ایران در مسیر توسعه 5G

گروه دانش و فن |

یکی از بزرگ‌ترین فناوری‌هایی که همه‌ جهان انتظار عملیاتی شدنش را می‌کشد، نسل پنجم شبکه ارتباطی یا 5G است؛ به نظر می‌رسد در ایران هم اقداماتی برای ورود به نسل پنجم آغاز شده و مسوولان از تکمیل نقشه راه این فناوری تا سه ماه آینده و اجرایی شدن آن تا سال آینده خبر می‌دهند، بدین‌ترتیب که تا پایان سال ۲۰۲۰ به نتیجه نهایی در زمینه این فناوری برسیم.

سیستم ارتباطی نسل پنج موبایل، امکان تحقق بسیاری قابلیت‌های جدید موبایل را فراهم می‌کند از جمله سرعت بالا، ظرفیت زیاد، قابلیت اینترنت اشیا، تاخیر کم و بیش از همه اینکه موجب تولید بسیاری اپلیکیشن‌های جدید می‌شود. همان‌طور که در وب‌سایت الکترونیک‌نوتز اشاره شده، سیستم ارتباطی نسل پنج تلفن همراه، عملکردی به مراتب بالاتر از نسل‌های قبلی ارتباطات ارایه می‌دهد. فناوری 5G تنها نسخه بعدی نسل ارتباطی موبایل نیست و نسبت به نسل‌های قبلی خود روند تکاملی را طی کرده است. از آنجا که نسل‌های مختلف ارتباطات موبایلی تکامل یافته است، هر کدام پیشرفت‌های خاصی را به همراه آورده‌اند. فناوری 5G هم به همین ترتیب پیشرفت‌هایی را موجب می‌شود. نسل اول موبایل (1G) مربوط به زمانی است که تلفن‌ها آنالوگ بودند و اولین تلفن‌های همراهی بودند که مورد استفاده قرار گرفتند. اگرچه استفاده از همین تلفن‌ها هم در زمان خود انقلاب به شمار می‌رفت، اما آنها سطح بسیار پایینی از طیف راندمان و امنیت را ارایه می‌دادند. در مقابل، نسل دوم (2G) مبتنی بر فناوری دیجیتال بود و طیف راندمانی و امنیتی بالاتری داشته و ویژگی‌های جدیدی مانند پیام‌های متنی و ارتباطات با نرخ پایین داده‌ها را عرضه کردند. پس از آن، فناوری نسل سه (3G) با هدف تولید دیتا با سرعت بالا بود. با استفاده از این فناوری امکان انتقال داده‌هایی تا 14 مگابیت بر ثانیه و بیشتر فراهم شد. اما نسل چهار (4G) که یک فناوری تمام IP و مبتنی بر پروتکل‌های اینترنتی به شمار می‌رفت، پس از آن قادر به ارایه نرخ داده تا یک گیگابیت بر ثانیه بود و نسبت به نسل‌های قبلی، پیشرفت قابل توجهی داشت. به همین دلیل است که فناوری نسل پنج باید آورده‌ قابل توجهی را نسبت به نسل‌های قبلی فراهم کند تا اپراتورهای موبایل هم سرمایه‌گذاری روی آن را از نظر اقتصادی برای خود به‌صرفه بدانند. یکی از امکاناتی که می‌تواند با فناوری 5G محقق شود، سطح اتصال و پوشش بهتر نسبت به نسل‌های قبلی است، زیرا یکی از اشکالات نسل‌های قبلی، عدم برخورداری از پوشش کافی، تماس‌های ناقص و عملکرد نه چندان قابل قبول بوده است و فناوری 5G باید به این موارد بپردازد.

    الزام ورود ایران به فناوری 5G

شرایط حال حاضر فناوری 5G در وضعیت ابتدایی توسعه قرار دارد. بسیاری از شرکت‌ها به دنبال راهی هستند که بتوانند بخشی از این سیستم باشند. به علاوه بسیاری از دانشگاه‌ها واحدهای تحقیقاتی را با هدف تمرکز بر توسعه فناوری 5G راه‌اندازی کرده‌اند. به نظر می‌رسد در ایران هم اقداماتی برای راه‌اندازی نسل پنجم موبایل آغاز شده است. در این راستا حسین فلاح جوشقانی -معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی- توضیحاتی را درباره اقداماتی که ایران برای پیشواز ورود نسل پنجم ارتباطات در نظر گرفته، به مهر ارایه کرده و گفت: «با توجه به مطالعات صورت‌گرفته در حوزه فناوری5G و الزامات ورود به این تکنولوژی، هفت موضوع را در دستور کار قرار دادیم و برای اجرا و پیگیری این موارد کارگروهی با حضور اپراتورهای موبایل و مسوولان ذی‌ربط در رگولاتوری تشکیل شده است. تدوین نقشه راه، تعریف مدل تجاری، سیاست‌گذاری کلان، مقررات‌گذاری در این حوزه و مقررات‌گذاری برای تعامل با سایر حوزه‌ها، تدوین راهکارهای مربوط به فرصت‌های کسب‌وکار و نیز تربیت متخصصان در زمینه 5G از مهم‌ترین موضوعات این کارگروه است. نخستین موضوع مربوط به طیف فرکانسی مناسب نسل پنجم ارتباطات است که بتواند اینترنت بالای یک گیگابیت بر ثانیه را پوشش دهد. بر این اساس باید روی باند فرکانسی ۳۵۰۰ گیگاهرتز و طیف فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ گیگاهرتز تمرکز کنیم که در این زمینه در حال بررسی جوانب هستیم. هم‌اکنون نیز برای بهبود کیفیت خدمات‌دهی اپراتورها، با کمبود فضای فرکانسی مواجه هستیم و در صورت ورود 5G نیز به‌مراتب این مشکل بیشتر می‌شود. بر این اساس نیازمند آن هستیم که باند فرکانسی 8۰۰-7۰۰ گیگاهرتز که هم‌اکنون در اختیار سازمان صداوسیما است، آزاد شود.» وی از تدوین نقشه راه ورود به فناوری نسل پنجم ارتباطات تا سه ماه آینده خبر داد و گفت: «با استفاده از این نقشه راه می‌توانیم جوانب مربوط به زیرساخت‌های ارتباطی موردنیاز را به دست آوریم. چرا که در فناوری 5G علاوه بر آنتن‌هایBTS، نیازمند زیرساخت‌های مبتنی بر فیبر نیز هستیم تا بتوانیم به مشترکان اینترنت با سرعت‌بالای یک گیگابیت بر ثانیه ارایه کنیم و این موضوع نیازمند داشتن زیرساخت‌های قوی است.

پیش‌بینی جهانی نشان می‌دهد که 5G در سال ۲۰۲۰ به‌صورت جدی در دنیا آغاز به کار خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود این فناوری تا سال ۲۰۲۲ فراگیر شود، تهیه طرح تجاری (بیزینس پلن) برای بهره‌گیری از این فناوری در کشور در دستور کار این کارگروه قرار دارد و با همکاری اپراتورها نهایی می‌شود. در این طرح باید مشخص شود مدل اقتصادی و هزینه‌ای 5G چگونه خواهد بود و اپراتور چه مزیتی برای مشترکان ارایه می‌دهد و چه مزیتی دریافت می‌کند.» رییس رگولاتوری از برنامه‌ریزی برای به اشتراک‌گذاری دانش نسل پنجم ارتباطات سیار خبر داد و گفت: «تا سه ماه آینده شرایطی مهیا می‌شود که متخصصان این حوزه بتوانند دانش مربوط به 5G را فرا بگیرند. در این زمینه قصد تربیت نیروی متخصص 5G را داریم. پیش‌بینی ما این است که تا سه ماه آینده نقشه راه این فناوری تکمیل شود و تا یک ماه آینده نیز می‌توانیم سیاست‌های کلان گذار به 5G را تدوین کنیم؛ در نهایت تا یک سال آینده برنامه عملیاتی این فناوری را به مرحله اجرا بگذاریم. این فناوری همچنین نیازمند سرمایه‌گذاری مناسب است و ما برای آنکه بخواهیم همراه با دنیا در حیطه این فناوری حرکت کنیم، باید بتوانیم تا پایان سال ۲۰۲۰ به نتیجه نهایی در زمینه این فناوری برسیم.»

معاون وزیر ارتباطات در مورد تجهیزاتی که نیاز است برای این فناوری به کار گرفته شود و نیز محدودیت‌هایی که تحریم‌ها ایجاد کرده‌اند، گفت: «بحث تحریم نیز یکی از مشکلاتی است که برای ارایه خدمات 5G با آن مواجه خواهیم بود. چرا که بسیاری از تجهیزات این تکنولوژی نیازمند همکاری «وندورهای» بین‌المللی و هزینه‌های بالا است که مشکل تحریم‌ها اجازه این همکاری را نمی‌دهد و باید برای آن تدبیری اندیشید؛ اما از سوی دیگر می‌توان به تحریم‌ها به عنوان فرصتی نگاه کرد و از توان تولیدات داخلی نیز بهره گرفت. در بخش زیرساخت شبکه، تجهیزاتی مانند سیستم انتقال و فیبر را می‌توان از توان داخلی تهیه کرد و ظرفیت خوبی در کشور برای تولید این تجهیزات وجود دارد اما مشکل ما در حوزه تجهیزات رادیویی و شبکه دسترسی است که باید این تجهیزات را به‌صورت ارزی وارد کشور کنیم. البته بخش‌هایی را می‌توان با تغییر نرم‌افزاری شبکه، به سمت نسل ۵ برد اما در مجموع برای تجهیز شبکه ارتباطی کشور به نسل ۵ ارتباطات، نیازمند تلفیق توانمندی داخلی و بین‌المللی هستیم. برنامه‌مان این است که از سال آینده، 5G را به ‌صورت محدود و هات‌اسپات از برخی نقاط اقتصادی آغاز کنیم و به‌مراتب با سرمایه‌گذاری اپراتورها و به‌روزرسانی شبکه، بتوانیم سرویس‌های مرتبط با این تکنولوژی را به مردم ارایه دهیم. پیش‌بینی می‌شود بطور متوسط اینترنت نسل ۵ با افزایش سرعتی که دارد به یک تا ۱۰ گیگابیت بر ثانیه برسد و ما امیدواریم بتوانیم در کشورمان به میانگین سرعت یک گیگابیت بر ثانیه برسیم، این در حالی است که میانگین سرعت اینترنت 4G در دنیا ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه است که در ایران بطور متوسط ۲۷ تا ۲۸ مگابیت بر ثانیه است و تا ۸۰ مگابیت بر ثانیه نیز تجربه شده.»

    محدودیتی برای ارایه پهنای باند به 5G نداریم

همچنین سجاد بنابی -نایب‌رییس هیات‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت- به مهر گفت: «هر میزان پهنای باندی که اپراتورهای موبایل برای 5G نیاز داشته باشند از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت در اختیارشان قرار می‌گیرد. نسل پنجم ارتباطات بیشتر بر تجهیزات لایه دسترسی (اکسس) متمرکز است که در این زمینه اپراتورهای موبایل باید بتوانند این تکنولوژی را به‌روز کنند؛ اما در حوزه شبکه انتقال و دیتا که مربوط به زیرساخت‌های ارتباطی می‌شود، شرکت ارتباطات زیرساخت محدودیتی در ایجاد ظرفیت‌های مدنظر ندارد.» وی با بیان اینکه در 5G، بیشترین موضوع متمرکز بر محدودیت‌های حجم تأمین اینترنت است، اظهار کرد: «شبکه‌ای که تاکنون در بهترین حالت ممکن اینترنتی با سرعتی ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه ارایه می‌داد، قرار است حداقل اینترنتی با سرعت یک گیگابیت بر ثانیه بدهد. در این راستا نیاز به پهنای باند شبکه انتقال وجود دارد که زیرساخت و بک‌بون آن آماده است. هم‌اکنون ظرفیت شبکه زیرساخت ارتباطی کشور پنج برابر مصرف فعلی است و ما همچنان در حال ‌توسعه این شبکه هستیم. برای رسیدن به 5G باید محدودیت سمت لایه تجهیزات دسترسی را برطرف کنیم. چرا که این تکنولوژی یک تکنولوژی در لایه دسترسی (اکسس) محسوب می‌شود.»

نسل پنجم شبکه‌های ارتباطی یا همان 5G، فناوری پیشرفت‌های است که می‌تواند انقلابی در اقتصاد، جوامع و شیوه زندگی ما ایجاد کند یا حداقل این اعتقادی است که صنعت بی‌سیم دارد. به همین دلیل است که شرکت‌های بسیاری در حال حاضر در حال سرمایه‌گذاری در این فناوری هستند تا بتوانند نیازهای رو به رشد مصرف داده‌ با سرعت بالا را تامین کنند.