا در نوامبر سال آینده میلادی برمی‌گردد و اینکه ترامپ فرصت اندکی تا زمان برگزاری این انتخابات برای کسب دستاوردهای قابل قبول در عرصه سیاست خارجی خود دارد.

مساله دوم، نکته‌ای است که عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان نیز به آن اشاره کرده و گفته که امریکایی‌ها اراده و سرسختی ایران در پافشاری به خواسته‌های خود را درک کرده‌اند.

سومین دلیل اما نزدیک شدن به ضرب الاجل ایران (تا انتهای هفته جاری) برای برداشتن گام سوم کاهش تعهدات خود در چهارچوب برجام است.

4- مسوولیت مقام‌های اجرایی ایران در فرصت دوساله باقیمانده از دوران زمامداری دولت حسن روحانی پرمخاطره‌تر از شش سال گذشته ارزیابی می‌شود. از سویی، ظاهرا با وساطت کشورهای فرانسه و ژاپن، دولت دوازدهم در حال ورود به مذاکراتی «سخت و پیچیده» با امریکا است. بی‌گمان، هدف این مذاکرات، حداکثرسازی منافع ملی است.

در عین حال، وقوف به این مساله که انعطاف دولت امریکا، مساله‌ای تاکتیکی است و راهبردی نیست، از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین دلیل هم پازل‌های مذاکره باید به گونه‌ای چیده شوند که در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات پیش روی امریکا و خلف وعده احتمالی او، کمترین زیان متوجه منافع ملی ایران شود. از سوی دیگر، با توجه به اینکه در دوران پسابرجام، در عرصه اقتصاد کشور فرصت‌های متعددی برای اصلاحات ساختاری و تعویض ریل سیاست‌گذاری فراهم بود اما به دلایل مختلف از دست رفت، دولتمردان باید این اصلاحات را با جدیت بیشتر پیگیری کنند، چرا که حتی در صورت دستیابی به توافقی طولانی مدت با امریکا نیز جبران صدماتی که از جانب ساختارها و سیاست‌گذاری‌های غلط و غیرعلمی بر بدنه اقتصاد ایران وارد می‌شود، به سادگی میسر نیست.