304 هزار واحد بدون حباب
گروه بورس|سمیرا ابراهیمی|
روز گذشته شاخص کل بورس و اوراق بهادار در پی رکورد شکنی روزهای اخیر خود، از مرز روانی 300 هزار واحدی نیز عبور کرد و در رقم 304 هزار واحدی تثبیت شد. درک اتفاقی که اکنون در بورس افتاده، به این شیوه ساده‌تر است اگر بدانیم که 6 رقمی شدن شاخص کل بورس در خرداد ماه سال 97 رخ داد، در حالی که از سال 87 که شاخص 9 هزار واحد بود، حدود 10 سال زمان برده که بازار به 100 هزار واحد برسد، در مدت زمانی به اندازه 1 سال و 3 ماه، این شاخص 200 هزار واحد دیگر رشد کرده است. این موضوع در کنار درک اتفاقاتی که طی یک سال اخیر در سطح اقتصاد کشور رخ داده است، نشان می‌دهد که حال بازار سرمایه خوب است و سرمایه‌گذاری در آن، طبعا مقرون به صرفه و با توجیه اقتصادی همراه است.
جذابیت ارزی بورس
در همین حال پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص ورود بورس به کانال 300 هزار واحدی گفت: شاخص کل از ابتدای امسال بازدهی ۷۰درصدی را به ثبت رسانده است .بازدهی که در هیچ کدام از بازارهای رقیب بورس مشاهده نمی‌شود. حال تردیدها بین فعالین بازار برای ادامه رشد قیمت‌های سهام یا اصلاح قیمتها و حتی ریزش قیمتها بیش از گذشته است . اما اگر روند سرمایه‌گذاری میان مدت 6 ماهه را در نظر بگیریم و بخواهیم بدانیم که در این مدت چه اتفاقاتی در بازار رخ می‌دهد، ابتدا باید به این موضوع اشاره کنیم که قطعاً مهم‌ترین عامل رشد قیمتها چه در بازار سرمایه و چه در بازارهای دیگر طی یک سال گذشته افزایش قیمت ارز بوده است .اما طی چند ماه گذشته قیمت ارز روند نزولی همراه با ثبات نسبی را سپری کرده است.
بنابراین کاهش قیمت ارز و ثبات آن از دو منظر بر بازار سرمایه موثر است اول آنکه جذابیت در سایر بازارها از دست رفته و نقدینگی به سمت بازار سرمایه می‌آید که این به نفع بازار سرمایه است چنانکه طی ماه‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم. دوم آنکه این کاهش قیمت ارز بر فروش آتی شرکت‌های بورسی در ۶ ماهه دوم سال تأثیر منفی خواهد داشت که این به زیان بازار است. در واقع کاهش شکاف قیمتی بین قیمت ارز بازار آزاد و سامانه نیما یکی از عواملی بوده که به رشد قیمت‌های سهام کمک شایانی کرده است، اما این شکاف به حداقل خود رسیده است و دیگر نمی‌تواند عامل محرکی برای بازار سرمایه به حساب آید.
حدادی در ادامه گفت: عامل مهم دیگر تاثیرگذار بر قیمت‌های سهام شرکت‌ها، بازارهای جهانی است، چرا که فروش بیش از نیمی از شرکت‌های بازار سرمایه ایران متاثر از بازارهای جهانی است .
به اوج رسیدن جنگ تجاری بین ایالات متحده امریکا و چین باعث نوسانات زیادی در قیمت‌های نفت و کالاهای اساسی شده است. رشد قیمت اونس طلا و افزایش تقاضا برای ین ژاپن و فرانک سوییس بیش از پیش چشم‌انداز آتی قیمت‌های کامودیتی‌ها و نفت را منفی کرده است. این موضوع چندان نمی‌تواند برای بازار سرمایه ایران خبر خوبی باشد، اما نکته‌ای که نگرانی‌ها از این موضوع را کم می‌کند، پایین بودن ضریب P/E شرکت‌ها است. یعنی فعالان بازار سرمایه چشم‌انداز نه چندان روشن بازارهای جهانی را هم‌اکنون در قیمت‌های سهام این شرکت‌ها بورسی دیده‌اند. در نتیجه در روزهای بد بازارهای جهانی نمی‌توان انتظار کاهش شدید قیمت سهام‌های شرکت‌های مربوطه را داشت، کما اینکه طی هفته‌های گذشته نیز شاهد آن بوده‌ایم.
سایه ابهام روابط ایران و امریکا
این کارشناس بازار سرمایه سپس به تاثیرگذاری عوامل سیاسی به روند شاخص‌های بورس اشاره کرد و گفت: در مسائل سیاسی همچون دو عامل گذشته اتفاقات خوب و بد آمیخته هم هستند. عزل جان بولتون، تغییر رفتار هرچند اندک ترامپ علیه ایران و احتمال لغو برخی تحریم‌های نفتی از رخدادهای مثبت ماجرا است. اما از سوی دیگر قطعیت درست ایران در عدم مذاکره مجدد و درخواست بازگشت امریکا به برجام نیمه دیگر لیوان است که تاثیرگذاری عوامل سیاسی بر ادامه روند بازار سرمایه را مبهم‌تر از گذشته کرده است.
احتیاط به گزارش‌های 6 ماهه وارد می‌شود
وی افزود: در عوامل بنیادی بازار نیز گزارشات سه ماهه شرکت‌ها بسیار مطلوب بود. هر چند بازار برای قطعیت بیشتر نسبت به بنیاد خود به دنبال گزارش‌های ۶ ماهه شرکت‌ها است . روند تولید و فروش ماهانه شرکت‌ها مثبت است که البته در این بین در گزارشات مردادماه نیز سیگنال‌هایی از کاهش این روند مثبت وجود داشت.
حدادی بیان کرد: در بازار کالاهای داخلی نشانه‌هایی از رکود وجود دارد که بازار خودرو نمونه بارز آن است .در بورس کالا نیز شرایط امیدوارکننده‌ای از معاملات را شاهد نیستیم. از این رو به نظر گزارش‌های شهریور ماه عامل احتیاط را بیش از گذشته در دستور کار فعالان بازار قرار خواهد داد. با این حال در بازارهای رقیب فعلاً جذابیتی وجود ندارد. از این رو نقدینگی هم جایی بهتر از بازار سهام را نمی‌شناسد و این اتفاق خوبی برای بازار سرمایه است. حتی در روزهای اخیر رییس‌جمهور و وزیر اقتصاد نیز به این موضوع اشاره داشته‌اند. اما نکته مهم این است که هیچ بازاری نقدینگی پایدار ندارد و نقدینگی مدام در حال تغییر بازارها است .برای ماندگاری و ثبات نقدینگی نیاز به اصلاحات و سیاست‌های خاصی است
بورس حباب ندارد
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به وضعیت ارزشگذاری بازار اشاره کرده و گفت: اگر به ضریب P/E کل بازار یا ارزش دلاری بازار دقت کنیم به این نتیجه می‌رسیم که اصلاً حبابی در بازار سرمایه وجود ندارد .اما در این بین شرکت‌هایی هم وجود دارند که با زیان‌های بسیار، رشد قیمت سهم چندین برابری داشتند. تغییرات مقررات بازار پایه یکی از سیاست‌های درستی بود که در جهت حفظ نقدینگی موجود در بازار سرمایه اتفاق افتاد، چرا که وقتی می‌توان به دنبال پایداری و ماندگاری نقدینگی بود که در آن بازار شاهد رفتارهای هیجانی نباشد و نقدینگی بتواند به بازار اعتماد کند .
وی افزود: از سوی دیگر کاهش زمان توقف نمادها که نتیجه آن افزایش تعداد معاملات و افزایش سرعت گردش نقدینگی است، می‌تواند یکی دیگر از عوامل پایداری نقدینگی باشد. کاهش زمان توقف نمادها یکی دیگر از سیاست‌های اصلاحی صحیح بود که توسط مسوولان بازار انجام شد. در کنار این سیاست‌ها، موضوع افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها می‌تواند عاملی برای به تاخیر انداختن خروج نقدینگی از بازار باشد.
همچنین حدادی گفت: در مجموع با توجه به عوامل بررسی شده شاید در ۶ ماهه دوم سال بازار سرمایه به اندازه نیمه اول سال جذابیت یا بازدهی نداشته باشد، اما ریزش قیمتها هم خیلی منطقی و قابل تصور نیست. اصلاح قیمتی با ریزش قیمتی متفاوت است و اصلاح قیمت جزو ذات هر بازاری است
ورود به بورس چه مزیتی دارد
دو بازوی تأمین مالی اقتصاد هر کشوری را به صورت کلی می‌توان بازار پول (بانک) و بازار سرمایه معرفی کرد. متأسفانه در گذشته عدم سرمایه‌گذاری مناسب در زمینه افزایش سطح آگاهی مردم یک جامعه با قابلیت‌های بازار سرمایه باعث ناشناخته ماندن این بازار و روانه شدن نقدینگی به سمت بازار پول، ارز، سکه، مسکن و... شده بود.
امروز همچنان بخش مهمی از نقدینگی و پس اندازهای مردم کشور ایران در بانک‌ها پارک شده است و عادت‌زدگی به این نوع سرمایه‌گذاری، باعث شکل‌گیری ذهن ترسو از ریسک کردن می‌شود. لذا نقدینگی توانایی ریسک کردن را ندارد و در همان بانک‌ها خواهد ماند و این موضوع در بلندمدت یک بازوی تأمین مالی اقتصاد (بازار سرمایه) را تضعیف کرده و توازن را برهم خواهد زد.
در تئوری‌های مالی ریسک توأم با بازدهی مطرح می‌شود و برای آنچه ریسک بالاتری دارد، بازدهی بالاتری نیز تصور شده است (اما الزاماً این بازدهی بالاتر در عین ریسک بالا محقق نخواهد شد)، سرمایه‌گذاری در یک اقتصاد تورمی باید با در نظر گرفتن بازدهی واقعی باشد نه بازدهی اسمی (بازدهی بدون اثر تورم) و توجه به این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاری در بانک از نوع گزینه سرمایه‌گذاری دارای ریسک پنهان تلقی شود. اما سوال اساسی این است که چه گزینه‌ای می‌تواند جایگزین باشد؟
حمید مرتضی کوشکی، دیگر کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» در پاسخ به این سوال گفت: بهترین گزینه سرمایه‌گذاری برای آحاد یک جامعه، بازار سرمایه است که از یک سو گزینه‌های متعددی را جهت سرمایه‌گذاری پیش‌روی افراد قرار می‌دهد و از سوی دیگر با ورود نقدینگی به این بازار، شرکت‌های نیازمند به نقدینگی را حمایت می‌کند. بازار سرمایه جدای از داشتن ابزارهای متعدد سرمایه‌گذاری که در جهت کاهش ریسک کمک شایانی به سرمایه‌گذار می‌کند، ساختاری را در اختیار دارد که این امکان را فراهم می‌آورد بدون ایجاد تورم، جزء‌ترین نقدینگی‌های جامعه را نیز در خود جای دهد. وی افزود: از مزایای دیگر این بازار این است که سرمایه‌گذار در محیطی نظارت شده و شفاف در حال سرمایه‌گذاری است. نکته بسیار مهمی که باید خاطرنشان کرد این است که توسعه ابزارهای مالی در بازار سرمایه در کنار ورود بیشتر شرکت‌ها به آن باعث افزایش تنوع در گزینه‌های سرمایه‌گذاری شده که این امر فضای سرمایه‌گذاری را بسیار جذاب کرده است (به عبارتی نمی‌توان استدلال کرد از میان انبوهی از شرکت‌ها و ابزارهای مالی، گزینه جذاب وجود ندارد!) . در چند سال گذشته سیستم‌های نظارتی بازار سرمایه توأم با دستور‌العمل‌های مربوط به افشای اطلاعات به‌روز‌رسانی شده‌اند که این مهم باعث بهبود محیط سرمایه‌گذاری شده و در چنین محیطی شاهد این هستیم که بازدهی کسب شده چندین برابر بالاتر از بازار پول بوده است. اما سوال اساسی دیگر این است که چگونه درصد مشارکت آحاد یک جامعه در بازار سرمایه بالاتر می‌رود؟
به گفته کوشکی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری به واسطه برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان یا کم‌هزینه مهم‌ترین قدمی است که باید در راستای معرفی بازار سرمایه و قابلیت‌های آن برداشته شود. امروز ارزش و حجم‌های معامله در بازار سرمایه ایران بسیار فراتر از چند سال قبل است که دلایل متعددی دارد، از جمله آنکه سطح سواد مالی در میان مردم و همچنین درک تفاوت بین بازدهی واقعی و اسمی افزایش یافته است. همچنین سطح سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش، از سوی نهادهای مرتبط با بازار سرمایه رو به افزایش بوده و بازارهای موازی نیز جذابیت‌های خود را از دست داده‌اند.
وی افزود: بنابراین پیش‌بینی می‌شود که در ادامه مسیر نیز همین سه دلیل باعث ورود نقدینگی بیشتر به بازار شده و باعث رونق در معاملات شود. افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در این بازار را دارند، باید توجه داشته باشند هر بازاری دانش مختص خود را داشته و عدم توجه به این مهم باعث ایجاد ضرر و زیان خواهد شد، لذا شایسته است که قبل از ورود به عرصه سرمایه‌گذاری حتماً با ساختارهای این بازار از طریق مطالعات آزاد و شرکت در کلاس‌های آموزشی آشنایی کاملی را داشته باشند.
تصور رشد پی‌در‌پی بورس اشتباه است
در ادامه این کارشناس بازار سرمایه به سرمایه‌گذارانی که به تازگی وارد بورس شده،اند، پیشنهاد کرد که روی سهام جوان سرمایه‌گذاری کنند. به گفته وی، تصور رشد پی در پی قیمتها و شاخص بورس اشتباه است. باید بدانیم که هر بازاری یک نقطه برگشت و یک نقطه تعادل دارد. اگر قیمتها منصفانه تعیین شده باشند بازار به تعادل خواهد رسید و در صورتی که در قیمت‌گذاری بیش‌نمایی یا کم‌نمایی صورت گرفته باشد، بازار برگشت خواهد داشت. شاخص بورس تهران به محدوده فراتر از 300 هزار واحد رسیده است و دلایل متعددی برای رشد آن وجود دارد و هنوز دلایل رشد بازار سرمایه از بین نرفته است که تداعی سقوط را داشته باشیم و می‌توان هر گونه کاهش قیمتها را به عنوان اصلاح قیمتی تلقی کنیم که البته این اصلاحات قیمتی جزو لاینفک بازارهای مالی هستند. وی افزود: بازار همچنان این فرصت را دارد که فراتر از مقدار 300 هزار واحد رشد کند اما نکته مهمی که باید در نظر داشت، این است که همزمان با رشد بازار قرار نیست سهام تمام شرکت‌ها رشد کنند. اینجا است که داشتن دانش کافی به سرمایه‌گذاران کمک خواهد کرد که شرکت‌های دارای پتانسیل را از سایرین شناسایی کنند.سرمایه‌گذاران باید روی سهام شرکت‌های جوان سرمایه‌گذاری کنند. سهام شرکت‌هایی که فاکتورهای درون زای مطلوبی را در توجیه رشد قیمتشان خواهند داشت.
کوشکی این فاکتورها را به این ترتیب توصیف کرد که در وهله اول افزایش سطح تولید و فروش توأم با ایجاد سودآوری را داشته باشند. سپس مدیریت هزینه آنها انجام شود. در قدم بعدی، داشتن حاکمیت شرکتی قوی که در راستای ثروت سهامداران قدم برمی‌دارد نیز از اهمیت برخوردار است.
سرمایه‌گذاری با توجیه رویایی نباشد
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه به سرمایه‌گذاران توصیه کرد که برای نرخ‌های رشد بهای سنگینی را پرداخت نکنندو در همین باره گفت: در زمان رشد قیمت سهام تصور نکنید که قیمتها مدام رشد خواهد کرد و هر چیزی ارزشی دارد. سعی نکنید برای رشد قیمت سهام رویا‌پردازی کنید و نرخ‌های رشد فروش و سودآوری غیرمنطقی را در توجیه سرمایه‌گذاری خود دخیل کنید. نداشتن دانش کافی و گاهاً تعصب باعث می‌شود سرمایه‌گذاران در دام تحرکات سفته بازی معیوب و گزینه‌های سرمایه‌گذاری غیرموجه گرفتار شوند و این باعث می‌شود اگر هم به سودی دست یابند از نوع سودهای شانسی باشد که در ادامه تکرار پذیر نبوده و چه‌بسا ادامه این‌گونه روش‌های سرمایه‌گذاری باعث از دست رفتن اصل سرمایه آنها شود.
ادامه مسیر بازار
کوشکی در خصوص آینده مسیر بازار بیان کرد: طبیعتا بازار سرمایه جذاب خواهد ماند و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری هر روز باعث افزایش درصد مشارکت مردم در این بازار خواهد شد و ورود نقدینگی نیز در میان مدت و بلندمدت چشم‌انداز مطلوبی را برای این بازار ایجاد خواهد کرد. البته باید توجه داشت که نقدینگی تنها یک روی سکه است و مطلوب بودن شرایط اقتصادی کشور روی دیگر است.
وی افزود: به نظر می‌رسد که اوضاع اقتصادی بعد از شوک سال 1397 به شرایط با ثباتی رسیده است و روند پیش رو نیز نگران‌کننده نیست. بنابراین بازار سرمایه که از آن به عنوان دما سنج اقتصاد یاد می‌شود آینده پیش روی نگران‌کننده‌ای نخواهد داشت و در این مسیر شرکت‌های جوان بازدهی مطلوب‌تری را خواهند داشت.
